Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 lutego 2012 r.
II UK 125/11
1. Przewidziany w art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o po-
wszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U.
z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm. - w brzmieniu pierwotnym) trzydziestodniowy
okres, w którym pracownik miał zgłosić powrót do pracy u pracodawcy zatrud-
niającego go przed służbą wojskową, nie jest ani okresem służby wojskowej,
ani okresem pracy i nie podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia.
2. Praca przy uboju zwierząt wymieniona w Dziale X pkt 8 załącznika A do
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emery-
talnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) obejmuje również czynności
przygotowawcze i późniejsze związane z rozbiorem mięsa.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), SędziowieSN: Józef
Iwulski, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 lutego
2012 r. sprawy z wniosku Franciszka J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w G. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 grudnia 2010 r. […]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Gdańsku do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 31 grudnia 2010 r. […] Sąd Apelacyjny w Gdańsku, w spra-
wie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G. o emeryturę,
oddalił apelację wnioskodawcy Franciszka J. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 3 września
2
2009 r., którym oddalono odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego z
dnia 21 kwietnia 2009 r., odmawiającej prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu
pracy w szczególnych warunkach w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), wobec wykazania jedynie 12 lat 11 mie-
sięcy i 21 dni pracy w szczególnych warunkach.
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawca (urodzony 20 stycznia 1949 r.) od
dnia 1 lutego 1968 r. do dnia 22 kwietnia 1969 r. oraz od dnia 3 maja 1971 r. do dnia
31 grudnia 1982 r. był zatrudniony na stanowisku lodziarza, brakarza chłodniczego,
mistrza produkcji składowej, starszego mistrza produkcji składowej oraz zastępcy
kierownika dystrybucji mrożonek w Przedsiębiorstwie Przemysłu Chłodniczego L. SA.
W okresie od dnia 23 kwietnia 1969 r. do dnia 7 kwietnia 1971 r. podczas pełnienia
służby wojskowej wykonywał pracę na stanowisku mechanika lotniczego. Wniosko-
dawca w dniu 23 kwietnia 2009 r. złożył wniosek o emeryturę, który nie został
uwzględniony przez organ rentowy decyzją z dnia 21 kwietnia 2009 r. Na dzień 1
stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił wymagany okres składkowy i nieskładko-
wy (29 lat i 1 miesiąc), w tym 12 lat 11 miesięcy i 21 dni okresów pracy w szczegól-
nych warunkach, a w dniu złożenia wniosku spełniał przesłankę wieku (ukończył 60
lat). Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 3 września 2009 r. oddalono odwołanie
wnioskodawcy od tej decyzji, wskazując w uzasadnieniu, że okres pełnienia przez
niego służby wojskowej od dnia 23 kwietnia 1969 r. do dnia 7 kwietnia 1971 r., nie-
uwzględniony przez organ rentowy, nie podlega zaliczeniu do stażu pracy w szcze-
gólnych warunkach, a nawet gdyby został on zaliczony, to i tak nie zostałby spełniony
warunek 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
W apelacji od powyższego wyroku wnioskodawca wniósł o jego zmianę i zali-
czenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu pełnienia służby wojsko-
wej oraz okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach od dnia 27 stycznia
do dnia 3 października 1983 r. w PSS „S.” w P.G. w charakterze rozbieracza mięs,
przedstawiając świadectwo pracy potwierdzające to zatrudnienie.
Oddalając apelację, Sąd drugiej instancji uznał za bezsporne, że wnioskodaw-
ca w dniu 20 stycznia 2009 r. ukończył 60 rok życia, nie przystąpił do OFE, rozwiązał
stosunek pracy (pozostaje na rencie z tytułu niezdolności do pracy) oraz wykazał
ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy uwzględnił
wnioskodawcy staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 12 lat 11 miesięcy
3
i 21 dni, a sporny pozostawał okres służby wojskowej, którą wnioskodawca pełnił od
dnia 23 kwietnia 1969 r. do dnia 7 kwietnia 1971 r. Sąd Apelacyjny, powołując się na
stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 25 lutego 2010 r., II UK
219/09 (niepublikowany), zaliczył wnioskodawcy do okresu pracy w warunkach
szczególnych okres służby wojskowej wskazując, że zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy
z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Pol-
skiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm. - w brzmieniu pierwot-
nym), do okresu zatrudnienia wlicza się w zakresie wszelkich uprawnień związanych
z tym zatrudnieniem, okres odbywania służby wojskowej, jeżeli po jej odbyciu pra-
cownik w ciągu trzydziestu dni podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w
którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wnioskodawca po odbyciu
służby stawił się do pracy w dniu 3 maja 1971 r., a zatem spełnił ten warunek, a tym
samym okres, w wymiarze 1 roku, 11 miesięcy i 14 dni, został zaliczony do okresu
pracy w warunkach szczególnych, co po zsumowaniu z okresem uznanym przez po-
zwany organ rentowy, pozwala przyjąć, że wnioskodawca udowodnił łącznie 14 lat 11
miesięcy i 5 dni pracy w warunkach szczególnych. Natomiast analizując okres za-
trudnienia wnioskodawcy w PSS S. od dnia 27 stycznia do dnia 2 października 1983
r., Sąd ustalił, że wnioskodawca w całym tym okresie przez około 3 do 4 godzin do-
konywał uboju zwierząt, po czym pracował przez resztę dnia przy tzw. rozbiórce
mięsa. Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie informacyjnych zeznań wnio-
skodawcy, który nadto wskazał, że żaden z pracowników nie przebywał w ubojni
przez cały dzień pracy, gdyż ubój odbywał się tylko przez kilka godzin dziennie. Sąd
Apelacyjny stwierdził, że zgodnie z uchwałą nr 38 zarządu „S.” Centralnego Związku
Spółdzielni Spożywców z dnia 11 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w
szczególnych warunkach w jednostkach spółdzielczości spożywców, w wykazie A,
dziale IX zostały wymienione prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt, a
wśród wymienionych stanowisk pracy nie znalazło się stanowisko rozbieracza, na
którym w tym okresie, według angażu, był zatrudniony wnioskodawca. W ocenie
Sądu, w świetle zgromadzonego materiału, należy uznać, że wnioskodawca wyko-
nywał w istocie pracę w charakterze ubojowca, niemniej była ona tylko jedną z czyn-
ności przez niego wykonywanych, obok rozbierania mięsa, jego wyładowywania oraz
wykonywania prac masarskich. Skoro czynności ubojowca były wykonywane jedynie
przez 3 do 4 godzin dziennie, to tym samym nie można przyjąć, że wnioskodawca
wykonywał je stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym sta-
4
nowisku, co jest niezbędną przesłanką zaliczenia takiego okresu zatrudnienia do
okresów pracy w szczególnych warunkach. Tym samym wnioskodawca nie wykazał
15 lat pracy w szczególnych warunkach.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości, pełnomocnik
wnioskodawcy zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 32 ust. 1 i 4
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o po-
wszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, „przez błędną wykładnię
oraz wynikające z niej niezastosowanie art. 10 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 23 stycz-
nia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
(Dz.U. Nr 3, poz. 6 ze zm.), a w konsekwencji niezaliczenie wnioskodawcy do okresu
pracy w szczególnych warunkach (…) dopuszczonej przez ustawodawcę przerwy
pomiędzy zakończeniem odbywania służby wojskowej, a faktycznym powrotem do
pracy”, oraz art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i ren-
tach z FUS w związku z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych wa-
runkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), przez błędną wy-
kładnię i przyjęcie, że wnioskodawca nie wykazał co najmniej piętnastoletniego
okresu pracy w warunkach szczególnych „z uwagi na niezaliczenie pracy wniosko-
dawcy (…) w okresie od dnia 27 stycznia - do dnia 2 października 1983 r. jako wyko-
nywanej na stanowisku, które nie zostało wymienione w uchwale nr 38 zarządu
Społem Centralnego Związku Spółdzielni Spożywców, a nadto rzekomy brak wyko-
nywania (…) przedmiotowej pracy w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku”, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do emery-
tury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyj-
nemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w
tym kosztach zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
5
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia
przepisów postępowania (tak jak w rozpoznawanej sprawie) lub gdy zarzut taki okaże
się niezasadny.
Nie jest uzasadniony pierwszy z podniesionych w skardze kasacyjnej zarzu-
tów. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia z dnia 6 kwietnia 2006 r., III UK
5/06 (OSNP 2007 nr 7-8, poz. 108), okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w
czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym cha-
rakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w
niższym wieku emerytalnym jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój po-
wrót do tego zatrudnienia. Zgodnie z niekwestionowanymi ustaleniami faktycznymi
wnioskodawca po odbytej do dnia 7 kwietnia 1971 r. służbie wojskowej, stawił się do
pracy w dniu 3 maja 1971 r., a zatem podjął zatrudnienie w ciągu trzydziestu dni od
dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, a tym samym okres tej służby, w wymia-
rze 1 roku 11 miesięcy i 14 dni, trafnie został zaliczony do okresu pracy w warunkach
szczególnych, na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o po-
wszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Nie ma natomiast racji
skarżący dowodząc w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, że do okresu pracy w szcze-
gólnych warunkach winien zostać wliczony także okres 30 dni przysługujący pracow-
nikowi od zwolnienia ze służby wojskowej do dnia podjęcia pracy u poprzedniego
pracodawcy. Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o po-
wszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, zakład pracy, który zatrud-
niał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej,
obowiązany był zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku
równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli
pracownik najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby zgłosił swój po-
wrót do pracy. Niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy
z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych. Nato-
miast w myśl art. 108 ust. 1 tej ustawy, czas odbywania zasadniczej lub okresowej
służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszel-
kich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął
on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed po-
wołaniem do służby. Wykładnia gramatyczna powołanych przepisów nie nasuwa
wątpliwości, że okres odbytej służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego po-
przednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił
6
swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo jak wykonywanie takiej pracy.
Trzydziestodniowy okres, w jakim pracownik ma zgłosić powrót do pracy, nie jest ani
okresem służby wojskowej, ani okresem pracy i mając charakter gwarancyjny (jego
zachowanie gwarantuje ponowne zatrudnienie) nie podlega zaliczeniu do okresu
zatrudnienia.
Jest natomiast uzasadniony drugi z zarzutów podniesionych w skardze kasa-
cyjnej, tj. zarzut naruszenia przez błędną wykładnię art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. w związku z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r., co doprowadziło do niezaliczeniu do okresu pracy w warunkach szczegól-
nych okresu pracy wnioskodawcy od dnia 27 stycznia do dnia 2 października 1983 r.
jako wykonywanej, według Sądu, w niepełnym wymiarze czasu pracy. Powyższa
ocena przeczy niekwestionowanym ustaleniom faktycznym, z których wynika, że
wnioskodawca zatrudniony na stanowisku rozbieracza w masarni (świadectwo pracy
z dnia 29 września 2010 r.), w rzeczywistości pracował przy uboju zwierząt, a więc
na stanowisku wymienionym w Dziale X pkt 8 załącznika A do rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Fakt, że praca przy uboju zwierząt była tylko jedną z
czynności, wykonywanych przez wnioskodawcę, obok rozbierania mięsa, jego wyła-
dowywania oraz prac masarskich nie oznacza, że nie wykonywał on jej stale i w peł-
nym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu Najwyższego, praca przy uboju zwierząt
nie ogranicza się do samego uboju jako takiego, ale zawiera w sobie również czyn-
ności przygotowawcze jak i późniejsze związane z rozbiorem mięsa. Niezależnie od
tego należy zwrócić uwagę, że w świetle zeznań wnioskodawcy złożonych na roz-
prawach apelacyjnych w dniu 24 września 2010 r. i w dniu 22 grudnia 2010 r., pozo-
stałe czynności po uboju były każdorazowo wykonywane w chłodniach, a praca taka
(prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej po-
niżej 0°C) mieści się w Dziale X pkt 7 załącznika A do rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 7 lutego 1983 r. Okoliczności te zostały pominięte w toku postępowania
apelacyjnego, co uzasadnia podniesiony w skardze zarzut naruszenia prawa mate-
rialnego.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39815
k.p.c. orzekł
jak w sentencji wyroku. O kosztach orzeczono po myśli art. 108 § 2 w związku z art.
39821
k.p.c.
========================================