Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 237/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku J. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 kwietnia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2011 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy J. R. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie przeciwko Zakładowi
2
Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę, którym oddalono odwołanie wnioskodawcy
od decyzji organu rentowego z dnia 20 lipca 2010 r., przyznającej mu prawo do
emerytury, a od której wnioskodawca wniósł odwołanie w zakresie zawieszenia
prawa do wypłaty świadczenia z uwagi na pobieranie renty wojskowej. Sąd
Apelacyjny w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji jak i
zapadłe orzeczenie, w myśl którego wnioskodawca uprawniony do renty wojskowej
i pobierający to świadczenie nie może jednocześnie pobierać świadczenia z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, mimo że spełnił warunki do jego nabycia i
prawo to zostało mu przyznane. Zgodnie bowiem z art. 96 ust. 1 pkt 1 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst; Dz.U.
z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) odrębne przepisy określają prawo do
pobierania świadczeń w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury z prawem
do renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje
w związku ze służbą wojskową.
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawcy (ur. 10 czerwca 1946 r.),
decyzjami Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego z dnia 3 stycznia 1984 r. przyznano
prawo do wojskowej renty inwalidzkiej oraz do emerytury wojskowej. Do stażu
uwzględniono okres zatrudnienia cywilnego w wymiarze 2 miesiące i 18 dni oraz 1
rok i 8 dni, a także okres służby wojskowej w wymiarze 16 lat 8 miesięcy i 5 dni.
Wypłatę emerytury wojskowej zawieszono ze względu na to, że pobierane
świadczenie rentowe było korzystniejsze. Obecnie wnioskodawca jest całkowicie
niezdolny do pracy z ogólnego stanu zdrowia (dawne inwalidztwo według pierwszej
grupy istnieje od dnia 28 września 2009 r.) oraz częściowo niezdolny do pracy
(dawne inwalidztwo według trzeciej grupy) w związku ze służbą wojskową od dnia
14 maja 1983 r. W dniu 6 kwietnia 2010 r. wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o
emeryturę, dołączając dokumentację poświadczającą zatrudnienie od dnia 23
stycznia 1984 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z
dnia 17 czerwca 2010 r. uznał wnioskodawcę za całkowicie trwale niezdolnego do
pracy, a za datę powstania tej niezdolności ustalił dzień 7 kwietnia 2010 r. Decyzją
z dnia 20 lipca 2010 r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury
od dnia 7 kwietnia 2010 r., ustalając staż ubezpieczeniowy na 26 lat 6 miesięcy i 14
dni okresów składkowych i nieskładkowych. Jednocześnie organ rentowy zawiesił
3
wypłatę świadczenia emerytalnego z powodu zbiegu prawa do więcej niż jednego
świadczenia. Na skutek odwołania wnioskodawcy, wyrokiem z dnia 17 listopada
2010 r., Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie,
a jego wniosek o przyznanie prawa do wypłaty emerytury w zbiegu z rentą
wojskową przekazał do rozpoznania organowi rentowemu. Apelację wnioskodawcy,
od tego wyroku oddalił wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny,
wskazując w uzasadnieniu, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przypadku,
gdy ubezpieczony uprawniony jest do dwóch lub więcej świadczeń, wypłaca się
świadczenie wyższe lub przez niego wybrane. Wnioskodawca pobiera rentę
wojskową, jako świadczenie dla niego korzystniejsze, a zatem prawo do wypłaty
świadczenia emerytalnego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podlegało
zawieszeniu. Sąd uznał także, że dla rozstrzygnięcia w sprawie nie ma znaczenia
podnoszona przez wnioskodawcę okoliczność, iż prawo do świadczenia
emerytalnego nabył za lata przepracowane po przejściu ze służby wojskowej w
stan spoczynku.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną w całości pełnomocnik
wnioskodawcy, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez jego błędną
wykładnię wobec nieuwzględnienia przez Sądy orzekające w sprawie treści
uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2010 r., II UZP
10/09, (OSNP 2010 nr 17-18, poz. 215), oraz przepisów postępowania – art. 386 §
6 k.p.c., wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku jak i poprzedzającego go wyroku
Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy – przez przyznanie wnioskodawcy obu świadczeń – renty wojskowej oraz
emerytury z pracy cywilnej po zakończeniu służby, wraz z orzeczeniem o kosztach
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Stosownie do
art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach skargi
kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę
4
zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów
postępowania lub gdy zarzut taki okaże się niezasadny. Nie jest trafny podnoszony
w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 386 § 6 k.p.c.
Przepis ten stanowi o związaniu zarówno sądu, któremu sprawa została
przekazana po uchyleniu wyroku, na skutek apelacji, jak i sądu drugiej instancji,
oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w
uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji. Związanie wyrażone w art. 386 § 6
k.p.c. oznacza m.in. zakaz formułowania ocen prawnych sprzecznych z
wyrażonymi wcześniej w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji, a nawet
zakaz podejmowania w jakikolwiek sposób próby podważania czy kontestowania
wiążącej go oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania. Dotyczy to
dalszego postępowania przed sądami powszechnymi po uchyleniu poprzedniego
wyroku sądu pierwszej instancji w wyniku uwzględnienia apelacji i w rozpatrywanej
sprawie nie ma zastosowania z uwagi na przebieg postępowania, w którym nie
doszło do uchylenia wyroku przez Sąd drugiej instancji (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 22 października 2009 r., III CZP 75/09, niepublikowane).
W rozpoznawanej sprawie nie ma sporu między stronami co do tego, że
wnioskodawca nabył prawo do świadczenia rentowego na podstawie przepisów
ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.),
jak również prawo do świadczenia emerytalnego na podstawie przepisów ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Spór zaś w istocie sprowadza się do interpretacji przepisów i
ustalenia, czy wnioskodawca jest uprawniony do pobierania jednocześnie obu tych
świadczeń. Z art. 95 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS niewątpliwie
wynika – jako zasada prawa ubezpieczeniowego – prawo do pobierania jednego
świadczenia (wyższego lub wybranego przez uprawnionego) w sytuacji tzw. zbiegu
u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie. Zasada ta jest
również obowiązująca (wg ust. 2 tego przepisu „z uwzględnieniem art. 96”) w razie
zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do
świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym m.in.
żołnierzy zawodowych, „z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa (…)
5
została obliczona według zasad określonych w art. 15a ustawy z dnia 10 grudnia
1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (…)” –
bez znaczenia w okolicznościach sprawy. Zgodnie z treścią art. 96 ust. 1 pkt 1
ustawy o emeryturach i rentach z FUS odrębne przepisy określają prawo do
pobierania świadczeń w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury z prawem
do renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje
w związku ze służbą wojskową. Te „odrębne przepisy” – nieznajdujące
zastosowania w okolicznościach sprawy - to w tym przypadku art. 54 ustawy z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648 ze zm.), który dopuszcza
pobieranie przez inwalidę wojennego i wojskowego, którego niezdolność do służby
wojskowej powstała w związku z tą służbą, rentę powiększoną o połowę emerytury
albo emeryturę powiększoną o połowę renty. W ocenianej sprawie do
wnioskodawcy uprawnionego do renty wojskowej z ustawy z dnia 10 grudnia
1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin,
znajdzie zastosowanie art. 7, zgodnie z którym w razie zbiegu prawa do emerytury
lub renty przewidzianych w ustawie z prawem do emerytury lub renty albo do
uposażenia w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego przewidzianych w
odrębnych przepisach wypłaca się świadczenie wyższe lub wybrane przez osobę
uprawnioną, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Cytowany przepis
wyklucza zatem możliwość zbiegu świadczeń wojskowych ze świadczeniami z
ubezpieczeń powszechnych, poza sygnalizowaną wyżej sytuacją prawną.
Wnioskodawca uprawniony do renty wojskowej i pobierający to świadczenie nie
może jednocześnie pobierać świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
mimo że spełnił warunki do jego nabycia i prawo to zostało mu przyznane. Tym
samym prezentowana w skardze kasacyjnej konstrukcja prawna, zgodnie z którą
wnioskodawcy miałyby przysługiwać „niezależnie” oba świadczenia, wobec „ciągu”,
a nie zbiegu świadczeń jest całkowicie chybiona i nie znajduje uzasadnienia w
przepisach. Sprawy zbiegu prawa do emerytury z prawem do renty wojskowej z
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin
rozstrzyga się zgodnie z powszechnymi regułami ustawy o emeryturach i rentach z
FUS i tzw. zasadą jednego świadczenia. Zasada ta, dotyczy również zbiegu prawa
6
do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń
przewidzianych w odrębnych przepisach z zakresu zabezpieczenia społecznego,
niezależnie od ich ubezpieczeniowego czy też zaopatrzeniowego charakteru, z
wyjątkami wskazanymi w art. 96, wyżej wskazanymi.
Podobne stanowisko zostało wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
27 kwietnia 2004 r., II UK 292/03, (OSNP 2005 nr 1, poz. 10). Warto zauważyć, że
zasada prawa do pobierania tylko jednego świadczenia z zakresu zabezpieczenia
społecznego nie jest nowa i została do ustawy o emeryturach i rentach z FUS
przejęta z ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) – por. jej art. 69.
Na koniec, w związku z zarzutami skargi, należy wskazać, że niczego do
niniejszej sprawy nie wnosi uchwała składu powiększonego Sądu Najwyższego z
dnia 17 lutego 2010 r., II UZP 10/09 (OSNP 2010/17-18/215), odnosząca się do
nabycia przez żołnierza zawodowego prawa do emerytury z ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, którego to prawa organ rentowy nie kwestionował.
Tym się kierując - gdy podstawy skargi nie zostały wykazane – orzeczono
jak w sentencji, na podstawie art. 39814
k.p.c.