V CSK 209/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:21-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 209/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z wniosku Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Hutnik” w C.
przy uczestnictwie Marka i Barbary U.
o wpis do księgi wieczystej nr /.../,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 13 stycznia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 10 września 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek
Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Hutnik” o wpis na jej rzecz w księdze
wieczystej nr /.../spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr
43 usytuowanego w budynku przy ul. M. 2, którym dotychczas dysponowali
uczestnicy postępowania Barbara U. i Marek U.. Oddaleniem zostało również
objęte żądanie wnioskodawczyni wykreślenia w księdze wieczystej wpisów hipoteki,
ostrzeżenia oraz wzmianki o wszczęciu postępowania egzekucyjnego.
Sąd Rejonowy uznał, że należące do małżonków U. własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego nie przeszło na wnioskodawczynię na podstawie art. 1712
u.s.m.
Stanowisko te podzielił Sąd Okręgowy, oddalając apelację wnioskodawczyni
wyrokiem z dnia 13 stycznia 2011 r. Sąd ten wskazał, że wykluczenie Barbary U. ze
spółdzielni nie spowodowało wygaśnięcia jej prawa do lokalu, ponieważ
przewidujący taki skutek art. 178
u.s.m. został deregowany wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r., K. 32/03 (OTK-A 2004, nr 3, poz. 22).
Tym samym nie mógł mieć zastosowania w rozpoznawanej sprawie art. 1712
u.s.m., na który wnioskodawczyni się powoływała, mimo bezspornego obciążenia
spółdzielczego prawa hipoteką.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r. miał – zdaniem
Sądu – skutek wsteczny, a dokonana w nim ocena niekonstytucyjności normy
prawnej była wiążąca, jakkolwiek wykluczenie uczestniczki ze spółdzielni nastąpiło
jeszcze przed rządem art. 227 Prawa spółdzielczego, mającego jednak identyczną
(niekonstytucyjną) treść jak art. 178
u.s.m.
Wnioskodawczyni w skardze kasacyjnej domagała się uchylenia wyroku
odwoławczego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Skarżąca powołała się na naruszenie prawa materialnego przez
niezastosowanie obowiązującego art. 1712
u.s.m., mimo istnienia przesłanek
przewidzianych w tym przepisie. Twierdziła przy tym, że został naruszony również
art. 178 Konstytucji przez przekroczenie władzy sędziowskiej polegające w istocie
na stwierdzeniu niekonstytucyjności art. 1712
u.s.m.
3
W skardze kasacyjnej przedstawione zostały również zarzuty procesowe
polegające – zdaniem skarżącej – na nierespektowaniu art. 233 § 1 i 382 k.p.c.
oraz art. 328 § 2 k.p.c. przez nierozważenie i nieuwzględnienie w sposób
dostateczny materiału dowodowego, a także przez niewyjaśnienie podstawy
prawnej dochodzonego roszczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty procesowe są oczywiście nieuzasadnione. Nie zaistniała
w szczególności potrzeba dodatkowych ustaleń faktycznych ani konieczność
poszerzenia analizy dowodów. Skarżąca nie wskazała żadnych racjonalnych
argumentów na rzecz prezentowanego w tym zakresie stanowiska. Należy
podkreślić, że podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Istotne dla
rozstrzygnięcia fakty były bezsporne.
Niezrozumiały jest zarzut niewyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
Oddalając wniosek i apelację Sądy wykazały, że powołana przez
wnioskodawczynię podstawa prawna żądania nie mogła mieć zastosowania
w rozpoznawanej sprawie. Merytoryczne motywy rozstrzygnięcia nie mieszczą się
w sferze procesowej tylko w sferze materialnoprawnej, nie mogą więc być objęte
drugą podstawą kasacyjną.
Nieuzasadnione są także zarzuty podniesione w ramach pierwszej podstawy
kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.), ponieważ Sąd Okręgowy dokonał
uprawnionej i trafnej wykładni prawa materialnego. Sąd ten zasadnie zwrócił uwagę
na znaczenie w rozpoznawanej sprawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
30 marca 2004 r., K. 32/04 (OTK-A 2004, nr 3, poz. 22) uznającego za niezgodny
ze wskazanymi przepisami konstytucyjnymi art. 178
ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze
zm., dalej: „u.s.m.”), dotyczącego następstw prawnych ustania członkostwa
spółdzielni z innych przyczyn niż śmierć członka. W następstwie derogacji tego
przepisu z dniem 15 kwietnia 2004 r. nie ma już przepisu wprowadzającego swoistą
sankcję za utratę członkostwa w postaci utraty przez byłego członka spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu z innych przyczyn niż śmierć członka. Nastąpiło
4
w konsekwencji wyraźne rozluźnienie powiązania między członkostwem
a spółdzielczym prawem do lokalu, także przez stwierdzenie niekonstytucyjności
art. 172
ust. 2 u.s.m., uzależniającego skuteczność zbycia spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu od przyjęcia nabywcy w poczet członków
spółdzielni (zob. pkt 1 cyt. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca
2004 r., K. 32/03).
Na tym tle wyłaniały się problemy intertemporalne, które zostały trafnie
zinterpretowane przez Sąd Okręgowy, który opowiedział się za wstecznym
skutkiem wyroku TK. Pogląd ten ma wyraźne oparcie w uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05 (OSNC 2006, nr 5, poz. 81),
stwierdzającej, że wykluczony członek spółdzielni może skutecznie powołać się
na przysługujące mu wobec tej spółdzielni spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu także wówczas, gdy wykluczenie nastąpiło przed wejściem w życie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r., K. 32/03 (Dz.U. Nr 63, poz.
591).
Obowiązujący wcześniej art. 227 Prawa Spółdzielczego miał treść
identyczną jak art. 178 u.s.m., dlatego nie mógł - jako norma niekonstytucyjna -
stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
W skardze kasacyjnej został postawiony zarzut, iż Sąd Okręgowy
w rzeczywistości uznał art. 1712
u.s.m. za niekonstytucyjny, przez co wykroczył
poza swoje kompetencje. Zarzut ten jest bezzasadny, ponieważ Sąd II instancji
takiego poglądu nie wyraził. Jest oczywiste, że art. 1712
u.s.m. obowiązuje,
aczkolwiek dokonana przez Trybunał Konstytucyjny derogacja ograniczyła
jego zakres, gdyż nie wygasa już spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
z innych przyczyn niż śmierć członka. Art. 1712
u.s.m. nadal ma zastosowanie m.in.
w sytuacji, w której członek spółdzielni zrzekanie się spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu lub spółdzielnia nabędzie te prawo w wyniku
egzekucji, a także na podstawie art. 13 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.
o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zamianie Kodeksu
cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 ze zm.), gdy sąd rozwiąże stosunek prawny
uprawniający członka spółdzielni do lokalu i orzeknie jego eksmisję.
5
Sąd Okręgowy zasadnie nie zastosował art. 1712
u.s.m., ponieważ nie wystąpiła
jego istotna przesłanka w postaci wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu uczestników. Nie zaktualizowała się zatem skuteczna podstawa
prawna wnioskowanych wpisów w księdze wieczystej.
Należało w konsekwencji oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 9 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z wniosku Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Hutnik” w C.
przy uczestnictwie Marka i Barbary U.
o wpis do księgi wieczystej nr /.../,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 13 stycznia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 10 września 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek
Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Hutnik” o wpis na jej rzecz w księdze
wieczystej nr /.../spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr
43 usytuowanego w budynku przy ul. M. 2, którym dotychczas dysponowali
uczestnicy postępowania Barbara U. i Marek U.. Oddaleniem zostało również
objęte żądanie wnioskodawczyni wykreślenia w księdze wieczystej wpisów hipoteki,
ostrzeżenia oraz wzmianki o wszczęciu postępowania egzekucyjnego.
Sąd Rejonowy uznał, że należące do małżonków U. własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego nie przeszło na wnioskodawczynię na podstawie art. 1712
u.s.m.
Stanowisko te podzielił Sąd Okręgowy, oddalając apelację wnioskodawczyni
wyrokiem z dnia 13 stycznia 2011 r. Sąd ten wskazał, że wykluczenie Barbary U. ze
spółdzielni nie spowodowało wygaśnięcia jej prawa do lokalu, ponieważ
przewidujący taki skutek art. 178
u.s.m. został deregowany wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r., K. 32/03 (OTK-A 2004, nr 3, poz. 22).
Tym samym nie mógł mieć zastosowania w rozpoznawanej sprawie art. 1712
u.s.m., na który wnioskodawczyni się powoływała, mimo bezspornego obciążenia
spółdzielczego prawa hipoteką.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r. miał – zdaniem
Sądu – skutek wsteczny, a dokonana w nim ocena niekonstytucyjności normy
prawnej była wiążąca, jakkolwiek wykluczenie uczestniczki ze spółdzielni nastąpiło
jeszcze przed rządem art. 227 Prawa spółdzielczego, mającego jednak identyczną
(niekonstytucyjną) treść jak art. 178
u.s.m.
Wnioskodawczyni w skardze kasacyjnej domagała się uchylenia wyroku
odwoławczego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Skarżąca powołała się na naruszenie prawa materialnego przez
niezastosowanie obowiązującego art. 1712
u.s.m., mimo istnienia przesłanek
przewidzianych w tym przepisie. Twierdziła przy tym, że został naruszony również
art. 178 Konstytucji przez przekroczenie władzy sędziowskiej polegające w istocie
na stwierdzeniu niekonstytucyjności art. 1712
u.s.m.
3
W skardze kasacyjnej przedstawione zostały również zarzuty procesowe
polegające – zdaniem skarżącej – na nierespektowaniu art. 233 § 1 i 382 k.p.c.
oraz art. 328 § 2 k.p.c. przez nierozważenie i nieuwzględnienie w sposób
dostateczny materiału dowodowego, a także przez niewyjaśnienie podstawy
prawnej dochodzonego roszczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty procesowe są oczywiście nieuzasadnione. Nie zaistniała
w szczególności potrzeba dodatkowych ustaleń faktycznych ani konieczność
poszerzenia analizy dowodów. Skarżąca nie wskazała żadnych racjonalnych
argumentów na rzecz prezentowanego w tym zakresie stanowiska. Należy
podkreślić, że podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Istotne dla
rozstrzygnięcia fakty były bezsporne.
Niezrozumiały jest zarzut niewyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
Oddalając wniosek i apelację Sądy wykazały, że powołana przez
wnioskodawczynię podstawa prawna żądania nie mogła mieć zastosowania
w rozpoznawanej sprawie. Merytoryczne motywy rozstrzygnięcia nie mieszczą się
w sferze procesowej tylko w sferze materialnoprawnej, nie mogą więc być objęte
drugą podstawą kasacyjną.
Nieuzasadnione są także zarzuty podniesione w ramach pierwszej podstawy
kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.), ponieważ Sąd Okręgowy dokonał
uprawnionej i trafnej wykładni prawa materialnego. Sąd ten zasadnie zwrócił uwagę
na znaczenie w rozpoznawanej sprawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
30 marca 2004 r., K. 32/04 (OTK-A 2004, nr 3, poz. 22) uznającego za niezgodny
ze wskazanymi przepisami konstytucyjnymi art. 178
ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze
zm., dalej: „u.s.m.”), dotyczącego następstw prawnych ustania członkostwa
spółdzielni z innych przyczyn niż śmierć członka. W następstwie derogacji tego
przepisu z dniem 15 kwietnia 2004 r. nie ma już przepisu wprowadzającego swoistą
sankcję za utratę członkostwa w postaci utraty przez byłego członka spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu z innych przyczyn niż śmierć członka. Nastąpiło
4
w konsekwencji wyraźne rozluźnienie powiązania między członkostwem
a spółdzielczym prawem do lokalu, także przez stwierdzenie niekonstytucyjności
art. 172
ust. 2 u.s.m., uzależniającego skuteczność zbycia spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu od przyjęcia nabywcy w poczet członków
spółdzielni (zob. pkt 1 cyt. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca
2004 r., K. 32/03).
Na tym tle wyłaniały się problemy intertemporalne, które zostały trafnie
zinterpretowane przez Sąd Okręgowy, który opowiedział się za wstecznym
skutkiem wyroku TK. Pogląd ten ma wyraźne oparcie w uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05 (OSNC 2006, nr 5, poz. 81),
stwierdzającej, że wykluczony członek spółdzielni może skutecznie powołać się
na przysługujące mu wobec tej spółdzielni spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu także wówczas, gdy wykluczenie nastąpiło przed wejściem w życie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r., K. 32/03 (Dz.U. Nr 63, poz.
591).
Obowiązujący wcześniej art. 227 Prawa Spółdzielczego miał treść
identyczną jak art. 178 u.s.m., dlatego nie mógł - jako norma niekonstytucyjna -
stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
W skardze kasacyjnej został postawiony zarzut, iż Sąd Okręgowy
w rzeczywistości uznał art. 1712
u.s.m. za niekonstytucyjny, przez co wykroczył
poza swoje kompetencje. Zarzut ten jest bezzasadny, ponieważ Sąd II instancji
takiego poglądu nie wyraził. Jest oczywiste, że art. 1712
u.s.m. obowiązuje,
aczkolwiek dokonana przez Trybunał Konstytucyjny derogacja ograniczyła
jego zakres, gdyż nie wygasa już spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
z innych przyczyn niż śmierć członka. Art. 1712
u.s.m. nadal ma zastosowanie m.in.
w sytuacji, w której członek spółdzielni zrzekanie się spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu lub spółdzielnia nabędzie te prawo w wyniku
egzekucji, a także na podstawie art. 13 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.
o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zamianie Kodeksu
cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 ze zm.), gdy sąd rozwiąże stosunek prawny
uprawniający członka spółdzielni do lokalu i orzeknie jego eksmisję.
5
Sąd Okręgowy zasadnie nie zastosował art. 1712
u.s.m., ponieważ nie wystąpiła
jego istotna przesłanka w postaci wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu uczestników. Nie zaktualizowała się zatem skuteczna podstawa
prawna wnioskowanych wpisów w księdze wieczystej.
Należało w konsekwencji oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).