Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 274/11
POSTANOWIENIE
Dnia 22 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z wniosku W. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 22 lutego 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […] z
dnia 27 maja 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 27 maja 2011 r. Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację wnioskodawcy W. S. od wyroku Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 listopada 2010 r.
oddalającego jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
6 maja 2010 r. odmawiającej mu prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu
pracy w warunkach szczególnych.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawca składając
wniosek o emeryturę i w dniu wydania zaskarżonej decyzji, a także w toku
postępowania sądowego pozostawał w zatrudnieniu i nie rozwiązał stosunku pracy
łączącego go z „Przedsiębiorstwem Robót Inżynieryjnych P.". Tym samym nie
spełnił warunków z art. 184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr
153, poz. 1227 ze zm.). Według Sądu Apelacyjnego, dotychczasowy stosunek
2
pracy wnioskodawcy z tym pracodawcą nie został przerwany, a podpisanie przez
strony w dniu 1 kwietnia 2010 r. dokumentu nazwanego „umową o pracę" stanowiło
jedynie czynność fikcyjną dokonaną wyłącznie na użytek uzyskania emerytury
przez wnioskodawcę. To na potrzeby postępowania przed organem rentowym
sporządzony został również dokument nazwany „świadectwem pracy" z dnia 31
marca 2010 r. Tymczasem, wbrew jego deklaracji, stosunek pracy pomiędzy tymi
stronami nie został przerwany, lecz trwał nadal jako to samo zatrudnienie.
Wnioskodawca chciał zatem przejść na wcześniejszą emeryturę bez rozwiązania
stosunku pracy, jak tego wymaga expressis verbis art. 184 ust. 2 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS, ponieważ przez cały czas pozostawał w tym samym
zatrudnieniu. Wprawdzie dla uzyskania emerytury w obniżonym wieku nie jest
konieczne niepozostawanie w zatrudnieniu, ale wymagane jest rzeczywiste
rozwiązanie stosunku pracy i spełnienie pozostałych przesłanek do przyznania tej
emerytury. Tymczasem ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy, co wykluczało
przyznanie mu powyższej emerytury.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca zarzucił naruszenie następujących
przepisów: 1/ art. 83 § 1 k.c. przez: a) jego błędną wykładnię polegającą na
uznaniu, że istnienie po stronie stron stosunku prawnego obok zamiaru wywołania
skutków prawnych rozwiązania umowy o pracę innego zamiaru (celu) w postaci
umożliwienia skarżącemu uzyskania prawa do emerytury jest wystarczające dla
stwierdzenia pozorności czynności prawnej, b) jego niewłaściwe zastosowanie
pomimo nieustalenia okoliczności faktycznych, związanych ze zgodnym zamiarem
niewywoływania skutków prawnych porozumienia o rozwiązaniu łączącej strony
umowy o pracę, „a w konsekwencji – braku w ustalonym przez Sąd stanie
faktycznym przesłanek do zastosowania przepisu art. 83 § 1 k.c.”, 2/ błędnej
wykładni art. 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS polegające na
przyjęciu, że warunkiem, od którego zależy przyznanie emerytury na zasadach
określonych w tym przepisie, jest rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym
pracodawcą, rozumiane jako zachowanie dłuższej przerwy pomiędzy rozwiązanym
a nowo nawiązanym stosunkiem pracy, co skutkowało niezastosowaniem
przedmiotowego przepisu, 3/ art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
polegające na niewyjaśnieniu podstawy prawnej wyroku w zakresie art. 83 § 1 k.c.,
3
co czyni niemożliwym dokonanie pełnej kontroli w zakresie prawidłowości jego
wykładni i zastosowania. Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania wskazano na istotne zagadnienie prawne
sprowadzające się do pytania: „czy nawiązanie z dotychczasowym pracodawcą
nowego stosunku pracy, bezpośrednio po rozwiązaniu poprzedniego, powoduje, iż
nie doszło do ‘rozwiązania stosunku pracy’ w rozumieniu art. 184 ust. 2 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS, a tym samym następuje zdekompletowanie
warunków przejścia na emeryturę w wieku obniżonym, przy założeniu, że spełnione
zostały pozostałe przesłanki z art. 184 ust. 1 i 2?”. Skarga jest ponadto oczywiście
uzasadniona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Oczywiście nieuzasadniona skarga kasacyjna nie nadawała się do przyjęcia
jej rozpoznania. Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę
kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W związku z tym
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że
zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w powołanym przepisie,
a jego uzasadnienie zawierać argumenty świadczące o tym, że ze względu na
sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania skargi kasacyjnej
przez Sąd Najwyższy.
Wbrew twierdzeniom skarżącego, zaskarżonemu wyrokowi nie sposób
postawić zarzutów oczywistego, tj. kwalifikowanego naruszenia podstaw skargi
kasacyjnej, które byłyby widoczne od razu bez wnikania w szczegóły sprawy i bez
potrzeby szczegółowej analizy prawnej lub prawniczej i wskazywałby na oczywistą
zasadność wniesionej skargi kasacyjnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 16 września 2003 r., IV CZ 100/03, LEX nr 82274).
Przeciwnie, wobec ewidentnego i precyzyjnego ustalenia, że nie doszło do
rzeczywistego rozwiązania (przerwania) stosunku pracy, będącego zobowiązaniem
4
wzajemnym o charakterze ciągłym, Sąd drugiej instancji był oczywiście uprawniony
do przyjęcia, że nie została spełniona przez skarżącego przesłanka z art. 184 ust. 2
ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wymagająca rzeczywistego rozwiązania
stosunku pracy dla ustalenia wcześniejszych uprawnień emerytalnych. W
szczególności Sąd ten wszechstronnie, szczegółowo i wnikliwie argumentował, że
skarżący pozostawał w tym samym nieprzerwanym zatrudnieniu u tego samego
pracodawcy na tym samym tj. dotychczasowym stanowisku kierownika robót i w
takim samym wymiarze czasu pracy, przeto nie doszło do jego rozwiązania w
oparciu o dowody z dokumentów nazwanych „umową o pracę" z dnia 1 kwietnia
2010 r. i „świadectwem pracy" z dnia 31 marca 2010 r. Skarżący sam wyjaśniał, że
zarówno przed podpisaniem tej „umowy o pracę", jak i po jej podpisaniu wykonywał
obowiązki kierownika budowy oczyszczalni ścieków w B., miejscu odległym o 600
km od jego stałego zamieszkania (w X). „Trudno jest pogodzić z zasadami logiki i
doświadczenia życiowego przyjęcie, że doszło do rozwiązania między stronami
umowy o pracę w trakcie budowy oczyszczalni ścieków w B., mając na uwadze
okoliczność, że ubezpieczony z racji posiadanych przez siebie wysokich kwalifikacji
i dużego doświadczenia był niezbędny dla swojego pracodawcy do ukończenia tej
budowy, której był kierownikiem”. W szczególności byłoby nieprawdopodobne, aby
skarżący „wyruszył w dniu 1 kwietnia 2010 r. z X (miejscowości, w którym miał on
miejsce zamieszkania) do siedziby pracodawcy w P. (odległego o 288 km od B.) po
to, by podpisać tam umowę o pracę, a następnie pojechać na budowę w
oczyszczalni ścieków w B., odległej aż o 400 km od P. i by w tym samym dniu
wykonywać swoje obowiązki dotyczące tej budowy”. W kontekście takich ustaleń
Sąd Apelacyjny jasno, wszechstronnie i wystarczająco wykazał, że dokument
nazwany „umową o pracę" z dnia 1 kwietnia 2010 r. sporządzony został jedynie w
celu uzyskania przez skarżącego emerytury w wieku obniżonym oraz w istocie
rzeczy zawierał pozorne oświadczenia woli stron tej umowy, które doprowadziły do
rozwiązania stosunku pracy wymaganego dla nabycia wcześniejszych uprawnień
emerytalnych.
Ustalenie spornego prawa do emerytury w obniżonym wieku na podstawie
art. 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymaga łącznego spełnienia
wszystkich przesłanek warunkujących jego nabycie, w tym rozwiązania, tj.
5
zakończenia i przerwania stosunku pracy. Pozostawanie w ciągłym zatrudnieniu po
pozornym rozwiązaniu stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy wyklucza
nabycie prawa emerytury na podstawie art. 184 tej ustawy. W rozpoznawanej
sprawie Sąd Apelacyjny niepodważalnie wykazał brak przerwy w zatrudnieniu
pomiędzy stosunkiem pracy skarżącego, rzekomo zakończonym z dniem 31 marca
2010 r., i bezpośrednim realizowaniem tego samego zatrudnienia u tego samego
pracodawcy, które skarżący nieprzerwanie kontynuował z dniem 1 kwietnia 2010 r.
Nie powinno bowiem budzić żadnych wątpliwości, że do rozwiązania stosunku
pracy dochodzi wtedy, gdy w stosunku pracy o charakterze ciągłym występuje
realna przerwa w świadczeniu pracy, wynosząca co najmniej 1 dzień roboczy.
Wykluczone jest deklarowane rozwiązanie stosunku pracy dla celów emerytalnych,
który w dalszym ciągu trwa i jest nieprzerwanie realizowany. Bez przerwania
ciągłości zatrudnienia nie może być mowy o rozwiązaniu nieprzerwanie trwającego
stosunku pracy.
W konsekwencji w sprawie nie było potrzeby wyjaśniania zagadnienia
prawnego, które nie ma istotnego charakteru prawnego, że rozwiązanie stosunku
pracy dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych wymaga realnej przerwy w
zatrudnieniu, czego nie wyczerpuje przerwa deklarowana jedynie „na papierze” i dla
pozoru.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji w
zgodzie z art. 3989
§ 2 k.p.c.