Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 10 MAJA 2012 R.
SNO 19/12
Przewodniczący: sędzia SN Jarosław Matras (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Teresa Bielska-Sobkowicz, Marian Kocon.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem protokólanta w
sprawie sędziego Sądu Rejonowego po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2012 r. zażalenia
obrońców obwinionego na uchwałę Sądu Apelacyjnego  Sądu Dyscyplinarnego z dnia 2
lutego 2012 r., sygn. ASDo (...), w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie do odpowie-
dzialności karnej oraz zawieszenia w czynnościach służbowych
uchwalił: u t r z y m a ć w m o c y zaskarżoną u c h w a ł ę .
U z a s a d n i e n i e
Uchwałą z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. ASDo (...), Sąd Apelacyjny  Sąd Dyscypli-
narny uwzględnił wniosek prokuratora Prokuratury Okręgowej i zezwolił na pociągnięcie
do odpowiedzialności karnej sędziego Sądu Rejonowego za czyn polegający na tym, że w
okresie od dnia 30 stycznia 2011 r. do dnia 10 lutego 2011 r., daty dziennej nieustalonej,
w P., województwo (...), podstępem i przemocą doprowadził pracownicę sądu do obco-
wania płciowego w ten sposób, że pod pozorem rozmowy na temat jej dalszej pracy w
sądzie w P., zwabił ja do pomieszczeń biurowych stacji diagnostycznej przy ul. Słowac-
kiego, gdzie dotykał ją w części intymne, a następnie po obnażeniu się i przytrzymywaniu
głowy pokrzywdzonej, zmusił ją do odbycia stosunku oralnego, tj. o czyn z art. 197 § 1
k.k. Ponadto, zawiesił sędziego w czynnościach służbowych i obniżył jego wynagrodze-
nie na czas trwania tego zawieszenia o 30 %.
Zażalenia na tę uchwalę wnieśli obrońcy obwinionego sędziego.
Adwokat J. M. zaskarżyła uchwalę w całości i zarzuciła jej:
2
„1. obrazę przepisów postępowania mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia, a to
przepisów:
 art. 7 w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., statuującego zasadę swobodnej oceny do-
wodów nakładającej na sąd obowiązek oceny zgromadzonego w sprawie materiału do-
wodowego w sposób wnikliwy i wszechstronny z uwzględnieniem zasad prawidłowego
rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego,
 art. 2 § 2 i art. 4 k.p.k., statuujących zasady prawdy materialnej w myśl, której
podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne oraz
obiektywizmu nakazującej sądowi badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające
zarówno na korzyść jak i na niekorzyść obwinionego,
co skutkowało brakiem ukształtowania stanowiska sądu na podstawie wszystkich zgro-
madzonych dowodów z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wska-
zań wiedzy i doświadczenia życiowego czego konsekwencją było podjęcie rozstrzygnię-
cia niezgodnego z powołanymi przepisami
poprzez:
1. dokonanie jednostronnej oceny materiału dowodowego, opartej wyłącznie na ze-
znaniach pokrzywdzonej J. C.;
2. bezkrytyczne danie wiary zeznaniom pokrzywdzonej, co do przebiegu zdarzenia
usytuowanego przez nią pomiędzy 30 stycznia 2011 r. a 10 lutego 2011 r., podczas gdy
już niemożność sprecyzowania przez J. C. dokładnej daty zajścia na stacji diagnostycznej
w P. (mimo posiadania bilingów rozmów telefonicznych) i długi prawie 10-miesięczny
okres ujawnienia rzekomego czynu po jego rzekomym nastąpieniu nakazywały zachowa-
nie wzmożonej ostrożności i dystansu w ocenie tego środka dowodowego;
3. nie danie wiary wyjaśnieniom obwinionego sędziego Sądu Rejonowego, w któ-
rych potwierdził on fakt intymnego spotkania na stacji diagnostycznej w P., podał jego
datę, podkreślając jednakże pełną i wolną wolę stron, co do udziału w nim;
4. nie uwzględnienie treści korespondencji sms-owej prowadzonej po zdarzeniu
przez J. C. i obwinionego, która jednoznacznie potwierdza wersję zdarzeń przedstawioną
przez obwinionego, wskazuje na pełną swobodę stron, co do uczestnictwa i realizacji za-
chowań intymnych podczas omawianego spotkania i emocjonalne zaangażowanie J. C.;
5. bezpodstawne przyjęcie, że wyjaśnienia obwinionego, co do przebiegu spotkania
stanowią proste zaprzeczenie wersji J. C., podczas gdy relacja obwinionego znajduje bez-
3
pośrednie wsparcie w treści korespondencji sms-owej, która miała miejsce pomiędzy
stronami po spotkaniu;
6. niekonsekwencję i wewnętrzną sprzeczność w toku rozumowania poprzez wska-
zanie z jednej strony, że sąd nie weryfikuje wiarygodności zeznań pokrzywdzonej, z dru-
giej zaś określając ten środek dowodowy jako logiczny, spójny, jednoznaczny w swej
wymowie i kategoryczny, co świadczy o ocenie dowodu,
a w konsekwencji
błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę uchwały, mogący mieć
wpływ na treść orzeczenia polegający na uznaniu, że zgromadzony w toku postę-
powania materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, iż zachodzi dostatecznie uza-
sadnione podejrzenie popełnienia przez sędziego Sądu Rejonowego czynu opisane-
go we wniosku Prokuratora Okręgowego, co implikowało podjęciem przez Sąd
Dyscyplinarny uchwały zezwalającej na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej,
podczas gdy prawidłowa, całościowa analiza materiału dowodowego, uwzględnia-
jąca zeznania pokrzywdzonej i wyjaśnienia obwinionego wskazuje jednoznacznie,
że między stronami istniał silny, oparty głównie na wzajemnym pożądaniu fizycz-
nym związek, co w efekcie nie pozwala na przyjęcie, że zachowania obwinionego
sędziego nosiły znamiona przestępstwa stypizowanego we wniosku prokurator-
skim.”
Wskazując na powyższe, obrońca sędziego wniosła o:
1. zmianę uchwały poprzez nieuwzględnienie wniosku Prokuratora Okręgowego i
podjęcie uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie obwinionego sędziego Sądu
Rejonowego do odpowiedzialności karnej;
2. ewentualnie o uchylenie uchwały w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w
tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu  Sądowi Dyscyplinarnemu, celem jej ponownego
rozpoznania.
Adwokat M. S., drugi obrońca sędziego Sądu Rejonowego, zaskarżył uchwalę w ca-
łości i zarzucił jej:
a. w odniesieniu do pkt 1 rozstrzygnięcia:
 obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia,
mianowicie art. 7 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 410 k.p.k. po-
przez dokonanie przez Sąd Apelacyjny  Sąd Dyscyplinarny powierzchownej oraz dowol-
4
nej oceny zebranego materiału dowodowego, w szczególności przez nieuwzględnienie w
ocenie zeznań pracownicy sądu J. C. występujących zasadniczych sprzeczności, rozbież-
ności i nielogiczności, oraz rozstrzygnięcie wynikających z nich wątpliwości na nieko-
rzyść obwinionego,
 błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć
wpływ na treść uchwały, polegający na niesłusznym uznaniu, że materiał dowodowy
zgromadzony w toku postępowania pozwala na przyjęcie, iż zachodzi dostatecznie uza-
sadnione podejrzenie popełnienia przez sędziego Sądu Rejonowego przestępstw opisanych
we wniosku, co skutkowało podjęciem uchwały zezwalającej na pociągnięcie do odpowie-
dzialności karnej, podczas gdy prawidłowa ocena szerokiego materiału dowodowego, któ-
ry nadaje się do weryfikacji, w szczególności zeznań pokrzywdzonej i wyjaśnień obwinio-
nego, analiza połączeń i korespondencji między nimi w sposób jednoznaczny wskazują, że
nie zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez sędziego czynów
opisanych we wniosku o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej,
 błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mogący
mieć wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że do zdarzenia doszło w okresie po-
między 30 stycznia i 10 lutego 2011 r., podczas gdy z analizy połączeń telefonicznych i
korespondencji między stronami w tym z treści sms z dnia 21 stycznia 2011 r. jedno-
znacznie wynika, że spotkanie było oczekiwane i zaplanowane między stronami i miało
miejsce właśnie w tym dniu i tylko w tym dniu;
b. w odniesieniu do pkt 2 rozstrzygnięcia:
w razie nieuwzględnienia powyższych zarzutów, uchwale zarzucam błąd w ustaleniach
faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć wpływ na treść uchwały,
polegający na niesłusznym uznaniu, iż obniżenie wynagrodzenia o 30 % jest uzasadnione
sytuacją zdrowotną, rodzinną i majątkową obwinionego, podczas gdy z prawidłowo prze-
prowadzonej oceny materiału dowodowego można wysnuć wniosek, iż zasadne jest obni-
żenie wynagrodzenia nie więcej niż o 25 %, tj. w minimalnym zakresie także ze względu
na okoliczność, że od blisko roku w zakresie ciągu czynów o których popełnienie podej-
rzany jest sędzia a z którymi związany jest i przedmiotowy czyn, jego wynagrodzenie jest
już obniżone o 30 %.
W konkluzji obrońca wniósł o:
5
1. zmianę uchwały w zaskarżonym zakresie (tj. w części uwzględniającej wniosek
Prokuratury Okręgowej), poprzez nieuwzględnienie wniosku Prokuratora Okręgowego i
podjęcie uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego
do odpowiedzialności karnej, a w razie jego nieuwględnienia, o zmianę uchwały w pkt. 2
rozstrzygnięcia poprzez zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych i obniżenie
mu wynagrodzenia o 25 %,
2. ewentualnie o uchylenie uchwały w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w
tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu  Sądowi Dyscyplinarnemu, celem jej ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Oba zażalenia nie mogły zostać uwzględnione. Przesłanką wydania zezwolenia na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej jest stwierdzenie przez sąd dyscypli-
narny, że zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez sędziego
przestępstwa (art. 80 §2 c u.s.p.). Nie chodzi zatem o stan, w którym ma być przesądzony
fakt popełnienia przestępstwa, ale o sytuację, gdy zebrane w sprawie dowody wskazują w
sposób dostateczny na to, że sędziemu można postawić zarzut popełnienia przestępstwa
(por. OSNSD 2002, nr 1-2, poz.4; OSNSD 2003, nr 1, poz. 14). Jest oczywiste, że ustala-
jąc ten stan należy dokonać oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie, tak aby
zweryfikować, po pierwsze, czy istnieją w ogóle dowody wskazujące na to, że sędzia,
którego dotyczy wniosek o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej zrea-
lizował swoim zachowaniem znamiona przestępstwa, a po drugie, jeśli takie dowody ist-
nieją, czy są one na tyle przekonujące, a zatem i wiarygodne, by na tym etapie postępo-
wania uzasadniały w sposób dostateczny stawianie zarzutu popełnienia przestępstwa.
Ocena wiarygodności realizowana w tym postępowaniu nie oznacza jednak ostatecznej
oceny takiego dowodu, ale ocenę, która ma przede wszystkim doprowadzić do wyklucze-
nia sytuacji, w której sędzia pociągany byłby do odpowiedzialności karnej w oparciu o
dowody, które budzą zasadnicze, poważne wątpliwości zarówno co do sposobu ich uzy-
skania, jak i co do ich rzetelności i prawdziwości. Takiej sytuacji w niniejszej sprawie nie
można stwierdzić.
Nie jest bowiem kwestionowane, że sytuacja – opisana w zeznaniach J. C. – w dniu
17 listopada 2011 r., tj. spotkanie sędziego Sądu Rejonowego oraz pracownicy sądu J. C.
6
na terenie stacji diagnostycznej w P. miała miejsce. Fakt spotkania potwierdza bowiem
obwiniony sędzia, negując jednocześnie by stosował podstęp lub przemoc wobec kobiety,
choć przyznał, że doszło wówczas do czynności seksualnej miedzy nim a J. C. Tak więc
to, że J. C. opisała to zdarzenie dopiero po kilku miesiącach od pierwszych swoich zeznań
nie może skutkować uznaniem, że już z tego powodu zeznania te są niewiarygodne. Zwa-
żyć należy również na to, że w swoich wcześniejszych zeznaniach J. C. opisała przebieg
kilku zdarzeń, które dały podstawę do postawienia sędziemu Sądu Rejonowego pięciu
zarzutów, w tym czterech, które dotyczyły przestępstw przeciwko wolności seksualnej.
Zeznania te w tym zakresie nie zostały uznane za niewiarygodne i dały podstawę do pra-
womocnego zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej (uchwała
SN-SD z dnia 13 września 2011 r., sygn. SNO 35/11). Trzeba przy tym podkreślić, że w
sprawie zebrano również takie dowody, które potwierdzają wiarygodność relacji po-
krzywdzonej. Chodzi tu np. o wynikający z zeznań pracownicy sądu stan emocjonalny
pokrzywdzonej po wyjściu z gabinetu przewodniczącego wydziału Sądu w P., gdzie do-
szło do spotkania z obwinionym sędzią, jak też i treść opisanej korespondencji sms-owej,
czy opinię psychologa (k.715-721). W takim ujęciu, o ile nie można co do zasady apro-
bować poglądu Sądu pierwszej instancji co do nieprzeprowadzania w toku postępowania
oceny wiarygodności dowodów (str. 3 uzasadnienia – por. np. uchwałę SN z dnia 16 li-
stopada 2006 r., SNO 69/06), to stwierdzić należy, że artykułowane w obu zażaleniach
zarzuty obrazy art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. oparte na potrzebie doko-
nania kompleksowej, i ostatecznej oceny wiarygodności zeznań pokrzywdzonej oraz wy-
jaśnień sędziego, są chybione. Właściwą fazą takiej oceny jest postępowanie karne, a
podstawą takiego postąpienia będą wszystkie dowody zebrane w sprawie. Ocena prowa-
dzona na potrzeby niniejszego postępowania nie pozwala na stwierdzenie, aby zeznania
pokrzywdzonej – na tle zebranego w sprawie materiału dowodowego  były w takim uję-
ciu niewiarygodne. Nie ma również istotnego znaczenia istniejąca rozbieżność co do daty,
w której doszło do zdarzenia na stacji diagnostycznej między obwinionym a J. C. (zarzut
błędu w ustaleniach faktycznych w zażaleniu adwokata M. S.), natomiast bezsporne jest,
iż to zdarzenie nie zostało objęte dotychczasowym postanowieniem o przedstawieniu za-
rzutów.
Z tego więc powodu oba zażalenia skierowane co do pkt 1 uchwały Sądu pierwszej
instancji nie mogły prowadzić do uchylenia zaskarżonej uchwały. Należy przy tym do-
7
strzec, że w uzasadnieniu uchwały Sąd pierwszej instancji dokonał należytej i wystarcza-
jącej weryfikacji zeznań pokrzywdzonej (str. 4 uzasadnienia uchwały).
Nie ma także żadnych przesłanek do uwzględnienia zażalenia adwokata M. S. co do
pkt 2 uchwały. W zażaleniu adwokata J. M. pomimo deklaracji o zaskarżeniu uchwały w
całości, nie zawarto zarzutów w odniesieniu do zawieszenia sędziego oraz obniżeniu mu
wynagrodzenia na czas zawieszenia w czynnościach. Obrońca obwinionego – adwokat M.
S. nie kwestionuje, że obniżenie wynagrodzenia w przypadku zawieszenia sędziego jest
obligatoryjne, wskazując jedynie na to, iż wynagrodzenie to powinno zostać obniżone o
25 %, a więc w najniższym przedziale przewidzianym w przepisie art. 129 § 3 u.s.p. Pod-
kreślić należy, że określona w art. 129 § 3 u.s.p. granica 50 % obniżenia wynagrodzenia,
to maksymalne obniżenie wynagrodzenia sędziego w trakcie zawieszenia go w czynno-
ściach sędziego. Ponadto, przepisy u.s.p. w tym zakresie nie dają żadnej podstawy do sto-
sowania instytucji sumy zastosowanych progów obniżenia wynagrodzenia. O ile zatem w
przypadku wydania wobec tego samego sędziego kilku uchwał zezwalających na pocią-
gnięcie do odpowiedzialności karnej istnieje konieczność wydania decyzji o zawieszeniu
sędziego w czynnościach w związku z treścią każdej takiej uchwały, to skalę obniżenia
wynagrodzenia w związku z jednoczesnym wykonywaniem kilku uchwał o zawieszeniu
sędziego w czynnościach wyznacza maksymalne procentowe obniżenie wynagrodzenia.
Nie oznacza to, że w przypadku kolejnej uchwały z art. 129 § 2 u.s.p. sąd dyscyplinarny
powinien określić takie samo procentowe obniżenie wynagrodzenia w związku z zawie-
szeniem sędziego, jak w przypadku poprzedniej uchwały określającej maksymalne obni-
żenie wynagrodzenia, tak jak to uczynił Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny (str. 6 uza-
sadnienia uchwały). Należy bowiem mieć na uwadze, że mogła ulec zmianie np. sytuacja
rodzinna sędziego, czy stan jego zdrowia, a te okoliczności powinny podlegać ocenie na
dzień wydania stosownej uchwały. Jest przy tym oczywiste, że tak wówczas określony
próg obniżenia wynagrodzenia zostanie zastosowany wobec sędziego dopiero wtedy, gdy
poprzednie zawieszenie oraz obniżenie wynagrodzenia w stopniu wyższym, orzeczone
inną uchwałą wydaną w trybie z art. 129 § 2 i 3 u.s.p., przestanie istnieć na skutek uchy-
lenia lub zakończenia postępowania dyscyplinarnego, wszczętego w odniesieniu do czy-
nu, co do którego wyrażono zgodę na pociągniecie do odpowiedzialności karnej (art. 132
u.s.p.). Odnosząc się do zażalenia w tym zakresie, podkreślić trzeba, że skala obniżenia
wynagrodzenia ujęta została w dolnej granicy, a skarżący nie wykazał, aby zaistniały
8
szczególne zmiany w sytuacji osobistej i majątkowej obwinionego sędziego. Pomimo za-
tem braku szerszej argumentacji Sądu pierwszej instancji oraz oparciu się przy orzekaniu
na treści poprzedniej uchwały, Sąd Najwyższy  Sąd Dyscyplinarny utrzymał w mocy
także w tej części zaskarżoną uchwałę. Wobec treści art. 133 u.s.p., zbędne było ujmowa-
nie w treści uchwały rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, skoro wynika ono z prze-
pisów prawa.
Z tych powodów orzeczono jak w uchwale.