Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 459/11
POSTANOWIENIE
Dnia 25 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Maryla Czajkowska
w sprawie z wniosku J. T.
przy uczestnictwie J. S., J. T.,
T. S. i Gminy O.
o wpis prawa własności w księdze wieczystej po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie
Cywilnej w dniu 25 kwietnia 2012 r.,
skarg kasacyjnych – wnioskodawczyni, uczestnika postępowania J.
S. i uczestnika postępowania J. T.
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 15 marca 2011 r.,
oddala skargi kasacyjne i zasądza od wnioskodawczyni
i uczestników postępowania J. S. i J. T. na rzecz Gminy O.
kwoty po 120 zł (sto dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2010 r. utrzymał w mocy
wpis referendarza sądowego w księdze wieczystej Kw nr /…/ , na mocy którego w
dziale II wpisano jako współwłaścicieli w 1/8 T. S., J. S., J. T., J. T. oraz w 5/8 J. T.
Sąd ten ustalił, że przed dokonaniem tego wpisu jako właściciel nieruchomości w
księdze wieczystej wpisana była Gmina O. na podstawie decyzji Wojewody K. z
dnia 19 listopada 1992 r. Minister Spraw Wewnętrznych stwierdził jej nieważność
w decyzji z dnia 31 marca 2010 r. Z kolei w ostatecznej decyzji Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. stwierdzono nieważność orzeczenia
Ministra Rolnictwa z dnia 12 marca 1959 r., która dotyczyła przejęcia przez Skarb
Państwa, na podstawie przepisów dekretu o reformie rolnej, majątku ziemskiego G.
(obejmującego nieruchomość, której dotyczył wniosek) należącego do
spadkodawców wnioskodawczyni. Sąd Rejonowy uznał, że dokumenty stanowiące
podstawę tych ustaleń wskazywały, że Skarb Państwa nie był właścicielem
nieruchomości w dacie wydania decyzji komunalizacyjnej i stanowiły one podstawę
do uwzględnienia wniosku o wpis w księdze wieczystej zgodnie z żądaniem
wnioskodawczyni.
Sąd Okręgowy po rozpoznaniu apelacji Gminy O. postanowieniem z dnia 15
marca 2011 r. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uchylił dokonany
wpis i wniosek o dokonanie wpisu oddalił. Sąd drugiej instancji stwierdził, że
dokumenty załączone do akt księgi wieczystej wskazywały na następstwo po
pierwotnym właścicielu majątku ziemskiego G. – L. M. oraz brak tytułu własności po
stronie Gminy O. Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast oceny Sądu Rejonowego,
że decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. wskazuje,
że Skarb Państwa nie jest właścicielem nieruchomości. Podkreślił, że prawo
własności nieruchomości rolnych na podstawie przepisów dekretu o reformie rolnej
przechodziło na rzecz Skarbu Państwa z mocy prawa, a wskazana wyżej decyzja z
dnia 21 września 2007 r. została wydana z powodu wady formalnej orzeczenia
Ministra Rolnictwa z 12 marca 1959 r. utrzymującej orzeczenie WRN w P. z dnia
30 listopada 1955 r., w postaci braku wniosku uprawnionej osoby. W tej sytuacji
należało przyjąć, że istnieje spór co do tego czy nieruchomość, której dotyczył
wniosek o wpis podpadała pod działanie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.
3
Tego rodzaju spór mógł być rozstrzygnięty jedynie w trybie przewidzianym w art. 10
ustawy o księgach wieczystych i hipotece (u.k.w.h.), co nie pozwalało na
uwzględnienie wniosku.
Skarga kasacyjna wnioskodawczyni została oparta na obu podstawach
kasacyjnych określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie
art. 6268
§ 2 k.p.c., art. 6269
k.p.c., art. 31 ust. 2 u.k.w.h., art. 34 u.k.w.h., art. 1
ust. 1 dekretu Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach
hipotecznych prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej,
art. 234 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c., art. 244 § 1
k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c., art. 365 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., art. 2 ust 1 dekretu PKWN
o przeprowadzeniu reformy rolnej oraz art. 6 k.c. W oparciu o te zarzuty skarżąca
wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Uczestnik postępowania J. T. w skardze kasacyjnej zarzucił naruszenie art.
140 k.c. w zw. z art. 2 i art. 64 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji, art. 6268
§ 1 i § 2, art. 6269
k.p.c., art. 31 u.k.w.h., art. 34 u.k.w.h., art. 31 ust. 2 u.k.w.h., art. 3 ust. 1, art. 4 i
art. 31 ust. 2 u.k.w.h. w zw. z art. 234 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., art. 6268
§ 2 k.p.c. w
zw. z art. 244 § 1 k.p.c., art. 234 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. Wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i oddalenie apelacji Gminy O., ewentualnie jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Skarga kasacyjna uczestnika postępowania J. S. zawiera zarzuty naruszenia
art. 6268
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 189 k.p.c., art. 6269
k.p.c., art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z
art. 328 § 2 k.p.c., art. 365 § 1 k.p.c., art. 38 ust. 2 u.k.w.h. w zw. z art. 328 § 2
k.p.c., art. 1 u.k.w.h. w zw. z art. 3 u.k.w.h., art. 34 u.k.w.h. Skarżący wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i dokonanie wpisu zgodnie z żądaniem
wnioskodawcy, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy wyraził ocenę, że w postępowaniu o wpis w księdze
wieczystej nie jest możliwe rozstrzyganie sporów o prawo własności, które miałoby
4
podlegać wpisowi. Ocena ta jest w pełni usprawiedliwiona, bowiem w tego rodzaju
postępowaniu wpisowi podlega prawo, którego istnienie zostało wykazane za
pomocą odpowiednich dokumentów. Nie były przy tym usprawiedliwione zarzuty
skarżących sugerujące, jakoby Sąd Okręgowy odmówił takiej mocy decyzjom
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. oraz Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 31 marca 2010 r. i z dnia 2 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy
stwierdził bowiem wyraźnie, że skutki tych decyzji podlegały uwzględnieniu
w rozpoznawanej sprawie. W oparciu o nie przyjął między innymi, że Gmina O. nie
posiada tytułu prawnego do nieruchomości, której dotyczył wniosek. Rozpoznając
wniosek o wpis sąd bada jedynie treść i formę wniosku oraz dołączonych do
wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej (art. 6268
§ 2 k.p.c.).
Stwierdzenie Sądu Okręgowego, że decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z
dnia 21 września 2007 r. nie rozstrzyga zagadnienia czy nieruchomość objęta
wnioskiem podlegała przepisom dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, wbrew
zarzutom skarżących, nie stanowiła wyjścia poza zakres kognicji sądu
wieczystoksięgowego. Było ono jedynie wynikiem oceny treści tej decyzji, która
uchyliła wymienione w niej orzeczenia stwierdzające, że nieruchomość podlegała
przepisom dekretu o reformie rolnej, z przyczyn wyłącznie formalnych. W decyzji tej
nie stwierdzono, że majątek ziemski G. nie podlegał tym przepisom. Uzasadniony
był zatem wniosek Sądu Okręgowego, że prawo własności nieruchomości objętej
wnioskiem jest nadal przedmiotem sporu, skoro w myśl przepisów dekretu o
przeprowadzeniu reformy rolnej nieruchomości objęte jego przepisami podlegały
nacjonalizacji z mocy prawa, a decyzje administracyjne powołane przez
wnioskodawczynię pozwalały jedynie na wykreślenie jako właściciela
nieruchomości Gminy O. Wniosek nie zmierzał jednak w tym kierunku, a sąd
wieczysto księgowy był związany treścią wniosku. Jego przedmiotem było wpisanie
do księgi wieczystej jako współwłaścicieli nieruchomości następców prawnych
właściciela wpisanego w księdze wieczystej przed Skarbem Państwa. Sąd
Okręgowy przyjął zatem zasadnie, że uwzględnienie wniosku było możliwe dopiero
po stwierdzeniu, że wpis Skarbu Państwa jako właściciela był pozbawiony podstaw.
Jak już wyżej podkreślono trafne było zaś stanowisko, że decyzje administracyjne
powoływane przez wnioskodawczynię nie dawały ku temu wystarczających
5
podstaw. Sąd Okręgowy nie stwierdził przy tym, że na podstawie przepisów dekretu
o reformie rolnej istniało domniemanie przejścia nieruchomości rolnych na
własność, co bezzasadnie zarzucono w skardze kasacyjnej wnioskodawczyni. Z
tych względów nieuzasadnione były zarzuty skarg kasacyjnych dotyczące
naruszenia przepisów postępowania stanowiących podstawę dokonywania wpisów
w księgach wieczystych oraz zarzuty naruszenia wskazanych przez skarżących
przepisów u.k.w.h. Skarżący niezasadnie zarzucili również naruszenie art. 365 § 1
k.p.c. w związku z nieuwzględnieniem przez Sąd Okręgowy wpisów dokonanych
już przez Sąd Rejonowy w oparciu o te same dokumenty, które stanowiły podstawę
rozpoznawanego wniosku. Sąd badający istnienie podstaw do uwzględnienia tego
wniosku nie był bowiem związany orzeczeniami dotyczącymi wpisu prawa
własności odnoszącego się do innych nieruchomości.
Pozbawiony podstaw był również zarzut naruszenia art. 328 § 1 k.p.c.,
w sytuacji gdy Sąd Okręgowy wskazał wyraźnie podstawę faktyczną i prawną
swojego rozstrzygnięcia. Wadliwe odwołanie się do jednego z przepisów (art. 38
ust. 2 u.k.w.h.) nie miało zaś istotnego znaczenia dla oceny zasadności skarg
kasacyjnych.
Z przyczyn wyżej wskazanych skargi kasacyjne był pozbawione
uzasadnionych podstaw i podlegały oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
k.p.c. w zw. z art. 39821
i art. 520 § 2 k.p.c.
md