Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 28/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSA Roman Dziczek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w K.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia Oddziałowi Wojewódzkiemu w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 listopada 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 czerwca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2010 r. Sąd Okręgowy zasądził od Narodowego
Funduszu Zdrowia –Oddziału Wojewódzkiego na rzecz Wojewódzkiego Szpitala
Zespolonego kwotę 3 795 642 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 3 737 673,63 zł
od dnia 15 marca 2009 r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach procesu. Sąd ten
ustalił, że strony łączyła umowa z dnia 8 stycznia 2007 r. o udzielaniu świadczeń
opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpitalne, zgodnie z którą, w brzmieniu
wynikającym z aneksu z 4 sierpnia 2008 r., w okresie od dnia 1 lipca 2008 do dnia
31 grudnia 2008 r. wynagrodzenie strony powodowej miało wynieść 51 335 978,86
zł. Przesyłane przez powoda raporty statystyczne były weryfikowane formalnie
przez pozwanego i opłacane do kwoty wynikającej z planu rzeczowo – finansowego
stanowiącego załącznik do umowy. Bez zapłaty pozostała kwota 3 736 673,60 zł,
przekraczająca limit ustalony dla drugiego półrocza 2008 r. i do dnia wyrokowania
powodowy Szpital nie otrzymał tej części wynagrodzenia. Sąd pierwszej instancji
ustalił także, że wszystkie wykonane, a nie opłacone świadczenia medyczne były
świadczeniami udzielonymi w stanach nagłych - ratującymi życie i zdrowie
pacjentów; ich wartość wyniosła 3 795 642,72 zł. W toku sprawy pozwany
przeprowadził weryfikację zrealizowanych świadczeń medycznych i stwierdził,
że świadczenia o wartości 3 140 010,72 zł zostały udzielone w ramach przymusu
ustawowego wynikającego z art. 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach
opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm. – dalej „ustawa
o z.o.z.”) i art. 30 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza
dentysty (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm. – dalej „ustawa o zaw. lek.
i dent.”), a pozostałe zostały zakwalifikowane przez niego jako świadczenia
udzielone w trybie planowym.
Na skutek apelacji pozwanego od tego wyroku w części zasądzającej kwotę
655 632 zł Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 9 czerwca 2010 r. zmienił orzeczenie
Sądu Okręgowego i zasądził od Narodowego Funduszu Zdrowia Oddziału
Wojewódzkiego na rzecz Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego kwotę
3
3 140 010,72 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 marca 2009 r. do dnia
zapłaty, a w pozostałej części powództwo oddalił (pkt 1), oddalił apelację w
pozostałym zakresie (pkt 2) oraz orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego (pkt
3). Sąd drugiej instancji zauważył, że nie było sporu pomiędzy stronami co do
podstawy prawnej odpowiedzialności pozwanego. Spór dotyczył jedynie kwalifikacji
części świadczeń wykonanych ponad limit wynikający z umowy tj. tego, czy były
one w całości świadczeniami udzielonymi w ramach obowiązku wynikającego z art.
7 ustawy o z.o.z. i art. 30 ustawy o zaw. lek. i dent. Uznał, że stosownie do art. 6
k.c., to na powodzie spoczywał obowiązek wykazania, że sporne świadczenia były
świadczeniami ratującymi życie i zdrowie, a w tym zakresie strona powodowa nie
zaoferowała adekwatnych dowodów. Takimi dowodami nie mogły być oświadczenia
ordynatorów poszczególnych oddziałów, ani zeznania świadków. Stwierdzenie, czy
określone świadczenia były ratującymi życie i zdrowie wymagało wiadomości
specjalnych, które zapewniał dowód z opinii biegłego sądowego, a tego wniosku
dowodowego nie zgłoszono.
W skardze kasacyjnej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego skierowanej
przeciwko całemu wyrokowi Sądu drugiej instancji podniesiono zarzuty z obu
podstaw kasacyjnych: naruszenia art. 6 k.c. oraz art. 382 i art. 328 § 2 w zw. 391 §
1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się w pierwszym rzędzie do zarzutów skargi kasacyjnej
wskazujących na naruszenie przepisów postępowania: art. 328 § 2 w zw. z art. 391
§ 1 oraz art. 382 k.p.c. należy stwierdzić, że nie mają one usprawiedliwionych
podstaw.
Jakkolwiek przesądzone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że nie
jest wykluczone oparcie skargi kasacyjnej na zarzucie naruszenia art. 328 § 2
k.p.c., jednak wymaga to wykazania, że wskutek wadliwości uzasadnienia
zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej; innymi słowy, gdy
uniemożliwia Sądowi Najwyższemu sprawdzenie trafności orzeczenia (zob. m.in.,
wyroki SN: z dnia 11 maja 2000 r., I CKN 272/00, niepubl. oraz z 13 maja 1997 r.,
II CKN 112/97, LEX nr 393855 także postanowienie SN z 21 listopada 2001 r.,
4
I CKN 185/01, LEX nr 52726). Zarazem, zarzut ten nie może służyć do
podważania trafności ustalonego przez Sądy meritii, w szczególności sąd
drugiej instancji, stanu faktycznego i związanej z tym swobody oceny dowodów,
gdyż skarga kasacyjna nie może być oparta na zarzutach dotyczących ustalenia
faktów lub oceny dowodów (por. m.in., postanowienie SN z dnia 23 września
2005 r., OSNC 2006, nr 4, poz. 76). Wynika to z przyjętej przez ustawodawcę
konstrukcji tej instytucji, wyrażonej w brzmieniu art. 398³ § 3 k.p.c. oraz art.
39813
§ 2 k.p.c. Zgodnie z pierwszym z powołanych przepisów podstawą skargi
kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny
dowodów. Z kolei, drugi ze wskazanych przepisów stanowi m.in., że Sąd
Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę
zaskarżonego orzeczenia. To oznacza, że Sąd Najwyższy orzeka zawsze
w ramach podstawy faktycznej ustalonej przez sąd drugiej instancji
w zaskarżonym wyroku; co więcej, jest tą podstawą związany. Ustrojową funkcją
Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru judykacyjnego, w tym
zapewnianie jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych, a postępowanie
kasacyjne nie jest postępowaniem merytorycznym. Z tego punktu widzenia
każdy zarzut skargi kasacyjnej, który ma na celu polemikę z ustaleniami
faktycznymi sądu drugiej instancji, z uwagi na jego sprzeczność z art. 3983
§ 3
k.p.c. jest a limine niedopuszczalny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4
stycznia 2007 r. V CSK 364/06, LEX nr 238975; wyrok SN z 19 kwietnia 2011 r.,
I UK 368/109, LEX nr 829094).
Z kolei, na mocy art. 382 in principio w zw. z art. 391 i 233 § 1 k.p.c.
przeprowadzone w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji dowody są
każdorazowo przedmiotem swobodnej oceny sądu drugiej instancji, albowiem
sąd ten, jako sąd merytoryczny, dokonuje własnych ustaleń faktycznych.
Tak też było w sprawie niniejszej. Sąd Apelacyjny na podstawie dowodów
zebranych przed Sądem Okręgowym, przez pryzmat reguły dowodowej z art. 6
k.c., dokonał odmiennej oceny dowodów.
Z ugruntowanej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego wynika, iż naruszenie
art. 382 może stanowić podstawę skargi kasacyjnej jedynie w wypadkach
5
pominięcia przez sąd drugiej instancji części "zebranego w sprawie materiału"
i wydania wyroku wyłącznie na podstawie materiału zebranego przed sądem
pierwszej instancji lub na podstawie własnego materiału z pominięciem wyników
postępowania dowodowego przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji
(wyrok SN z dnia 22 lutego 2007 r., III CSK 337/06, LEX nr 274217 oraz wyrok
z dnia 9 czerwca 2005 r., III CK 674/04, LEX nr 180851).
Takie uchybienie nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie. Sąd drugiej
instancji dokonał własnej oceny dowodów zebranych przez Sąd Okręgowy i uznał,
że nie daje on podstaw do ustalenia spornych faktów, istotnych w sprawie.
Skarżący nie składał wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego,
chociaż stanowisko pozwanego co do części wykonanych świadczeń zostało
jednoznacznie określone i wskazywało na taką potrzebę. Powód ograniczył się
natomiast do zaprezentowania oświadczeń oraz przeprowadzenia dowodów
z zeznań świadków, ogólnie odnoszących się do wykonanych świadczeń.
W związku z tym, jak ocenił Sąd drugiej instancji, powód nie wywiązał się z ciężaru
dowodu (art. 6 k.c.) i pomimo jednoznacznego ostatecznie stanowiska przeciwnika
procesowego, nie zgłosił wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
sądowego (biegłych sądowych), co potencjalnie umożliwiłoby mu wykazanie,
że również w pozostałym zakresie (poza przyznanym przez pozwanego w trakcie
postępowania sądowego), świadczenia wykonane zostały w ramach przymusu
ustawowego.
Odnosząc się w tym miejscu do zarzutu skargi kasacyjnej z pierwszej
podstawy kasacyjnej, tj. naruszenia art. 6 k.c. należy stwierdzić, iż to na zakładzie
opieki zdrowotnej, który dochodzi roszczenia o zapłatę za świadczenia medyczne
udzielone pacjentom w warunkach zagrożenia życia lub zdrowia (art. 7 ustawy
o z.o.z. oraz art. 30 ustawy o zaw. lek. i dent.) ciąży obowiązek wykazania tego,
że z uwagi na okoliczności poszczególnych przypadków zachodziła potrzeba
natychmiastowego udzielenia świadczeń (por. m.in. wyrok SN z dnia
5 listopada 2003 r., IV CK 189/02, LEX nr 164009 i wyrok SN z 14 lutego 2008 r.,
II CSK 532/07, LEX nr 496387). Powołany przepis wyznacza bowiem ogólną regułę
dowodową prawa materialnego, w myśl której ciężar udowodnienia faktu spoczywa
6
na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przy czym poprzez fakty,
w myśl tego przepisu, należy rozumieć wszystkie okoliczności faktyczne, istotne
z punktu widzenia danego przepisu prawa materialnego, z którego strona wywodzi
korzystne dla siebie skutki prawne. Nie ma więc większego znaczenia, czy są to
okoliczności wskazujące na brak określonych zdarzeń, relewantnych w świetle
danej normy prawnej, tzw. fakty negatywne, czy też okoliczności potwierdzające ich
zaistnienie. Tzw. fakty negatywne mogą być dowodzone za pomocą dowodów
z faktów pozytywnych przeciwnych, których istnienie wyłącza twierdzoną
okoliczność negatywną (por. wyrok SN z 16 kwietnia 2003 r., II CKN 1409/00,
OSNC 2004, nr 7-8, poz. 113). Faktów, z których wywodzone jest dochodzone
roszczenie (tworzących prawo podmiotowe), powinien w zasadzie dowieść powód;
dowodzi on również faktów uzasadniające jego odpowiedź na zarzuty pozwanego;
pozwany natomiast dowodzi faktów uzasadniające jego zarzuty przeciwko
roszczeniu powoda, tamujące oraz niweczące twierdzenia i dowody powoda
(por. wyrok SN z 29 września 2005 r., III CK 11/05, LEX nr 187030).
W skardze kasacyjnej powód w istocie zasady tej nie podważał, lecz
wywodził z niej zarzut, że Sąd Apelacyjny wadliwie ocenił przeprowadzone
w sprawie dowody uznając je za nieprzydatne dla udowodnienia tezy o działaniu
w warunkach przymusu ustawowego. Taki zarzut jednak, o czym już wspomniano,
nie poddawał się kontroli kasacyjnej (art. 39813
§ 2 in fine k.p.c.).
Z tych względów, na podstawie art. 39814
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji.
jw