Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 15 grudnia 2011 r.
III KRS 21/11
Przejście sędziego w stan spoczynku na podstawie art. 69 § 2 ustawy z
dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz.
1070 ze zm.) następuje z mocy prawa i nie podlega kompetencji rozstrzygającej
Krajowej Rady Sądownictwa.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Halina Kiryło, Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 grudnia 2011 r.
sprawy z odwołania Czesławy S. od stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa z dnia
20 lipca 2011 r. w sprawie przeniesienia sędziego Naczelnego Sądu Administracyj-
nego w stan spoczynku na jego wniosek,
o d r z u c i ł odwołanie.
U z a s a d n i e n i e
Pismem z dnia 31 marca 2011 r. sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego
Czesława S. zwróciła się do Prezesa NSA z wnioskiem o przeniesienie jej w stan
spoczynku z dniem 1 lipca 2011 r. W piśmie tym Czesława S. podniosła, że spełnia
warunki do przejścia w stan spoczynku określone w art. 69 § 2 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; dalej
jako: „usp”) w związku z art. 49 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju są-
dów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 8 § 1 ustawy z dnia 23
listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).
Pismem z dnia 18 maja 2011 r. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
poinformował Czesławę S., że Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego nega-
tywnie zaopiniowało jej wniosek o przeniesienie w stan spoczynku z dniem 1 lipca
2011 r. Prezes NSA wskazał, że na podstawie art. 49 Prawa o ustroju sądów admini-
stracyjnych w sprawach nieuregulowanych do sędziów NSA odpowiednie zastoso-
2
wanie mają przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym, w tym przepis art. 30 § 2 ustawy
o Sądzie Najwyższym, który określa możliwość wcześniejszego przejścia na wniosek
sędziego w stan spoczynku. W związku z tym, że powołany przepis wyczerpująco
określa sytuację wcześniejszego przejścia w stan spoczynku na wniosek sędziego,
nie ma podstaw do stosowania art. 8 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, który odsyła
do odpowiedniego stosowania usp jedynie w sprawach nieuregulowanych w ustawie
o Sądzie Najwyższym. W związku z tym, że Czesława S. nie spełnia przesłanek
określonych w art. 30 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, brak jest podstaw do prze-
niesienia jej w stan spoczynku.
Pismem z dnia 25 maja 2011 r. Czesława S. zwróciła się do Krajowej Rady
Sądownictwa o rozpoznanie jej odwołania od powyższego pisma Prezesa NSA z
dnia 18 maja 2011 r. zawierającego negatywną opinię Kolegium NSA w sprawie
przeniesienia jej w stan spoczynku.
Krajowa Rada Sądownictwa w piśmie z dnia 20 lipca 2011 r. wyraziła stanowi-
sko, że sędziemu Naczelnego Sądu Administracyjnego nie przysługuje odwołanie do
Krajowej Rady Sądownictwa od uchwały Kolegium Naczelnego Sądu Administracyj-
nego ustalającej brak podstaw prawnych wniosku o przeniesienie w stan spoczynku.
Wskazano, że ani Prawo o ustroju sądów administracyjnych, ani usp nie przewidują
w takiej sytuacji możliwości wniesienia odwołania do Krajowej Rady Sądownictwa.
Nie ma podstaw - według KRS - do podjęcia w tej kwestii uchwały, która podlegałaby
zaskarżeniu do Sądu Najwyższego. Stwierdzając powyższe Krajowa Rada Sądow-
nictwa wyraziła niewiążące stanowisko w kwestii interpretacji wchodzących w grę
przepisów ustaw ustrojowych, podzielając w tym zakresie stanowisko zajęte przez
Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Krajowa Rada Sądownictwa stwierdza, że art. 30 § 2 ustawy o Sądzie Najwyż-
szym reguluje tę samą kwestię co art. 69 § 2 usp. Tożsamość materii uregulowanej w
obu przepisach (przejście sędziego „na swój wniosek” w stan spoczynku przed ukoń-
czeniem wieku uprawniającego do stanu spoczynku „z mocy ustawy”) prowadzi do
wniosku, że w odniesieniu do sędziego Sądu Najwyższego (odpowiednio sędziego
NSA) nie jest możliwe zastosowanie art. 69 § 2 usp w związku z art. 8 ustawy o Są-
dzie Najwyższym, zgodnie z którym jedynie w sprawach nieuregulowanych w tej
ustawie stosuje się odpowiednio przepisy usp. Kwestia przejścia w stan spoczynku
na wniosek sędziego przed ukończeniem wieku, w jakim o przejściu w stan spoczyn-
3
ku decyduje bezpośrednio ustawa, jest wyczerpująco uregulowana w art. 30 § 2
ustawy o Sądzie Najwyższym.
Od powyższego stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa odwołanie do Sądu
Najwyższego wniosła sędzia NSA Czesława S. Autorka odwołania stwierdziła, że
stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa jest uchwałą podjętą w sprawie należącej do
kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa na podstawie art. 3 ust.2 pkt 2 ustawy z
dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714), co
oznacza, że podlega „kontroli instancyjnej”.
Polemizując ze stanowiskiem Krajowej Rady Sądownictwa sędzia Czesława
S. wskazała, że - jej zdaniem - ustawa o Sądzie Najwyższym nie reguluje bezpo-
średnio kwestii dotyczących wcześniejszego przejścia w stan spoczynku, natomiast
art. 8 § 1 tej ustawy zawiera odesłanie do przepisów usp, a więc także art. 69 § 2. W
ocenie odwołującej się Krajowa Rada Sądownictwa myli pojęcie przejścia w stan
spoczynku z pojęciem wcześniejszego przejścia w stan spoczynku. Są to instytucje
odrębne.
W odpowiedzi na odwołanie Krajowa Rada Sądownictwa wniosła o odrzucenie
odwołania z powodu jego niedopuszczalności, a w przypadku niepodzielenia przez
Sąd Najwyższy stanowiska co do niedopuszczalności odwołania - o jego oddalenie.
W uzasadnieniu wniosku o odrzucenie odwołania Krajowa Rada Sądownictwa pod-
niosła, że brak było podstaw prawnych do podjęcia przez Krajową Radę Sądownic-
twa, rozstrzygającej w sprawie uchwały. Krajowa Rada Sądownictwa zajęła zatem
„stanowisko”, które nie ma charakteru uchwały. Ustawa nie przewiduje zaskarżenia
stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa do Sądu Najwyższego.
Ponadto, ze względu na postawiony w odwołaniu zarzut naruszenia Konstytu-
cyjnej zasady równości Krajowa Rada Sądownictwa zauważyła, że ustawodawca,
regulując sytuację sędziów różnych sądów w sposób odmienny, nie narusza zasad
równego traktowania. Równo traktowane bowiem, zgodnie z wolą ustawodawcy, mu-
szą być osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji. Sędziowie Sądu Najwyższego i
odpowiednio Naczelnego Sądu Administracyjnego pozostają w sytuacji innej niż sę-
dziowie sądów powszechnych i wojewódzkiego sądu administracyjnego, ze względu
na status, rangę i prestiż sprawowanego urzędu oraz wysokość wynagrodzenia i
uposażenia spoczynkowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Wbrew odwołującej się Czesławy S., powołany przez nią przepis art. 3 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, nie może sta-
nowić podstawy dla określenia właściwości Krajowej Rady Sądownictwa do rozstrzy-
gania o przejściu sędziego w stan spoczynku na podstawie art. 69 § 2 usp. Przepis
art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa nie stwarza też podstawy
do zaskarżenia stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa do Sądu Najwyższego. Sto-
sownie do powołanego przepisu Krajowa Rada Sądownictwa wykonuje zadania
określone w ustawach, w szczególności rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziego
w stan spoczynku. Przepis ten wyraźnie odwołuje się do zadań Krajowej Rady Są-
downictwa określonych w ustawach. Nie ma natomiast w tym przepisie bezpośred-
niego określenia instytucji przeniesienia sędziego w stan spoczynku, bo ta została
określona w przepisach ustaw ustrojowych (ustawie - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych, ustawie - Prawo o ustroju sądów administracyjnych, ustawie o Sądzie
Najwyższym). Regulacje tych ustaw, a nie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa,
kształtują przesłanki i tryb przechodzenia sędziego w stan spoczynku, określają też
podmioty uprawnione do złożenia wniosku o przeniesienie w stan spoczynku.
W art. 69 § 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych, na który sędzia Czesława
S. powołuje się jako na podstawę swego uprawnienia, uregulowana została instytu-
cja przejścia sędziego w stan spoczynku, wcześniejszego od przejścia sędziego w
stan spoczynku przewidzianego w art. 69 § 1 usp. Obie te sytuacje w których „sędzia
przechodzi w stan spoczynku” są instytucjami odrębnymi od sytuacji, w których cho-
dzi o „przeniesienie w stan spoczynku” (por. art. 70 § 1 i § 2 oraz art. 71 § 1, § 2, § 3
usp). Sędzia „przechodzi w stan spoczynku” z mocy samego prawa, jeżeli zachodzą
określone przesłanki. Formą podstawową jest ta z art. 69 § 1, stanowiąca że sędzia
przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia (chyba, że nie póź-
niej niż na sześć miesięcy przed ukończeniem 65 roku życia złoży określone oświad-
czenie woli i odpowiednio udokumentuje zachowanie wymaganego stanu zdrowia).
Wcześniejsze przejście sędziego w stan spoczynku może wynikać z woli (wniosku)
sędziego po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku
sędziego lub prokuratora nie mniej niż 25 lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli prze-
pracował na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 30 lat. Chociaż w tej
ostatniej regulacji (art. 69 § 2 usp) mowa jest o wniosku sędziego („sędzia przechodzi
na swój wniosek w stan spoczynku”), to nie chodzi tu o przesłankę procesową, ale
5
wyłącznie o przesłankę materialnoprawną dotyczącą woli sędziego. Ustawodawca w
ten sposób odróżnia sytuację przejścia sędziego w stan spoczynku z mocy prawa,
niezależnie od woli sędziego (art. 69 § 1 usp) od sytuacji, która wprawdzie też nastą-
pi z mocy prawa, ale tylko wtedy, gdy prócz określonych przesłanek, dotyczących
wieku i czasu służby, sam zainteresowany sędzia o to wystąpi.
Należy podkreślić, że sytuacje przechodzenia sędziego w stan spoczynku nie
podlegają kompetencji rozstrzygającej żadnego organu, w szczególności Krajowej
Rady Sądownictwa. Inaczej jest natomiast w odniesieniu do przeniesienia sędziego
w stan spoczynku w sytuacjach określonych w art. 70 i w art. 71 usp. W tych spra-
wach - zgodnie z art. 73 § 1 usp - „podejmuje decyzję Krajowa Rada Sądownictwa,
na wniosek sędziego, kolegium właściwego sądu albo Ministra Sprawiedliwości”.
W konkluzji powyższych uwag stwierdzić należy, że określone w art. 3 ust. 2
pkt 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa zadanie w zakresie rozpatrywania
wniosków o przeniesienie w stan spoczynku nie dotyczy przejścia sędziego w stan
spoczynku w trybie określonym w art. 69 § 2 usp. Krajowa Rada Sądownictwa słusz-
nie uznała swą niewłaściwość w sprawie i odmówiła podjęcia rozstrzygającej o spra-
wie uchwały.
Nie ma więc uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, ani innego rozstrzygnięcia,
które mogłoby być potraktowane jako przedmiot (substrat) odwołania do Sądu Naj-
wyższego.
Nie wiadomo dlaczego prawa do zaskarżenia do Sądu Najwyższego nieistnie-
jącego rozstrzygnięcia Krajowej Rady Sądownictwa upatruje odwołująca się w bliżej
nieokreślonej „kontroli instancyjnej”. W związku z tym należy zauważyć, że Sąd Naj-
wyższy - z punktu widzenia ustrojowego - nie jest organem „kontroli instancyjnej” w
stosunku do Krajowej Rady Sądownictwa, natomiast właściwość Sądu Najwyższego,
wynika ze szczególnych w tym przedmiocie uregulowań ustaw. W odniesieniu do
rozpatrywanego odwołania należy zwrócić uwagę na art. 73 § 2 usp, według którego
odwołanie do Sądu Najwyższego przysługuje od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa
w sprawach, o których mowa w art. 70 i 71. Nie ma tu więc właściwości Sądu Naj-
wyższego w zakresie przejścia sędziego w stan spoczynku na podstawie art. 69 § 2
usp.
Nie wchodziła też w rachubę właściwość Sądu Najwyższego do rozpatrywania
odwołań od uchwał Krajowej Rady Sądownictwa w sprawach indywidualnych, o któ-
rych mowa w art. 42 i 44 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Jak to bowiem wy-
6
kazano powyżej, Krajowa Rada Sądownictwa w rozpatrywanej sprawie żadnej
uchwały nie podjęła.
Z powyższych przyczyn wobec braku podstawy prawnej, która upoważniłaby
wniesienie odwołania do Sądu Najwyższego od stanowiska Krajowej Rady Sądow-
nictwa, które nie mogło być potraktowane jako uchwała rozstrzygająca sprawę indy-
widualną, Sąd Najwyższy niedopuszczalne odwołanie odrzucił.
========================================