Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PO 5/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie z odwołania A. P.
od decyzji Prokuratora Generalnego z dnia 8 lipca 2011 roku, nr PG IX K …/11 w
przedmiocie odmowy wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska
prokuratora po ukończeniu 65 roku życia,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 24 stycznia 2012 r.,
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 8 lipca 2011 r. Prokurator Generalny – powołując się na art.
62a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2008 r.
Nr 7, poz. 39 ze zm.) w związku z art. 69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo
2
o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) – nie wyraził
zgody na dalsze zajmowanie stanowiska po ukończeniu 65 roku życia przez A. P.
Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w […].
W uzasadnieniu decyzji wskazano, że wniosek A. P. z dnia 14 marca 2011 r.
o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska prokuratora powyżej 65 roku
życia na okres 1 roku, 2 miesięcy i 25 dni (do 31 grudnia 2012 r.) poparł Prokurator
Apelacyjny w […]. Przełożony wnioskodawcy stwierdził, że prokurator A. P. w
czasie całego okresu zatrudnienia ze swoich obowiązków wywiązuje się bardzo
dobrze, sprawnie organizuje pracę własną, dbając o jej wysoki poziom. Ponadto
posiada bogate doświadczenie zawodowe oraz ugruntowaną wiedzę prawniczą.
Jest osobą cieszącą się autorytetem w swoim środowisku zawodowym. Prokurator
Apelacyjny w […] podkreślił również, że prokurator A. P. cieszy się dobrym
zdrowiem, a jego doskonała kondycja fizyczna i psychiczna gwarantują
wykonywanie obowiązków na dotychczasowym bardzo wysokim poziomie.
Prokurator Generalny powołał się również na opinię Krajowej Rady
Prokuratury, która uchwałą nr …/2011 z dnia 11 maja 2011 r. wyraziła pozytywne
stanowisko co do dalszego zatrudnienia skarżącego.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, jako regułę należy traktować przejście
prokuratora w stan spoczynku z dniem ukończenia przez niego 65 roku życia.
Możliwość dalszego pozostawania na stanowisku prokuratora stanowi wyjątek,
uzasadniony szczególnymi okolicznościami dotyczącymi służby lub
zainteresowanego prokuratora. Spełnienie wskazanych w art. 62 a ust. 2 ustawy o
prokuraturze warunków pozytywnych nie jest równoznaczne z obowiązkiem
wyrażenia zgody na dalsze pozostawanie przez prokuratora w służbie. Decyzja
Prokuratora Generalnego o braku zgody nie musi mieć oparcia w przyczynach
uniemożliwiających dalsze zajmowanie stanowiska prokuratora (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 6 grudnia 2006 roku, sygn. akt III PO 7/06 – OSNP 2007/23-
24/362). Wysokie kwalifikacje, doświadczenie i profesjonalizm zawodowy, a także
zaangażowanie w obowiązki prokuratora oraz bardzo dobry stan zdrowia
niewątpliwie zasługują na uznanie, lecz nie można ich traktować jako szczególnych
okoliczności, wystarczających do odstępstwa od ustawowej reguły przechodzenia w
stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia.
3
Prokurator Generalny stwierdził, że brak jest okoliczności, które
wskazywałyby na istnienie po stronie Prokuratury Apelacyjnej w […] szczególnego
interesu uzasadniającego dalsze wykonywanie obowiązków służbowych przez
prokuratora A. P. Przeniesienie wnioskodawcy w stan spoczynku nie zdestabilizuje
pracy tej prokuratury. Przejęcie obowiązków wnioskującego prokuratora, będzie
mogło nastąpić bez ryzyka zaburzenia prawidłowego funkcjonowania tej jednostki
prokuratury. W chwili obecnej w Prokuraturze Apelacyjnej w […] w ramach
delegacji czynności służbowe wykonuje 4 prokuratorów prokuratury okręgowej,
oczekujących na awans zawodowy.
Uzasadnionym kierunkiem prowadzenia polityki kadrowej jednostek
organizacyjnych prokuratury – według Prokuratora Generalnego - jest
„pokoleniowa” wymiana kadr prokuratorskich, związana z jednej strony z
osiąganiem przez prokuratorów wieku umożliwiającego im skorzystanie z przywileju
prokuratorskiego stanu spoczynku, z drugiej zaś z potrzebą umożliwienia przejęcia
służby przez innych doświadczonych prokuratorów, a także zapewnienie etatów dla
nowych kadr prokuratorskich. Z analizy sytuacji kadrowej wynika, że aktualnie
Prokuratura Okręgowa w […] dysponuje limitem 52 etatów, z czego wszystkie są
obsadzone. Aktualnie na delegacji w tej jednostce pozostaje 4 prokuratorów
prokuratury okręgowej z całego okręgu […], a 2 z nich potencjalnie posiada
możliwość uzyskania tytułu prokuratora prokuratury apelacyjnej. Ponadto w całym
okręgu apelacji […] w bieżącym roku negatywnie rozpoznane zostały 74 podania
egzaminowanych aplikantów ubiegających się o mianowanie na stanowisko
asesora, a w chwili obecnej 41 podań oczekuje na rozpatrzenie.
W odwołaniu od powyższej decyzji Prokuratora Generalnego Prokurator A.
P. zarzucił:
1. naruszenie art. 62a ust. 2 i ust. 3 ustawy o prokuraturze oraz naruszenie
zakazu dyskryminacji, wynikającego z art. 32 Konstytucji RP oraz Dyrektywy nr
2000/78/WE Rady Unii Europejskiej z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej
ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudniania i pracy
(Dz. U. UE L z dnia 2 grudnia 2000 r.) przez błędne przyjęcie, że podstawę
zaskarżonej decyzji mogą stanowić pozaustawowe przesłanki, przy pogwałceniu
zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu i pracy przez zastosowanie
4
niedozwolonego kryterium wieku i prowadzenia własnej polityki kadrowej –
“pokoleniowej wymiany kadr”;
2. dowolne, bezzasadne i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
przyjęcie, że po stronie skarżącego nie zostały spełnione przesłanki subiektywne
uzasadniające jego dalszą pracę na stanowisku prokuratora przy spełnieniu przez
niego wszystkich wymaganych przepisami ustawowymi przesłanek;
3. całkowite pominięcie przy wydawaniu zaskarżonej decyzji korzystnej dla
skarżącego uchwały Krajowej Rady Prokuratury nr …/2011 z 11 maja 2011 r. i
wniosku Prokuratora Apelacyjnego w […] z 17 marca 2011 r. Odwołujący się wniósł
o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy Prokuratorowi Generalnemu
do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu odwołania podniesiono w szczególności, że zaskarżona
decyzja została wydana w sposób arbitralny z przekroczeniem granic uznania
określonych w art. 62a ust. 2 i ust. 3 ustawy o prokuraturze, bez uwzględnienia
konkretnej sytuacji Prokuratury Apelacyjnej, w której zainteresowany zajmuje
stanowisko wizytatora, które opiera się na specjalnych kwalifikacjach.
W ocenie skarżącego polityka kadrowa nie może służyć abstrakcyjnej idei
„pokoleniowej wymiany kadr”, ale musi stanowić środek do celu, jakim jest
efektywne działanie, rozumiane jako najbardziej wydajna realizacja zadań do
których prokuratura jest powołana. „Polityka kadrowa opierająca się na
pokoleniowej wymianie kadr prokuratorskich” oznacza politykę wymiany kadr
wyłącznie ze względu na wiek, co jest „zawoalowaną” formą dyskryminacji
pośredniej, zdefiniowanej w art. 2 ust. 2 pkt b Dyrektywy nr 2000/78/WE Rady Unii
Europejskiej z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe
równego traktowania w zakresie zatrudniania i pracy (Dz. U. UE L z dnia 2 grudnia
2000 r.). O ile bowiem samo ustalenie granicy wieku dla przejścia w stan
spoczynku nie stanowi dyskryminacji, to już używanie argumentu wieku – w
realiach przedmiotowej sprawy – taką dyskryminacją jest.
Według odwołującego się: wydłużanie okresu zatrudnienia jest obecnie w
pełni społecznie uzasadnione i akceptowane przez większość krajów europejskich
oraz „stanowi przedmiot troski i zabiegów Rządu RP”; w każdym innym zawodzie
przejście na emeryturę po osiągnięciu odpowiedniego wieku jest prawem, a nie
5
obowiązkiem pracownika i nie może stanowić samodzielnej podstawy rozwiązania
stosunku pracy; stan spoczynku jest niewątpliwie przywilejem prokuratora, ale – w
odróżnieniu od emerytury – łączy się z niemożnością podejmowania jakiejkolwiek
innej pracy, a więc może stanowić dyskryminację tych, którzy mogą i chcą
pracować oraz są przydatni dla realizacji określonych zadań.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według ustawowo (art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze w związku z art. 69
ust. 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych) ukształtowanego statusu prawnego,
prokuratorów, przechodzą oni w stan spoczynku (kończą wykonywanie służby) z
dniem ukończenia 65 roku życia.
Na tle powyższej zasadniczej regulacji statusu prokuratora ustawowe
(art. 62a ust. 2 ustawy o prokuraturze) zezwolenie na dalsze zajmowanie
stanowiska przez prokuratora, który ukończył 65 rok życia, ma charakter wyjątkowy,
Wymagana jest w tym przedmiocie zgoda Prokuratora Generalnego którą może on
podjąć w przewidzianym do tego trybie. Zgodnie z art. 62a ust. 2 ustawy o
prokuraturze, prokurator może dalej zajmować stanowisko jeżeli Prokurator
Generalny na wniosek prokuratora po przedstawieniu zaświadczenia
stwierdzającego, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia
obowiązków prokuratora, oraz po zasięgnięciu opinii właściwego prokuratora
przełożonego, wyrazi prokuratorowi zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska.
Prokurator Generalny uwzględnia również – w zakresie wyrażenia zgody na dalsze
zajmowanie stanowiska prokuratora po ukończeniu przez prokuratora 65 roku życia
– opinię Krajowej Rady Prokuratury, stosownie do jej kompetencji określonej w art.
24 pkt 11 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2011 r. Nr 270,
poz. 1599 ze zm.). Ustalone orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, że
Prokurator Generalny podejmuje decyzję na podstawie swobodnego uznania, a jej
kontrola przez Sąd Najwyższy ograniczona jest do oceny zachowania wymaganych
warunków proceduralnych oraz poprawności przesłanek uznaniowego
rozstrzygnięcia. Sąd Najwyższy nie może wkraczać w ustawowe kompetencje
Prokuratora Generalnego dotyczące jego odpowiedzialności za stan prokuratury,
6
lecz jedynie bada, czy decyzja Prokuratora Generalnego nie jest arbitralna lub
podjęta przy użyciu niedozwolonych kryteriów.
W rozpatrywanej sprawie nie jest kwestionowana interpretacja przepisów
art. 62a ust. 1 i ust. 2 ustawy o prokuraturze, - że jak to wyraża zaskarżona
decyzja – zachowanie przez kończącego 65 rok życia prokuratora zdolności
pełnienia obowiązków prokuratora nie stwarza uprawnienia (prawa podmiotowego)
do dalszego zajmowania stanowiska; konieczną bowiem do tego przesłanką jest
wyrażenie zgody przez Prokuratora Generalnego.
Odwołujący się zarzucił – jak to szerzej przedstawiono we wstępnej części
niniejszego uzasadnienia – arbitralność decyzji Prokuratora Generalnego z
dyskryminującym odwołującego się, akcentowaniem jego wieku i pominięcie
korzystnej dla skarżącego opinii Krajowej Rady Prokuratury wyrażonej w uchwale z
11 maja 2011 r. oraz pozytywnej opinii Prokuratora Apelacyjnego w […] wyrażonej
w stanowisku z 17 marca 2011 r.
Zaskarżona decyzja nie narusza wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP zasady
równości ani też nie narusza art. 2 ust. 2 pkt b Dyrektywy nr 2000/78/WE Rady Unii
Europejskiej z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe
równego traktowania w zakresie zatrudniania i pracy określającej pojęcie
dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i pracy przede wszystkim dlatego, że status
prokuratora (w tym uprawnienie prokuratora do przejścia w stan spoczynku z
dniem ukończenia 65 roku życia) – w odróżnieniu do innych pracowników
podlegających powszechnemu systemowi ubezpieczeń społecznych – jest
uregulowany odrębną ustawą. Nie ma racji odwołujący się w przedstawionym
swoistym dopatrywaniu się aspektów dyskryminacji ze względu na wiek w tym, że
Prokurator Generalny uwzględnił w swojej decyzji przede wszystkim sytuację
kadrową jednostek prokuratury w zakresie Prokuratury Apelacyjnej w […] pod
kątem „pokoleniowej wymiany kadr prokuratorskich”. W wypadku rozpoznawania
wniosku o zezwolenie na dalsze zajmowanie stanowiska, ustawowo w tym
przedmiocie ukształtowana kompetencja Prokuratora Generalnego odnosi się na
pierwszym planie do wieku właśnie. Chodzi przecież o zrealizowanie kompetencji
Prokuratora Generalnego do „zgodzenia się” na wyjątkowe niezastosowanie
7
ustawowej zasady, że prokurator przechodzi w stan spoczynku z chwilą ukończenia
65 roku życia.
Prokurator Generalny nie naruszył prawa, skoro powierzoną mu przez
ustawę kompetencję, wykorzystał z zachowaniem przewidzianego do tego trybu i
po rozpatrzeniu wszystkich przemawiających na rzecz wniosku okoliczności.
Sąd Najwyższy właściwy do rozpoznania odwołania od decyzji Prokuratora
Generalnego (art. 62a ust. 3a ustawy o prokuraturze) nie przejmuje w ten sposób
kompetencji należącej wyłącznie do Prokuratora Generalnego; kontroluje jedynie
jej zgodność z prawem. Przedstawiona przez Prokuratora Generalnego zasadnicza
przesłanka jego decyzji dotycząca analizy sytuacji kadrowej i wynikającej z niej
koncepcji „pokoleniowej wymiany kadr prokuratorskich” nie wykracza poza
należącą do Prokuratora Generalnego odpowiedzialność za sprawowanie jego
urzędu w szczególności kierowanie działalnością prokuratury (art. 10 ust. 1 ustawy
o prokuraturze).
Nie ma też racji odwołujący się, że Prokurator Generalny “całkowicie“
pominął korzystne dla odwołującego opinie Krajowej Rady Prokuratury i
Prokuratora Apelacyjnego w […]. Z zaskarżonej rozpatrywanym odwołaniem
decyzji wynika bowiem, że Prokurator Generalny wziął pod uwagę zarówno opinię
przełożonego odwołującego się – Prokuratora Apelacyjnego w […], jak i opinię
Krajowej Rady Prokuratury wyrażoną w uchwale z dnia 11 maja 2011 r. nr …/2011.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy nie podzielił zarzutów
odwołania.