IV CZ 91/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:19-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 112/09 III APa 58/05
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 91/11
POSTANOWIENIE
Dnia 23 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa S. M.
przeciwko Przedsiębiorstwu Eksploatacji Ulic i Mostów Spółce z o.o.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 listopada 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim wyroku
Sądu Okręgowego w B.
z dnia 13 maja 2011 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 maja 2011 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił apelację
powoda S. M. od wyroku Sądu Rejonowego w B. z dnia 19 stycznia 2011 r. w
sprawie o zapłatę 5000 złotych tytułem odszkodowania od pozwanego
Przedsiębiorstwa Eksploatacji Ulic i Mostów Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością. Sąd drugiej instancji, powołując w uzasadnieniu wyroku art.
102 k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania odwoławczego
poniesionymi przez stronę pozwaną.
W zażaleniu na zawarte w wyroku Sądu Okręgowego postanowienie
w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego pozwana Spółka zarzuciła
naruszenie przepisów postępowania przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 102 k.p.c. oraz niezastosowanie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku
z art. 99 i 391 § 1 k.p.c. oraz § 12 pkt 1 ppkt 1 w związku z § 6 pkt 3
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349). Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego
postanowienia przez przyznanie od powoda na rzecz pozwanej kwoty 300 złotych
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym
oraz kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie podlega oddaleniu.
W uzasadnieniu postanowienia o kosztach postępowania apelacyjnego
Sąd drugiej instancji dokładnie wyjaśnił przyczyny zastosowania art. 102 k.p.c.
Odstąpienie od zasady uzależnienia przyznania kosztów od wyniku
sprawy i zasądzenia ich od strony przegrywającej na rzecz wnoszącej
o przyznanie kosztów strony wygrywającej proces Sąd uzasadnił zarówno trudną
sytuacją życiową powoda, jak i okolicznościami sprawy, w której powód miał
3
subiektywne, ale niepozbawione podstaw przekonanie o zasadności roszczenia.
Występował jednak bez profesjonalnego pełnomocnika, a powództwo zostało
oddalone ze względu na niesprostanie przez niego ciężarowi dowodu.
Pozwany, powołując odpowiednie orzecznictwo kwestionuje zasadność
postanowienia Sądu drugiej instancji co do nieobciążania powoda kosztami
postępowania przed tym Sądem w sytuacji, gdy powód uzyskał już zwolnienie od
kosztów w wyroku Sądu pierwszej instancji i wielokrotnie był informowany
i pouczany co do swoich powinności dowodowych w sprawie. Pozwany słusznie
wskazuje, że ani sama w sobie trudna sytuacja ekonomiczna, ani wiek strony,
będącej osobą fizyczną, ani też subiektywne poczucie krzywdy nie dają podstaw do
automatycznego zastosowania art. 102 k.p.c., a przepis ten powinien być
stosowany wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach (przykładowo
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, Lex nr
564753; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 stycznia 2006 r., III APa
58/05, Lex nr 175188). Jednak w powołanym postanowieniu Sądu Najwyższego
z dnia 11 lutego 2010 r. stwierdza się jednocześnie, że ustalenie, czy w sprawie
zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony” według art. 102 k.p.c. zależy
od swobodnej oceny sądu. Ocena ta, będąc swobodna nie może być oczywiście
dowolna i dlatego musi uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć
wpływ na jej podjęcie.
Należy przyjąć, że w niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji uwzględnił
starannie i wystarczająco wszystkie okoliczności, które doprowadziły do wniosku
co do zasadności zastosowania wobec powoda art. 102 k.p.c. Wyjątkowość
zastosowania tego przepisu została uzasadniona nie tylko charakterem sprawy
o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i subiektywne poczucie tej krzywdy
u powoda oraz trudną sytuacją ekonomiczną powoda, co przyznała w zażaleniu
powodowa Spółka, ale także niepozbawione podstaw przekonanie powoda do
zasadności roszczenia, wystąpienia przesłanek którego nie umiał udowodnić
wskutek nieporadności. Ma rację pozwana, że powód niedziałający przez
profesjonalnego pełnomocnika miał teoretycznie różne możliwości zasięgnięcia
bezpłatnej pomocy prawnej, z których nie skorzystał, ale po pierwsze, to nie
to samo, co profesjonalne zastępstwo procesowe, jak po stronie pozwanej,
4
a po drugie, skorzystanie z takiej pomocy nie jest powszechnie znane
i rzeczywiście dostępne. Mając ponadto na uwadze, że pozwana dochodzi zwrotu
kosztów w wysokości 300 złotych, co dla niej jako przedsiębiorcy stanowi kwotę
niewielką, a dla powoda byłaby w ocenie Sądu drugiej instancji istotnym
uszczupleniem majątkowym, Sąd ten miał podstawy w okolicznościach sprawy do
zastosowania wyjątku od zasady, o którym stanowi art. 102 k.p.c.
Z tych względów na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3, art. 391
§ 1 i art. 39821
k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił zażalenie.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 23 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa S. M.
przeciwko Przedsiębiorstwu Eksploatacji Ulic i Mostów Spółce z o.o.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 listopada 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim wyroku
Sądu Okręgowego w B.
z dnia 13 maja 2011 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 maja 2011 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił apelację
powoda S. M. od wyroku Sądu Rejonowego w B. z dnia 19 stycznia 2011 r. w
sprawie o zapłatę 5000 złotych tytułem odszkodowania od pozwanego
Przedsiębiorstwa Eksploatacji Ulic i Mostów Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością. Sąd drugiej instancji, powołując w uzasadnieniu wyroku art.
102 k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania odwoławczego
poniesionymi przez stronę pozwaną.
W zażaleniu na zawarte w wyroku Sądu Okręgowego postanowienie
w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego pozwana Spółka zarzuciła
naruszenie przepisów postępowania przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 102 k.p.c. oraz niezastosowanie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku
z art. 99 i 391 § 1 k.p.c. oraz § 12 pkt 1 ppkt 1 w związku z § 6 pkt 3
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349). Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego
postanowienia przez przyznanie od powoda na rzecz pozwanej kwoty 300 złotych
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym
oraz kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie podlega oddaleniu.
W uzasadnieniu postanowienia o kosztach postępowania apelacyjnego
Sąd drugiej instancji dokładnie wyjaśnił przyczyny zastosowania art. 102 k.p.c.
Odstąpienie od zasady uzależnienia przyznania kosztów od wyniku
sprawy i zasądzenia ich od strony przegrywającej na rzecz wnoszącej
o przyznanie kosztów strony wygrywającej proces Sąd uzasadnił zarówno trudną
sytuacją życiową powoda, jak i okolicznościami sprawy, w której powód miał
3
subiektywne, ale niepozbawione podstaw przekonanie o zasadności roszczenia.
Występował jednak bez profesjonalnego pełnomocnika, a powództwo zostało
oddalone ze względu na niesprostanie przez niego ciężarowi dowodu.
Pozwany, powołując odpowiednie orzecznictwo kwestionuje zasadność
postanowienia Sądu drugiej instancji co do nieobciążania powoda kosztami
postępowania przed tym Sądem w sytuacji, gdy powód uzyskał już zwolnienie od
kosztów w wyroku Sądu pierwszej instancji i wielokrotnie był informowany
i pouczany co do swoich powinności dowodowych w sprawie. Pozwany słusznie
wskazuje, że ani sama w sobie trudna sytuacja ekonomiczna, ani wiek strony,
będącej osobą fizyczną, ani też subiektywne poczucie krzywdy nie dają podstaw do
automatycznego zastosowania art. 102 k.p.c., a przepis ten powinien być
stosowany wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach (przykładowo
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, Lex nr
564753; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 stycznia 2006 r., III APa
58/05, Lex nr 175188). Jednak w powołanym postanowieniu Sądu Najwyższego
z dnia 11 lutego 2010 r. stwierdza się jednocześnie, że ustalenie, czy w sprawie
zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony” według art. 102 k.p.c. zależy
od swobodnej oceny sądu. Ocena ta, będąc swobodna nie może być oczywiście
dowolna i dlatego musi uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć
wpływ na jej podjęcie.
Należy przyjąć, że w niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji uwzględnił
starannie i wystarczająco wszystkie okoliczności, które doprowadziły do wniosku
co do zasadności zastosowania wobec powoda art. 102 k.p.c. Wyjątkowość
zastosowania tego przepisu została uzasadniona nie tylko charakterem sprawy
o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i subiektywne poczucie tej krzywdy
u powoda oraz trudną sytuacją ekonomiczną powoda, co przyznała w zażaleniu
powodowa Spółka, ale także niepozbawione podstaw przekonanie powoda do
zasadności roszczenia, wystąpienia przesłanek którego nie umiał udowodnić
wskutek nieporadności. Ma rację pozwana, że powód niedziałający przez
profesjonalnego pełnomocnika miał teoretycznie różne możliwości zasięgnięcia
bezpłatnej pomocy prawnej, z których nie skorzystał, ale po pierwsze, to nie
to samo, co profesjonalne zastępstwo procesowe, jak po stronie pozwanej,
4
a po drugie, skorzystanie z takiej pomocy nie jest powszechnie znane
i rzeczywiście dostępne. Mając ponadto na uwadze, że pozwana dochodzi zwrotu
kosztów w wysokości 300 złotych, co dla niej jako przedsiębiorcy stanowi kwotę
niewielką, a dla powoda byłaby w ocenie Sądu drugiej instancji istotnym
uszczupleniem majątkowym, Sąd ten miał podstawy w okolicznościach sprawy do
zastosowania wyjątku od zasady, o którym stanowi art. 102 k.p.c.
Z tych względów na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3, art. 391
§ 1 i art. 39821
k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił zażalenie.
jw