Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 11 KWIETNIA 2012 R.
II KK 313/11
Okoliczność, czy w konkretnej sytuacji zachodzi „wypadek niecierpiący
zwłoki” (art. 308 § 1 k.p.k.) jest sprawą ocenną, przy czym ocena, czy taki
wypadek zachodzi, należy do organu prowadzącego postępowanie
przygotowawcze, który musi brać pod uwagę m. in. możliwość wcześniejszego
kontaktowania się osoby, która będzie przesłuchana, ze świadkami lub innymi
osobami uczestniczącymi w popełnieniu przestępstwa, co może grozić
porozumieniem się tych osób i utrudnieniem w ten sposób dotarcia do prawdy.
Przewodniczący: sędzia SN E. Wildowicz.
Sędziowie: SN W. Wróbel, SA (del. do SN) D. Kala (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Generalnej: M. Wilkosz-Śliwa.
Sąd Najwyższy w sprawie Roberta G. i innych skazanych z art. 53 ust. 2
ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 11
kwietnia 2012 r., kasacji, wniesionych przez obrońców skazanych od wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 18 maja 2011 r., utrzymującego w mocy wyrok
Sądu Okręgowego w P. z dnia 18 listopada 2009 r.,
o d d a l i ł wszystkie kasacje (...).
2
Z u z a s a d n i e n i a :
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 18 listopada 2009 r. uznał
oskarżonych Ryszarda K., Jarosława P. i Roberta G. za winnych tego, że w
okresie od miesiąca listopada 2007 r. do miesiąca stycznia 2008 r. w
miejscowości G., działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru wytworzyli znaczną ilość substancji psychotropowej w
postaci amfetaminy w ilości 18 kilogramów, przy czym czynu dopuścili się w
ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za
umyślne przestępstwo podobne, co stanowi przestępstwo z art. 53 ust. 2
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179,
poz. 1485 ze zm.) w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to z mocy
tych przepisów skazał ich, a na podstawie art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii wymierzył wszystkim oskarżonym kary
po 10 lat pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny ustalając
wysokość jednej stawki na kwotę 50 zł. (…)
Sąd Apelacyjny w W. wyrokiem z dnia 18 maja 2011 r. zaskarżony
wyrok utrzymał w mocy. Kasację od wskazanego wyżej wyroku sądu
odwoławczego, „zaskarżając go w całości na korzyść skazanego”, wniósł
obrońca Roberta G.
Obrońca ten we wniesionym nadzwyczajnym środku zaskarżenia
podniósł rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść
wyroku, a mianowicie: (...)
1. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. wskutek pozornego
rozpoznania zarzutów apelacji, polegającego na nierozpoznaniu istoty
zarzutów, a mianowicie:
3
a. Zarzutu I.1. apelacji, albowiem Sąd Apelacyjny w ogóle nie rozważył i
nie odniósł się do tej istotnej okoliczności, jak brak zaistnienia okoliczności –
wypadku niecierpiącego zwłoki – uzasadniającej dokonanie przesłuchania z
udziałem Ryszarda K. w trybie art. 308 § 2 k.p.k.; (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego Roberta G. okazała się bezzasadna. W
konsekwencji Sąd Najwyższy ją oddalił. (...)
Pozostając w obszarze zarzutu kasacyjnego sformułowanego przez
obrońcę Roberta G. w pkt. 1 należy nadmienić, że istotnie Sąd Apelacyjny nie
zajął stanowiska co do podnoszonej w skardze apelacyjnej kwestii
przeprowadzenia czynności przesłuchania Ryszarda K. w warunkach art. 308
§ 2 k.p.k. Zdaniem obrońcy Roberta G., wyrażonym w zwyczajnym środku
odwoławczym, nie było zaś podstaw do zastosowania tego przepisu, a w
konsekwencji wyjaśnienia Ryszarda K. obciążające Roberta G. nie powinny
stanowić podstawy rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu.
Skoro Sąd Apelacyjny nie odniósł się do powyższej kwestii w
uzasadnieniu swego wyroku, to w istocie dopuścił się rażącego naruszenia
dyspozycji art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. Z przyczyn
szczegółowo wskazanych poniżej, nie mogło to mieć jednak istotnego wpływu
na treść wyroku sądu ad quem.
Nadmienić należy, że skazany Ryszard K. został zatrzymany w
miejscowości B., po uzyskaniu przez Policję w sposób operacyjny informacji,
że będzie on przewoził środki odurzające. Po zatrzymaniu tej osoby, w
kierowanym przez nią pojeździe znaleziono amfetaminę o wadze 112 gram
brutto. W związku ze spontaniczną wypowiedzią Ryszarda K. mającą miejsce
w obecności funkcjonariuszy Policji, co do pochodzenia tej substancji, miejsca
i okoliczności jej wyprodukowania, osób dokonujących tej produkcji, podjęto w
4
pełni trafnie, w sposób niezwłoczny, szereg czynności procesowych
realizowanych w warunkach art. 308 § 1 k.p.k. (oględziny, przeszukanie osoby
i miejsca, zatrzymanie rzeczy) oraz zasadnie podjęto decyzję o przesłuchaniu
Ryszarda K. w trybie art. 308 § 2 k.p.k.
Nie może w realiach tej sprawy budzić jakichkolwiek wątpliwości to, że w
odniesieniu do czynności przesłuchania Ryszarda K. aktualizował się
„wypadek niecierpiący zwłoki” o jakim mowa w art. 308 § 2 k.p.k. Istnienie tego
„wypadku” stanowi warunek sine qua non dopuszczalności przesłuchania w
trybie powołanego przepisu (szerzej zob. T. Grzegorczyk, J. Tylman: Polskie
postępowanie karne, Warszawa 2009, s. 619-620; A. Bulsiewicz, M. Jeż-
Ludwichowska, D. Kala, D. Osowska: Przebieg postępowania karnego, Toruń
1999, s. 34-35). O zaktualizowaniu się powyższego warunku w realiach
niniejszej sprawy świadczy treść spontanicznych, wskazanych wyżej
oświadczeń Ryszarda K., mających miejsce wobec funkcjonariuszy Policji
bezpośrednio po zatrzymaniu. W ich świetle niezbędne było natychmiastowe
przesłuchanie Ryszarda K., aby pozyskać w ten sposób od niego stosowne
wyjaśnienia, mogące być wykorzystane w przyszłości w toku dalszych
czynności śledczych i sądowych. Realizując tę czynność przesłuchania w
warunkach art. 308 § 2 k.p.k. nie dopuszczono do zatarcia śladów lub
dowodów przestępstwa zarówno samego Ryszarda K., jak i Roberta G. oraz
Jarosława P. Zwłoka w przesłuchaniu Ryszarda K. mogłaby zaś umożliwić
jemu samemu, jak też Robertowi G. i Jarosławowi P., zatarcie
przedmiotowych śladów i dowodów przestępstwa poprzez porozumienie się
między sobą, jak też „dotarcie” do świadków przestępstwa, w tym w
szczególności do S. P. (właściciela posesji, na której wyprodukowano
amfetaminę) oraz pozwoliłaby im na podjęcie innych czynności „zacierających”
w odniesieniu do rzeczowych środków dowodowych.
5
W powyższym kontekście warto również odwołać się do stanowiska
zaprezentowanego w judykaturze, zgodnie z którym „okoliczność, czy w
konkretnej sytuacji zachodzi "wypadek niecierpiący zwłoki" (art. 308 § 1 k.p.k.)
jest sprawą ocenną, przy czym ocena, czy taki wypadek zachodzi, należy do
organów prowadzących postępowanie przygotowawcze, które muszą brać pod
uwagę m.in. możliwość wcześniejszego porozumienia się osoby, która będzie
przesłuchana, ze świadkami lub innymi osobami uczestniczącymi w
przestępstwie, co może grozić porozumieniem się tych osób i utrudnieniem w
ten sposób dotarcia do prawdy” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 maja
1983 r., I KR 74/83, OSNKW 1984, z. 3-4, poz. 35). W okolicznościach tej
sprawy treść powyższego judykatu znajduje pełną aktualność, przy
uwzględnieniu brzmienia art. 308 § 2 k.p.k. Jak wyżej wskazano, organ
prowadzący postępowanie przygotowawcze dokonał trafnej oceny istnienia
wypadku niecierpiącego zwłoki zasadnie przyjmując, że zaniechanie
niezwłocznego przesłuchania Ryszarda K. może grozić zatarciem śladów lub
dowodów przestępstwa.
Reasumując trzeba stwierdzić, że choć nieodniesienie się przez Sąd
Apelacyjny do zarzutu odwoławczego sformułowanego przez obrońcę Roberta
G., a związanego z wadliwą (zdaniem obrońcy) realizacją czynności
przesłuchania Ryszarda K. w trybie art. 308 § 2 k.p.k., nosiło znamiona
rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 523 § 1 k.p.k., w żadnym jednak
razie nie mogło to mieć istotnego wpływu na treść wyroku sądu
odwoławczego. Jak wykazano wyżej, odnosząc się do tego zarzutu
apelacyjnego sąd odwoławczy musiałby dojść do wniosku, że jest on
całkowicie niezasadny, gdyż czynność dowodowa w postaci przesłuchania
Ryszarda K. w warunkach art. 308 § 2 k.p.k. była zgodna z treścią
6
analizowanego przepisu i uzasadniona stanem faktycznym sprawy, a wobec
tego należało ją uznać za legalną.
Tak więc kasacja obrońcy skazanego Roberta G. także w tej części nie
mogła zostać oceniona jako zasadna. (…)