Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 326/11
POSTANOWIENIE
Dnia 4 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z wniosku C. S.
przy uczestnictwie W. S.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 kwietnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 19 października 2010 r.,
1) odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej
rozstrzygnięcia oddalającego apelację wnioskodawcy;
2) uchyla zaskarżone postanowienie w części oddalającej
apelację uczestnika postępowania oraz orzekającej o
kosztach postępowania i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
C. S. wniósł o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w K. przy
ulicy B., o powierzchni 719 m2
, stanowiącej działką o numerze ewidencyjnym 727
przez przyznanie całej nieruchomości na rzecz wnioskodawcy. Podniósł, że na
przedmiotową nieruchomość dokonał sam, a wcześniej jego ojciec – M. S., którego
jest jedynym spadkobiercą – nakładów. Domagał się również rozliczenia korzyści,
jakie osiągnął uczestnik postępowania W. S., korzystając z nieruchomości przez
okres od 1988 r. do dnia zniesienia współwłasności.
Uczestnik postępowania W. S. wniósł o przyznanie nieruchomości na jego
własność bez obowiązku spłaty na rzecz wnioskodawcy. Podniósł, że pomiędzy
wnioskodawcą a uczestnikiem została zawarta umowa przewidująca, iż W. S.
„zrzeknie się” (odrzuci) w całości prawa do spadku po ojcu, w zamian za co C. S.
miał przenieść na rzecz uczestnika udział we własności nieruchomości objętej
postępowaniem. Ponadto, nakłady na nieruchomość zostały dokonane przez ojca
stron z przeznaczeniem dla uczestnika postępowania. Również uczestnik
postępowania dokonał nakładów na nieruchomość, których wartość powinna być
uwzględniona w postępowaniu.
Postanowieniem z dnia 27 listopada 2009 r., Sąd Rejonowy ustalił, że
przedmiotem zniesienia współwłasności jest nieruchomość położona w K., przy ul.
B. 2, stanowiąca zabudowaną działkę, o numerze ewidencyjnym 319, dla której
Sąd Rejonowy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą /.../, do której
prawo własności przysługuje wnioskodawcy – C. S. i uczestnikowi postępowania –
W. S. po ½ części; dokonał zniesienia współwłasności w ten sposób, że wyżej
wymienioną nieruchomość przyznał na własność uczestnikowi postępowania W. S.,
zasądzając od niego na rzecz wnioskodawcy kwotę 581.500 zł tytułem spłaty, z
ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminów płatności, płatnej w dwóch
ratach po 290.750 zł, przy czym termin płatności pierwszej z nich wyznaczył na
dzień 30 maja 2010 r., a drugiej raty na dzień 30 maja 2012 r.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 10 kwietnia 1979 r. wnioskodawca
i uczestnik postępowania nabyli na współwłasność, w udziale po ½, własność
3
nieruchomości położonej w K., przy ul. B. 2, działkę o numerze ewidencyjnym 33/3,
o powierzchni 7 arów 27 m2
. Na nieruchomości znajdował się murowany dom
jednorodzinny, o pięciu izbach, nadający się do generalnego remontu. Dom został
wyremontowany przez ojca właścicieli nieruchomości – M. S., dzięki nakładowi
finansowemu T. S. (matki właścicieli nieruchomości) oraz Z. M. (babki właścicieli
nieruchomości). M. S. wraz z pracownikami przygotował dom do zamieszkania,
wykonując: izolację fundamentów, nadbudowę piętra, klatkę schodową, dwa
garaże, łazienki, położył stropodach, wybudował balkony i tarasy, wymienił okna
i drzwi, wykonał tynki wewnętrzne i zewnętrzne, wymienił podłogi, instalację wodną,
elektryczną i kanalizacyjną, założył instalację gazową i centralnego ogrzewania,
postawił ogrodzenie i bramy wjazdowe, wybudował śmietnik, wykonał szambo,
studnię i hydrofornię, wykończył budynek i wymalował ściany, położył glazurę
i terakotę, wykonał boazerię dębową. Wartość tych nakładów, według stanu z daty
ich wykonania, a według cen z chwili obecnej, została wyceniona na kwotę 302.890
zł. Wnioskodawca i uczestnik postępowania nie ponosili do śmierci ojca kosztów
rozbudowy domu i urządzenia terenu nieruchomości, natomiast pomagali przy
remoncie domu. M.S. prowadził prace remontowe z przeznaczeniem, że na
nieruchomości tej ma zamieszkać W. S., który miał prowadzić wraz z ojcem
warsztat samochodowy. W budynku położonym na nieruchomości od 1985 r.
zamieszkał W. S. i zamieszkuje na niej do chwili obecnej. W tym czasie dokonał on
modernizacji wielu elementów budynku i poczynił szereg nakładów koniecznych do
utrzymania budynku w należytym stanie, usuwając usterki wynikające z
nieprawidłowego wykonania remontu. W latach 1998-1999 założył nowy piec,
instalację gazową, przyłącze do wodociągu i kanalizacji miejskiej, naprawiał komin i
dach. Nakłady te pozwoliły na utrzymanie budynku w stanie nadającym się do
użytkowania i wynikały z bieżącej eksploatacji. Zostały one „skonsumowane” na
skutek zamieszkiwania w budynku W. S. wraz z rodziną. Wnioskodawca nie
zamieszkał na nieruchomości. Nigdy nie zwracał się do uczestnika postępowania o
umożliwienie mu korzystania z nieruchomości. Pod koniec lat 80-tych, bez zgody
W. S. , C. S. w piwnicy budynku wykonał kominek oraz rozpoczął prace stolarskie
związane z wykończeniem pomieszczenia piwnicznego, wykonał bibliotekę oraz
biuro, które znajdowało się na piętrze budynku, starając się adaptować
4
pomieszczenie na własne potrzeby. Wykonane przez C. S. podłoga i sufit z desek
w piwnicy są obecnie zniszczone (deski przegniły), kwalifikują się do wymiany,
co wpływa ujemnie na obecny stan i wartość nieruchomości. Wykonany kominek
w piwnicy nigdy nie był używany, z powodu wadliwego podłączenia do przewodu
kominowego, i nie ma on wartości użytkowej.
Nieruchomość objęta postępowaniem stanowi obecnie zabudowaną działkę
gruntu o numerze ewidencyjnym 319, jest wpisana do księgi wieczystej WA1 /.../. W
dziale IV księgi wieczystej nie ma wpisów, a w dziale III wpisane jest ostrzeżenie o
wszczęciu egzekucji z udziału wysokości ½ nieruchomości, należącego do W. S., w
celu wyegzekwowania należności z tytułu zaległych alimentów. W stosunku do
nieruchomości nie toczą się inne postępowania egzekucyjne. Wartość
nieruchomości wynosi 1.163.000 zł. Nieruchomość nie może być fizycznie
podzielona zgodnie z udziałami stron. Niemożliwe jest również wyodrębnienie
dwóch samodzielnych lokali w budynku, które odpowiadałoby warunkom
technicznym użytkowania.
Wnioskodawca ma zaspokojone potrzeby mieszkaniowe, mieszka w lokalu
stanowiącym własność jego matki. Jest rozwiedziony, ma 16-letniego syna.
Uzyskuje dochody z tytułu umów zlecenia w różnej wysokości. Nie ma
oszczędności na rachunkach bankowych. W stosunku do niego toczą się
postępowania egzekucyjne, m.in. przez komornika przy Sądzie Rejonowym o
zapłatę należności w wysokości 95.000 zł. Uczestnik postępowania prowadzi
działalność gospodarczą, uzyskuje dochody z tytułu umów o pracę, zlecenia, praw
autorskich i praw pokrewnych. W ubiegłym roku uzyskał dochód w wysokości
25.072,20 zł. Jest właścicielem działki rekreacyjnej o powierzchni 1334 m2
,
położonej w K., posiada udziały w wysokości 34% w spółce w organizacji, z
kapitałem o wartości 50.000 zł. Prowadzi gospodarstwo domowe wraz z żoną. Nie
ma oszczędności, jak również obligacji i akcji.
Ze względu na to, że dokonanie fizycznego podziału nieruchomości nie było
możliwe Sąd na podstawie art. 212 § 2 k.c. przyznał nieruchomość jednemu ze
współwłaścicieli - uczestnikowi W. S. z obowiązkiem spłaty wnioskodawcy.
Przyznając nieruchomość uczestnikowi postępowania, Sąd miał na uwadze to, że
5
uczestnik korzysta z przedmiotowej nieruchomości wraz z małżonką, czynił na nią
nakłady, a dom położony na tej nieruchomości traktuje jako swoje centrum życiowe.
Za przyznaniem nieruchomości na rzecz uczestnika przemawiała dodatkowo
sytuacja majątkowa wnioskodawcy, który nie wykazał, aby mógł spłacić uczestnika
postępowania. Wprawdzie sytuacja majątkowa uczestnika nie jest dużo lepsza,
niemniej jednak wykazany został przez niego zakres posiadanego majątku, który
pozwala na wysnucie pozytywnej prognozy, że wnioskodawca uzyska
spłatę z przysługującego mu udziału. Sąd Rejonowy, zgodnie z treścią art. 212 § 1
k.c., oznaczył termin uiszczenia ustalonej spłaty udziału wnioskodawcy, ustalając
odsetki w razie uchybienia terminowi płatności poszczególnych rat.
Zasądzoną kwotę tytułem spłaty rozłożył na dwie równe raty, odraczając
jednocześnie termin ich płatności. Możliwości finansowe i majątkowe uczestnika nie
były na tyle wysokie, aby pozwalaliby mu na jednorazowe zaspokojenie roszczenia
wnioskodawcy.
Na podstawie art. 618 k.p.c. Sąd Rejonowy rozstrzygnął także o wzajemnych
roszczeniach pomiędzy współwłaścicielami z tytułu nakładów i wydatków na
majątek objęty współwłasnością, jak również o roszczeniach wynikających
z korzystania z rzeczy. Uznał, że roszczenie podnoszone przez wnioskodawcę nie
zostało wykazane, zgodnie z treścią art. 6 k.c., jak również jest nieuzasadnione.
Wnioskodawca wykazał nakłady poczynione jedynie na adaptację piwnicy na pokój
klubowy, które nie mają wpływu na wartość nieruchomości. W postępowaniu
o zniesienie współwłasności nieruchomości nie mogły być przedmiotem rozliczeń
nakłady poczynione przez ojca wnioskodawcy, jako wchodzące w skład spadku
albowiem w istocie nakłady ojca należało traktować jako roszczenia osoby trzeciej,
nabyte przez wnioskodawcę w drodze dziedziczenia. Za nieuzasadnione Sąd uznał
roszczenia wnioskodawcy z tytułu korzystania przez uczestnika postępowania
z nieruchomości ponad przysługujący mu udział w nieruchomości w sytuacji, gdy
wnioskodawca nie sprzeciwiał się samodzielnemu korzystaniu przez uczestnika
z nieruchomości, a sam nie próbował na niej zamieszkać.
Sąd, wbrew żądaniu uczestnika postępowania, nie odliczył od wysokości
ustalonej od niego spłaty na rzecz wnioskodawcy wartości nakładów na
nieruchomość dokonanych przez uczestnika postępowania albowiem były to
6
nakłady konieczne, które zamortyzowały się i nie podwyższają wartości
nieruchomości, a ponadto nieruchomość objęta podziałem została przyznana
na rzecz uczestnika. Sąd Rejonowy nie zaliczył również nakładów na nieruchomość
dokonanych przez rodziców i babkę obecnych właścicieli nieruchomości, gdyż nie
można roszczeń z tego tytułu zakwalifikować do wzajemnych roszczeń
współwłaścicieli, o których mowa w art. 618 § 1 k.p.c., lecz należy je uznać za
roszczenia osób trzecich do właścicieli nieruchomości.
Apelacje od postanowienia Sądu Rejonowego, wniesione przez
wnioskodawcę i uczestnika postępowania, zostały oddalone postanowieniem Sądu
Okręgowego z dnia 19 października 2010 r., który uznał za prawidłowe ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz podzielił również ocenę prawną tego Sądu.
Odnośnie do apelacji uczestnika postępowania przyjął, że zarzuty opisane w
apelacji w pkt 1 a-c stanowiły uchybienia procesowe, które jednak nie miały wpływu
na treść wydanego rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy pominął także, iż w dziale III
księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości znajduje się ostrzeżenie o
wszczęciu egzekucji z części nieruchomości stanowiącej współwłasność
wnioskodawcy na rzecz Banku Pekao S.A., co nastąpiło najprawdopodobniej na
skutek pisma Banku. Odnośnie do podniesionej przez uczestnika postępowania
okoliczności istnienia umowy między stronami, mocą której uczestnik postępowania
odrzucił spadek po ojcu w zamian za przejęcie całej przedmiotowej nieruchomości,
ocenił, że okoliczności te nie zostały przez uczestnika udowodnione. Poza tym brak
było podstaw do ustalania w postępowaniu przyczyn odrzucenia spadku przez
uczestnika postępowania. Uchylenie się przez uczestnika postępowania od
skutków prawnych oświadczenia o odrzuceniu spadku zostało negatywnie
rozpoznane przez sąd w innym postępowaniu. Pozostałe zarzuty apelacji
uczestnika postępowania stanowiły jedynie polemikę z prawidłowym
rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego, w tym z niewadliwie przyjętą, na podstawie
opinii biegłego, wartością nieruchomości.
Postanowienie Sądu Okręgowego zostało zaskarżone w całości skargą
kasacyjną przez uczestnika postępowania. W ramach podstawy kasacyjnej z art.
3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. zarzucił naruszenie art. 212 § 3 k.c. przez niewłaściwe
zastosowanie, a to przez określenie wysokości i terminów spłat, które w ustalonym
7
stanie faktycznym nie mogą zostać zachowane, co już w dacie orzekania
przesądza o niemożności wykonania przez uczestnika postępowania nałożonego
na niego obowiązku. W ramach podstawy kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
zarzucił naruszenie: - art. 316 § 1 k.p.c. i art. 382 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
polegające na pominięciu znacznej części materiału dowodowego odnoszącego się
do rozliczeń dokonanych już między wnioskodawcą a uczestnikiem postępowania; -
art. 328 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia w sposób uniemożliwiający kontrolę kasacyjną, a to zarówno przez
brak ustosunkowania się do wszystkich zarzutów apelacji, jak i na poczynieniu
częściowo odmiennych, niż Sąd Rejonowy, ustaleń faktycznych bez ich
uzasadnienia. Uczestnik postępowania wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w całości, a także postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 27
listopada 2009 r. w części, tj. w punktach III i IV oraz o przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania temu ostatniemu Sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skargą kasacyjną zostało zaskarżone postanowienie Sądu
Okręgowego w całości, mimo że orzeczeniem tym oddalono nie tylko
apelację uczestnika postępowania, ale również wnioskodawcy. Z tej przyczyny,
należało odrzucić skargę kasacyjną w części dotyczącej rozstrzygnięcia
oddalającego apelację wnioskodawcy, jako niedopuszczalną na podstawie art.
3986
§ 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. z powodu braku interesu prawnego (braku
gravamen) w zaskarżeniu orzeczenia korzystnego dla uczestnika postępowania
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 sierpnia 1997 r., I CKN 207/97,
Legalis oraz z dnia 5 września 1997 r., III CKN 152/97, Lex Polonica nr 1627891).
Wprawdzie w postępowaniu nieprocesowym ze względu na obowiązującą w nim
zasadę oficjalności oraz często niepodzielny charakter orzeczeń rozstrzygających
istotę sprawy zasada gravaminis doznaje ograniczenia (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1997 r., I CKN 67/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 166),
jednakże treść zaskarżonego orzeczenia Sądu Okręgowego nie ma charakteru
niepodzielnego, a ograniczenie rozpoznania skargi kasacyjnej jedynie do
rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji niekorzystnego dla uczestnika postępowania
w żaden sposób nie uniemożliwia uwzględnienia zasady oficjalności.
8
Art. 328 § 2 k.p.c. określa wymagania uzasadnienia wyroku sądu pierwszej
instancji i ma on odpowiednie zastosowanie, poprzez art. 391 § 1 w zw. z art. 361
k.p.c., art. 13 § 2 i art. 516 k.p.c., do uzasadnień postanowień sądu drugiej instancji
wydanych w postępowaniu nieprocesowym. Zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c.,
uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia oraz wyjaśnienie podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów
prawa. Uzasadnienie orzeczenia sądu drugiej instancji powinno również zawierać
te elementy. Ze względu na funkcję kontrolną tej fazy postępowania wywołanego
wniesieniem apelacji w uzasadnieniu orzeczenia sąd drugiej instancji powinien
odnieść się do zarzutów zawartych w apelacji. Podstawą skargi kasacyjnej, o której
mowa w art. 3983
§ 1 pkt 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., może być zarzut naruszenia
przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy. Uzasadnienie orzeczenia jest sporządzone po jego wydaniu.
Wady sporządzonego uzasadnienia nie wpływają więc na wynik postępowania
odzwierciedlony w treści orzeczenia. Z tej przyczyny w orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjęto, że w postępowaniu kasacyjnym uwzględnienie zarzutu
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może mieć miejsce
wyjątkowo, gdy treść uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji jest wadliwa
w stopniu uniemożliwiającym przeprowadzenie kontroli kasacyjnej (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK 364/06, Lex nr 238975, z dnia
24 lutego 2006 r., II CSK 136/05, Lex nr 200973, z dnia 7 października 2005 r.,
z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00, OSNP 2003, nr 7, poz. 182).
Taka sytuacja zachodzi w odniesieniu do części uzasadnienia zaskarżonego
postanowienia, w którym stwierdzono, że uczestnik postępowania nie udowodnił,
zgodnie z ciężarem dowodu, podnoszonej przez siebie okoliczności zawarcia
umowy z wnioskodawcą, która, zdaniem uczestnika postępowania, powinna być
uwzględniona przy ustalaniu obowiązku uczestnika postępowania spłaty na rzecz
wnioskodawcy z tytułu jego udziału w nieruchomości objętej podziałem.
Trafnie zarzucono w skardze kasacyjnej, że powyższa ocena Sądu Okręgowego
nie została poparta jakąkolwiek argumentacją wskazującą przyczyny takiego
stanowiska Sądu. W konsekwencji, nie wiadomo, czy zdaniem Sądu drugiej
instancji nieudowodnienie powołanej przez uczestnika postępowania okoliczności
9
było wynikiem braku z jego strony inicjatywy dowodowej, nieprzydatnością, czy też
niewiarygodnością zaoferowanych przez niego dowodów. Z tej przyczyny
nie można dokonać kontroli zasadności zarzutu naruszenia art. 316 § 1 i art. 382
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez pominięcie dowodów zaoferowanych przez
uczestnika postępowania na okoliczność umowy, jaką zawarł z wnioskodawcą.
Niezależnie od powyższego brak jest spójności w stanowisku Sądu
Okręgowego co do znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy podniesionego przez
uczestnika postępowania faktu zawarcia umowy pomiędzy nim a wnioskodawcą.
Z jednej bowiem strony Sąd uznał, że okoliczności tej nie wykazał uczestnik
postępowania, z drugiej zaś przyjął, iż brak było podstaw do ustalania
w postępowaniu przyczyn odrzucenia spadku. Tymczasem odrzucenie spadku jest
jednostronną czynnością prawną spadkobiercy (art. 1012 k.c.), a nie umową, na
którą powołał się uczestnik postępowania. Z tej przyczyny w postępowaniu – nie
przesądzając znaczenia tej okoliczności – nie chodziło o ustalenie i ocenę
konsekwencji prawnych dla postępowania o zniesienie współwłasności
nieruchomości przyczyn odrzucenia spadku po ojcu przez uczestnika
postępowania, tj. przyczyn dokonania przez niego jednostronnej czynności prawnej,
lecz o ustalenie i ocenę, według właściwych norm prawa materialnego, ewentualnej
umowy zawartej pomiędzy uczestnikiem postępowania a wnioskodawcą, której
przedmiotem miała być kwestia wpływająca - zdaniem uczestnika postępowania –
na istnienie i zakres obowiązku uczestnika spłaty udziału wnioskodawcy
w nieruchomości będącej obecnie przedmiotem postępowania. Zaniechanie
dokonania w tym zakresie ustaleń oraz przedstawienia oceny prawnej
ewentualnego porozumienia (w apelacji w odniesieniu do tej kwestii podniesiono
zarzut naruszenia art. 3531
k.c. w zw. z art. 65 k.c. oraz art. 351 § 1 k.c. i art. 354
k.c.) uzasadnia zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328 § 2 w zw. z art. 391
§ 1 i art. 13 § 2 k.p.c., gdyż uniemożliwia dokonanie, w tym zakresie, kontroli
kasacyjnej. Naruszenie powołanego wyżej przepisu było także uzasadnione
w części, w jakiej Sąd Okręgowy, uznając za uzasadniony zarzut apelacji dotyczący
pominięcia treści wszystkich wpisów zawartych w dziale III księgi wieczystej
prowadzonej dla nieruchomości objętej postępowaniem – wpisu ostrzeżenia
o wszczęciu egzekucji z udziału C. S. na łączną kwotę, bez odsetek, 3.572.759,01
10
zł za niespłacony kredyt w Banku PKO BP, nie dokonał samodzielnie własnych
ustaleń w tym zakresie, ani też nie przedstawił, czy i jakie znaczenie miała ta
okoliczność dla rozstrzygnięcia sprawy.
Nie był natomiast uzasadniony zarzut naruszenia art. 328 § 2 w zw. z art.
391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. w pozostałym zakresie. Sąd drugiej instancji
jednoznacznie odniósł się do zarzutów zawartych w pkt 1 a-c) apelacji, uznając je
za zasadne. Ponieważ zarzuty te dotyczyły uchybień procesowych (naruszenia
przez Sąd Rejonowy art. 148 § 1 w zw. z art. 225 k.p.c., art. 316 § 1 w zw. z art.
326 § 1 k.p.c. oraz § 50 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego
2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych) Sąd Okręgowy ocenił, że
nie miały one wpływu na wynik sprawy. Mimo braku szerszej motywacji tego
stanowiska nie stanowiło to przeszkody do podniesienia w skardze kasacyjnej
odpowiednich zarzutów procesowych wykazujących bezzasadność, tak zwięźle
przedstawionego, stanowiska Sądu Okręgowego. Dotyczy to także
nieuwzględnienia przez Sąd Okręgowy zarzutu apelacji uczestnika postępowania
kwestionującego prawidłowość przyjętej przez Sąd Rejonowy wartości
nieruchomości. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Okręgowy
odniósł się do podniesionego zarzutu, uznając go za nieuzasadniony oraz
przedstawił motywy zajętego stanowiska. Jeżeli przedstawiona przez Sąd
Okręgowy ocena tego zarzutu była błędna możliwe było podniesienie odpowiednich
zarzutów procesowych innych niż naruszenia art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 i art.
13 § 2 k.p.c., za pomocą którego można kwestionować brak odniesienia się sądu
odwoławczego do podniesionego zarzutu apelacji, a nie zasadność zajętego przez
Sąd stanowiska.
Zasadny był zarzut naruszenia art. 212 § 3 k.c. z powodu ustalenia daty
płatności pierwszej raty tytułem spłaty wnioskodawcy jego udziału w nieruchomości
przed datą zniesienia współwłasności nieruchomości, co nastąpiło dopiero z chwilą
uprawomocnienia się postanowienia Sądu Okręgowego. Zaskarżone postanowienie
zostało ogłoszone w dniu 19 października 2010 r., gdy termin płatności przez
uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy pierwszej raty tytułem spłaty jego
udziału w nieruchomości, ustalony postanowieniem Sądu pierwszej instancji,
upłynął w dniu 30 maja 2010 r. zanim nastąpiło zniesienie współwłasności
11
nieruchomości. Na skutek zaskarżenia postanowienia Sądu Rejonowego
apelacjami przez wnioskodawcę i uczestnika postępowania orzeczenie
w przedmiocie zniesienia współwłasności nieruchomości nie stało się bowiem
prawomocne. Ustalany przez sąd, na podstawie art. 212 § 3 k.c., termin płatności
spłaty udziałów współwłaścicieli rzeczy będącej przedmiotem zniesienia
współwłasności powinien uwzględniać datę zniesienia współwłasności rzeczy.
Dopiero bowiem zniesienie współwłasności rzeczy przez przyznanie jej własności
na rzecz jednego (bądź kilku) z jej dotychczasowych współwłaścicieli aktualizuje
obowiązek dokonania spłaty wartości udziałów pozostałych współwłaścicieli.
Ponadto zarzut naruszenia tego przepisu jest uzasadniony z tego względu,
że Sąd odwoławczy nie dokonał analizy możliwości sprostania nałożonego na
uczestnika postępowania obowiązku spłaty na rzecz wnioskodawcy - w sposób
określony przez Sąd Rejonowy - ze względu na ustaloną sytuację majątkową
uczestnika postępowania.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz
w oparciu o art. 108 § 2 w zw. z art. 391 § 1, art. 39821
oraz art. 13 § 2 k.p.c.,
orzeczono, jak w punkcie drugim sentencji.
jw