Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 2/12
POSTANOWIENIE
Dnia 11 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie ze skargi G. L.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 4 maja 2005 r.,
wydanym w sprawie z powództwa G. L.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w P.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli ewentualnie o zapłatę
oraz ze skargi G. L.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 19 lutego 2009 r.,
wydanym w sprawie z powództwa G. L.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Budownictwa i Wojewodzie X. oraz
Spółdzielni Mieszkaniowej w P., PKO BP Spółce Akcyjnej w W. Oddział w P. i
Spółdzielni Mieszkaniowej "W." w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 maja 2012 r.,
zażalenia powódki
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 września 2011 r., oddala zażalenie;
2
1. nie obciąża skarżącej obowiązkiem zwrotu Skarbowi
Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
kosztów postępowania zażaleniowego;
2. przyznaje adwokatowi M. M. od Skarbu Państwa Sądu
Apelacyjnego kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł
podwyższoną o należny podatek od towarów i usług (VAT)
tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej skarżącej w
postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
3
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 21 września 2011 r. odrzucił skargi
G. L. o wznowienie postępowań zakończonych prawomocnymi wyrokami tego Sądu
(1) z dnia 4 maja 2005 r., wydanym w sprawie z powództwa G. L. przeciwko
Spółdzielni Mieszkaniowej w P. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
ewentualnie o zapłatę (sygn. akt I A Ca 1621/04) oraz (2) z dnia 19 lutego 2009 r.,
wydanym w sprawie z powództwa G. L. przeciwko pozwanym Skarbowi Państwa –
Ministrowi Budownictwa, Spółdzielni Mieszkaniowej w P., Skarbowi Państwa –
Wojewodzie X., PKO BP S.A. w W. i Spółdzielni Mieszkaniowej „W.” w P. o zapłatę
(sygn. akt I A Ca 659/08) - jako wniesionym po terminie i nieopartym na
ustawowych podstawach wznowienia.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny stwierdził, że powódka dochodziła
wznowienia wskazując na ujawnienie nowych środków dowodowych, z których nie
mogła skorzystać w trakcie prawomocnie zakończonych postępowań. Powołane
przez nią dowody to dokumenty w postaci wyroku Sądu Rejonowego z dnia
26 maja 2011 r. (sygn. akt I C 3052/08), pisma procesowe pełnomocnika
procesowego strony przeciwnej o treści „wewnętrzne postępowanie wyjaśniające
nie ujawniło żadnego dowodu wymiany korespondencji z powódką”, zaświadczenie
Spółdzielni Mieszkaniowej „W." w P. z dnia 25 lutego 2009 r. stwierdzające, że w
księgach handlowych spółdzielni figuruje kwota 1,23 zł zaksięgowana na rzecz
skarżącej z tytułu pożyczki, której udzielił jej Zakład Ubezpieczeń Społecznych w
W. Sąd Apelacyjny uznał, iż użyte w art. 403 § 2 k.p.c. sformułowanie „późniejsze
wykrycie” odnosi się jedynie do takich okoliczności i środków dowodowych, które
istniały już w czasie trwania zakończonych prawomocnie postępowań, ale zostały
ujawnione po ich zakończeniu. Skarżąca powołuje się na dowody z dokumentów,
które powstały po uprawomocnieniu się orzeczeń. Dodatkowo Sąd podkreślił, że
zgłoszone twierdzenia i dowody „nie wskazują żadnego logicznego związku z
wynikami spraw, w których zapadły wyroki”. Ponadto badając zachowanie terminu
do wniesienia skargi stwierdził, że tylko wyrok z dnia 26 maja 2011 r. (sygn. akt I C
3052/08) skarżąca otrzymała w dacie wskazującej na zachowanie
trzymiesięcznego terminu, w części dotyczącej pozostałych środków dowodowych
został on naruszony, co uzasadnia ich odrzucenie na mocy art. 410 k.p.c.
4
Kolejną przyczyną niedopuszczalności skargi o wznowienie postępowania
w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia
4 maja 2005 r., sygn. I ACa 1621/04, jest niezachowanie ustawowego terminu z
art. 408 k.p.c. Skarżąca złożyła ją bowiem po upływie pięciu lat od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia.
Powódka w zażaleniu zarzuciła naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. poprzez
błędne uznanie, że przepis ten dopuszcza powołanie się przez skarżącego
wyłącznie na okoliczności istniejące w czasie trwania postępowania, którego
dotyczy skarga o wznowienie, art. 403 § 2 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez
błędne uznanie, że powołane w skardze dowody nie miałyby wpływu na wynik
postępowania, mimo że okoliczność ta nie została należycie ustalona przez Sąd,
art. 407 § 1 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. przez błędne uznanie, że skargi zostały
złożone z naruszeniem przepisanego terminu oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 361
k.p.c. poprzez nienależyte uzasadnienie wydanego rozstrzygnięcia. W konkluzji
wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i wznowienie postępowań,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Apelacyjny.
Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Budownictwa, Wojewodę X.,
zastąpiony przez Prokuratorię Generalną Skarbu państwa wniósł o oddalenie
zażalenia i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podkreślenia wymaga, że skargi o wznowienie postępowania są kolejnymi
wniesionymi przez powódkę. Poprzednie skargi zostały odrzucone postanowieniem
Sądu Apelacyjnego z dnia 20 lipca 2011 r., a zażalenie powódki Sąd Najwyższy
oddalił postanowieniem z dnia 2 lutego 2012 r. (II CZ 153/11) jako pozbawione
uzasadnionych podstaw. Wskazać przy tym należy, że obie skargi oparte są na
tych samych podstawach co oznacza, że już w dacie składania pierwszej z nich
okoliczności powołane dla wykazania podstaw wznowienia były znane powódce.
Niemniej - wobec niezakończenia poprzedniego postępowania skargowego
rozstrzygnięciem merytorycznym - nie zachodzi przyczyna niedopuszczalności
dalszego wznowienia przewidziana art. 416 § 1 k.p.c. Prawidłowa jest ocena
5
Sądu Apelacyjnego, że wniesienie skargi o wznowienie postępowania w sprawie
zakończonej wyrokiem dnia 4 maja 2005 r., sygn. I ACa 1621/04, po upływie pięciu
lat od uprawomocnienia się wyroku, zgodnie z art. 408 k.p.c. stanowiło samodzielną
podstawę jej odrzucenia. Przepis powyższy, poza przewidzianym w nim wyjątkiem
odnoszącym się do podstawy nieważnościowej, wyznacza bowiem maksymalny
termin wznowienia o charakterze prekluzyjnym (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1999 r. II UKN 178/99, OSNP 2000 nr 15, poz.
599).
W odniesieniu do skargi dotyczącej sprawy zakończonej wyrokiem z dnia
19 lutego 2009 r., wydanym w sprawie z powództwa G. L. przeciwko pozwanym
Skarbowi Państwa – Ministrowi Budownictwa, Spółdzielni Mieszkaniowej w P.,
Skarbowi Państwa – Wojewodzie X., PKO BP S.A. w W. i Spółdzielni
Mieszkaniowej „W.” w P. o zapłatę (sygn. akt I ACa 659/08) wskazać należy że,
zgodnie z art. 407 § 1 k.p.c., skargę o wznowienie postępowania wnosi się w
terminie trzymiesięcznym; liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o
podstawie wznowienia, a gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie możności
działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała
się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Początek biegu terminu do
złożenia skargi o wznowienie postępowania w przedmiotowej sprawie wyznaczała
zatem skarżącej data, w której dowiedziała się o istnieniu dowodu, który z przyczyn
powołanych wyżej nie został zachowany. Niezależnie od tego i tak zachodzi kolejna
przesłanka niedopuszczalności skargi. Skarżąca błędnie twierdzi, że jej skarga
została oparta na ustawowej podstawie z art. 403 § 2 k.p.c. Podstawa restytucyjna
przewidziana w tym przepisie polega na tym, że można żądać wznowienia
postępowania w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub
środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których
strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Wskazując zatem
te okoliczności lub dowody trzeba, niezależnie od waloru ich nowości, podać
w jakim zakresie ich uwzględnienie mogło zmienić podstawę orzekania, wpływając
tym samym na treść samego rozstrzygnięcia. Nowe okoliczności faktyczne lub
środki dowodowe, zaś to takie, z których strona nie mogła skorzystać
w postępowaniu prawomocnie zakończonym. Wykrycie o którym mowa
6
w powołanym art. 403 § 2 k.p.c. odnosi się do okoliczności i dowodów
w poprzednim postępowaniu w ogóle nie ujawnionych i wówczas nieujawnialnych,
bo nieznanych stronie i dla niej niedostępnych. Przewidziany w powołanym
przepisie nowy środek dowodowy musi powstać przed uprawomocnieniem
się wyroku, a waloru tego nie ma dokument w postaci wyroku z dnia 26 maja
2011 r. (sygn. akt I C 3052/08) (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
17 września 2005 r. I CZ 125/05, nie publ., z dnia 13 października 2005 r., IV CZ
96/2005, nie publ.).
Zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c. odrzuca skargę wniesioną po upływie
przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.
Oparte na nim orzeczenie Sądu Apelacyjnego jest zatem prawidłowe.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
w związku z art. 3941
§ 2
k.p.c. oddalił zażalenie skarżącej.
O zwrocie kosztów postępowania zażaleniowego postanowiono zgodnie
z art. 102 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. Za zastosowaniem zasady
słuszności przemawiają w szczególności sytuacja majątkowa i osobista skarżącej
oraz charakter sprawy. O kosztach postępowania zażaleniowego, obejmujących
wynagrodzenie adwokata, udzielającego skarżącej pomocy prawnej z urzędu,
postanowiono zgodnie z § 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 19 i § 20 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 Nr 163 poz. 1348 ze zm.).