III CZP 12/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:21-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 12/12
UCHWAŁA
Dnia 16 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Maria Szulc
w sprawie z powództwa T. G.
przeciwko Gminie Miasta T.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 16 maja 2012 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 1 lutego 2012 r.,
„Czy odszkodowanie z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego
na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.
o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz.U. z 2005 r. Nr 31 poz. 266 ze
zm.) obejmuje opłaty związane z eksploatacją lokalu, jeżeli nie
uiszcza ich były lokator?”
podjął uchwałę:
Odszkodowanie przysługujące właścicielowi lokalu na
podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.
o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz.
266 ze zm.) może obejmować opłaty związane z korzystaniem
z lokalu.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 12 października 2012 r. uwzględnił
częściowo powództwo T. G. o zapłatę wniesione przeciwko Gminie Miasta T., w
którym powód dochodził odszkodowania w związku z niedostarczeniem przez
stronę pozwaną lokalu socjalnego osobom zajmującym bezprawnie lokal
mieszkalny stanowiący własność powoda. Rozpoznając apelację strony pozwanej
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość co do zakresu odszkodowania, którego
właściciel lokalu może dochodzić na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21
czerwca 2001 r. o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie
kodeksu cywilnego (tj. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 266 ze zm. - dalej: ustawa o
ochronie lokatorów). W jego ocenie budzi wątpliwość czy w adekwatnym związku
przyczynowym z niedostarczeniem przez gminę lokalu socjalnego pozostaje
szkoda właściciela związana z nieponoszeniem przez osoby zajmujące lokal opłat,
takich jak opłaty za media i opłaty na rzecz wspólnoty mieszkaniowej. Sąd
Okręgowy podkreślił, że zagadnienie to jest rozbieżnie oceniane w judykaturze i
doktrynie, a jego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla sposobu rozpoznania sprawy. Z
tych względów na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu
do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sformułowane w wydanym postanowieniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy powstało
w sprawie, w której lokal mieszkalny stanowiący własność powoda jest zajmowany
przez osoby, wobec których zapadł wyrok nakazujący ich eksmisję i jednocześnie
ustalono uprawnienie do otrzymania przez nie lokalu socjalnego. Pozwani
w sprawie o eksmisję nie opłacają czynszu oraz jakichkolwiek opłat
eksploatacyjnych związanych z korzystaniem z lokalu. Nie budzi też wątpliwości,
że podstawę odpowiedzialności gminy związanej z niedostarczeniem lokalu
socjalnego osobom do niego uprawnionym stanowi art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie
lokatorów. Przewiduje on odpowiedzialność gminy w tym zakresie na podstawie art.
417 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, że w związku z tym ma zastosowanie zasada
pełnego odszkodowania. Wątpliwy pozostaje natomiast zakres szkody, który
3
pozostaje w normalnym związku przyczynowym z niewykonaniem przez gminę
obowiązku dostarczenia lokalu zamiennego lub socjalnego, w zakresie, w którym
szkoda właściciela lokalu polega na konieczności ponoszenia opłat związanych
z korzystaniem z lokalu. Zdaniem Sądu przedstawiającego zagadnienie prawne
można przyjąć, że konieczność ponoszenia przez właściciela takich opłat jest
wyłącznie następstwem niezgodnego z prawem działania lokatora i nie pozostaje
w adekwatnym związku przyczynowym z niedostarczeniem lokalu socjalnego przez
gminę. Sąd Okręgowy stwierdził jednak, że w judykaturze i doktrynie przeważa
pogląd, iż strata właściciela lokalu spowodowana nieuiszczaniem przez lokatora
opłat za używanie lokalu mieszkalnego pozostaje w normalnym związku
przyczynowym z zaniechaniem wypełnienia przez gminę obowiązku dostarczenia
takiej osobie lokalu socjalnego. W praktyce Sąd Najwyższy w powołanych przez
Sąd Okręgowy wyrokach z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 31/08 i z dnia
13 stycznia 2010 r., II CSK 323/09 opowiedział się wyraźnie za zasadą pełnego
odszkodowania należnego od gminy w przypadku niewykonania przez nią
obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego. Stanowisko to jest w pełni uzasadnione.
Dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego istotne jest przypomnienie,
że ocena zakresu szkody pozostającej w normalnym związku przyczynowym
ze zdarzeniem stanowiącym źródło szkody powinna opierać się na porównaniu
stanu majątku poszkodowanego istniejącego po wystąpieniu zdarzenia
wyrządzającego szkodę, z możliwym stanem tego majątku w przypadku gdyby
zdarzenie to nie wystąpiło, z uwzględnieniem warunku, czy stan ten jest typowym,
zazwyczaj występującym następstwem zdarzenia wyrządzającego szkodę.
Należy w związku z tym opowiedzieć się za oceną, że konieczność ponoszenia
przez właściciela lokalu kosztów związanych z korzystaniem z mieszkania przez
lokatorów, którzy nie ponoszą takich opłat jest co do zasady normalnym
następstwem niewykonania przez gminę obowiązku dostarczenia im lokalu
socjalnego. Brak jest bowiem w istocie podstaw do innego traktowania jako
elementu szkody strat wynikających z niemożliwości uzyskania czynszu najmu
i strat będących następstwem konieczności ponoszenia przez samego właściciela
opłat za korzystanie z lokalu obejmujących np. należności za wodę, energię
elektryczną i ogrzewanie mieszkania. Ocena istnienia szkody w tym zakresie
4
wymaga jednak indywidualnej oceny, uwzględniającej okoliczności towarzyszące
możliwości wynajmowania konkretnego lokalu. Pozostaje bowiem kwestią
konkretnych ustaleń, czy na określonym rynku najmu lokali jego właściciel - przy
uwzględnieniu określonej rynkowej stawki czynszu - może uzyskać dodatkowo od
wyjmującego także należności pokrywające w całości lub w części wysokość opłat
związanych z korzystaniem z lokalu. W przypadku wykazania takiej okoliczności
szkoda, o której mowa w art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie lokatorów obejmowałaby
tego rodzaju opłaty. Z tych względów na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy orzekł jak w podjętej uchwale.
UCHWAŁA
Dnia 16 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Maria Szulc
w sprawie z powództwa T. G.
przeciwko Gminie Miasta T.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 16 maja 2012 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 1 lutego 2012 r.,
„Czy odszkodowanie z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego
na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.
o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz.U. z 2005 r. Nr 31 poz. 266 ze
zm.) obejmuje opłaty związane z eksploatacją lokalu, jeżeli nie
uiszcza ich były lokator?”
podjął uchwałę:
Odszkodowanie przysługujące właścicielowi lokalu na
podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.
o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz.
266 ze zm.) może obejmować opłaty związane z korzystaniem
z lokalu.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 12 października 2012 r. uwzględnił
częściowo powództwo T. G. o zapłatę wniesione przeciwko Gminie Miasta T., w
którym powód dochodził odszkodowania w związku z niedostarczeniem przez
stronę pozwaną lokalu socjalnego osobom zajmującym bezprawnie lokal
mieszkalny stanowiący własność powoda. Rozpoznając apelację strony pozwanej
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość co do zakresu odszkodowania, którego
właściciel lokalu może dochodzić na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21
czerwca 2001 r. o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie
kodeksu cywilnego (tj. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 266 ze zm. - dalej: ustawa o
ochronie lokatorów). W jego ocenie budzi wątpliwość czy w adekwatnym związku
przyczynowym z niedostarczeniem przez gminę lokalu socjalnego pozostaje
szkoda właściciela związana z nieponoszeniem przez osoby zajmujące lokal opłat,
takich jak opłaty za media i opłaty na rzecz wspólnoty mieszkaniowej. Sąd
Okręgowy podkreślił, że zagadnienie to jest rozbieżnie oceniane w judykaturze i
doktrynie, a jego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla sposobu rozpoznania sprawy. Z
tych względów na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu
do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sformułowane w wydanym postanowieniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy powstało
w sprawie, w której lokal mieszkalny stanowiący własność powoda jest zajmowany
przez osoby, wobec których zapadł wyrok nakazujący ich eksmisję i jednocześnie
ustalono uprawnienie do otrzymania przez nie lokalu socjalnego. Pozwani
w sprawie o eksmisję nie opłacają czynszu oraz jakichkolwiek opłat
eksploatacyjnych związanych z korzystaniem z lokalu. Nie budzi też wątpliwości,
że podstawę odpowiedzialności gminy związanej z niedostarczeniem lokalu
socjalnego osobom do niego uprawnionym stanowi art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie
lokatorów. Przewiduje on odpowiedzialność gminy w tym zakresie na podstawie art.
417 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, że w związku z tym ma zastosowanie zasada
pełnego odszkodowania. Wątpliwy pozostaje natomiast zakres szkody, który
3
pozostaje w normalnym związku przyczynowym z niewykonaniem przez gminę
obowiązku dostarczenia lokalu zamiennego lub socjalnego, w zakresie, w którym
szkoda właściciela lokalu polega na konieczności ponoszenia opłat związanych
z korzystaniem z lokalu. Zdaniem Sądu przedstawiającego zagadnienie prawne
można przyjąć, że konieczność ponoszenia przez właściciela takich opłat jest
wyłącznie następstwem niezgodnego z prawem działania lokatora i nie pozostaje
w adekwatnym związku przyczynowym z niedostarczeniem lokalu socjalnego przez
gminę. Sąd Okręgowy stwierdził jednak, że w judykaturze i doktrynie przeważa
pogląd, iż strata właściciela lokalu spowodowana nieuiszczaniem przez lokatora
opłat za używanie lokalu mieszkalnego pozostaje w normalnym związku
przyczynowym z zaniechaniem wypełnienia przez gminę obowiązku dostarczenia
takiej osobie lokalu socjalnego. W praktyce Sąd Najwyższy w powołanych przez
Sąd Okręgowy wyrokach z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 31/08 i z dnia
13 stycznia 2010 r., II CSK 323/09 opowiedział się wyraźnie za zasadą pełnego
odszkodowania należnego od gminy w przypadku niewykonania przez nią
obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego. Stanowisko to jest w pełni uzasadnione.
Dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego istotne jest przypomnienie,
że ocena zakresu szkody pozostającej w normalnym związku przyczynowym
ze zdarzeniem stanowiącym źródło szkody powinna opierać się na porównaniu
stanu majątku poszkodowanego istniejącego po wystąpieniu zdarzenia
wyrządzającego szkodę, z możliwym stanem tego majątku w przypadku gdyby
zdarzenie to nie wystąpiło, z uwzględnieniem warunku, czy stan ten jest typowym,
zazwyczaj występującym następstwem zdarzenia wyrządzającego szkodę.
Należy w związku z tym opowiedzieć się za oceną, że konieczność ponoszenia
przez właściciela lokalu kosztów związanych z korzystaniem z mieszkania przez
lokatorów, którzy nie ponoszą takich opłat jest co do zasady normalnym
następstwem niewykonania przez gminę obowiązku dostarczenia im lokalu
socjalnego. Brak jest bowiem w istocie podstaw do innego traktowania jako
elementu szkody strat wynikających z niemożliwości uzyskania czynszu najmu
i strat będących następstwem konieczności ponoszenia przez samego właściciela
opłat za korzystanie z lokalu obejmujących np. należności za wodę, energię
elektryczną i ogrzewanie mieszkania. Ocena istnienia szkody w tym zakresie
4
wymaga jednak indywidualnej oceny, uwzględniającej okoliczności towarzyszące
możliwości wynajmowania konkretnego lokalu. Pozostaje bowiem kwestią
konkretnych ustaleń, czy na określonym rynku najmu lokali jego właściciel - przy
uwzględnieniu określonej rynkowej stawki czynszu - może uzyskać dodatkowo od
wyjmującego także należności pokrywające w całości lub w części wysokość opłat
związanych z korzystaniem z lokalu. W przypadku wykazania takiej okoliczności
szkoda, o której mowa w art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie lokatorów obejmowałaby
tego rodzaju opłaty. Z tych względów na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy orzekł jak w podjętej uchwale.