Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 15 MAJA 2012 R.
IV KK 399/11
Skoro w toku postępowania przygotowawczego nie nastąpiła faza in
personam, to wniesienie przez pokrzywdzonego do sądu w trybie art. 55 §
1 k.p.k. w zw. z art. 330 § 2 k.p.k. subsydiarnego aktu oskarżenia jest
czynnością powodującą wszczęcie postępowanie przeciwko osobie; jeżeli
nastąpi to w okresie przewidzianym w art. 101 k.k., przedłużenie okresu
przedawnienia karalności przestępstwa publicznoskargowego następuje
stosownie do reguł określonych w art. 102 k.k.
Przewodniczący: sędzia SN D. Świecki.
Sędziowie: SN R. Malarski (sprawozdawca), SA (del. do SN) D.
Kala.
Prokurator Prokuratury Generalnej: K. Parchimowicz.
Sąd Najwyższy w sprawie Artura C., skazanego z art. 23 ust. 2
ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, po rozpoznaniu w Izbie
Karnej na rozprawie w dniu 15 maja 2012 r., kasacji, wniesionej przez
obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w C. z dnia 18 lipca 2011
r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w C. z dnia 12 marca
2009 r.,
1) o d d a l i ł kasację w części podnoszącej uchybienia wymienione w
art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. oraz w art. 439
§ 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. jako oczywiście
bezzasadną;
2) p o z o s t a w i ł bez rozpoznania kasację w pozostałym zakresie (...).
2
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w C., wyrokiem z 12 marca 2009 r., uznał Adama C.
za winnego popełnienia w okresie od 1999 r. do końca 2002 r. występku
określonego w art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji – Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 (dalej: u.z.n.k.)
i wymierzył mu za to karę grzywny w ilości 100 stawek dziennych, każda w
wysokości 50 zł, a nadto orzekł wobec oskarżonego środek karny z art. 41
§ 2 k.k. na okres 5 lat. Sąd Okręgowy w C., po rozpoznaniu w dniu 18 lipca
2011 r. apelacji obrońcy, utrzymał w mocy pierwszoinstancyjny wyrok,
uznając złożony środek odwoławczy za oczywiście bezzasadny.
Kasację od prawomocnego wyroku Sądu odwoławczego wniósł
obrońca, podnosząc – z jednej strony uchybienia z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.
w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. (przedawnienie karalności) i z art. 439 § 1 pkt
1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. (iudex inhabilis), a z drugiej – rażące
naruszenie prawa procesowego (art. 4, 6, 7, 41 § 1, 92, 410, 433 § 2, 457 §
2 i 3 k.p.k.) i materialnego (art. 11 ust. 4 u.z.n.k.). W konsekwencji zażądał
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu
w C. do ponownego rozpoznania.
Prokurator Okręgowy w C. w odpowiedzi na kasację ocenił skargę
jako oczywiście bezzasadną i domagał się jej oddalenia na posiedzeniu bez
udziału stron. Obecny na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury
Generalnej wniósł o oddalenie kasacji w części podnoszącej uchybienia z
art. 439 § 1 k.p.k. jako oczywiście bezzasadnej, a w pozostałym zakresie o
pozostawienie jej bez rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja w części wskazującej na istnienie bezwzględnych powodów
odwoławczych okazała się bezzasadna – i to w stopniu oczywistym.
3
Ustawowe zagrożenie przewidziane w art. 23 ust. 1 u.z.n.k., który
stanowił podstawę wymiaru kary, to jest grzywna, ograniczenie wolności i
pozbawienie wolności do 2 lat, obowiązuje w brzmieniu ustalonym przez
art. 5 § 2 pkt 32 ustawy z 6 czerwca 1997 – Przepisy wprowadzające
Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 554 i Nr 160, poz. 1083) i weszło w życie
z dniem 1 września 1998 r. Do wskazanego przestępstwa ma więc
zastosowanie art. 101 § 1 pkt 4 k.k. (a nie, jak błędnie odnotował skarżący,
pkt 5, który został uchylony przez ustawę z 3 czerwca 2005 r. – Dz. U. Nr
132, poz. 1109), według którego karalność obwarowanego taką sankcją
przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło 5 lat.
Uwzględniając regulację z art. 101 § 3 k.k. (jeżeli dokonanie przestępstwa
zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia
rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił), trzeba przyjąć, że in
concreto okres przedawnienia o charakterze względnym upłynął w dniu 31
grudnia 2007 r.
Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kluczowe znaczenie miała
jednak odpowiedź na pytanie, czy w okresie przewidzianym w art. 101 § 1
pkt 4 k.k. wszczęto postępowanie przeciwko Arturowi C. i czy miała w
stosunku do niego zastosowanie instytucja z art. 102 k.k. Według
skarżącego, w terminie 5 lat od popełnienia przestępstwa nie
przedstawiono oskarżonemu zarzutów, a więc siłą rzeczy nie doszło wobec
niego do przedłużenia przedawnienia karalności. Zdaniem natomiast autora
odpowiedzi na kasację, rozwiązanie z art. 102 k.k. wchodziło tu w rachubę,
tyle że przesłankę przedłużającą okres przedawnienia karalności wiązać
należało z pierwszym wyrokiem skazującym, który zapadł w dniu 9 lipca
2007 r.
Jakkolwiek prokuratorskie podejście wykluczało możliwość przyjęcia
w rozpoznawanej sprawie przedawnienia karalności, to jednak bazowało
4
ono na wadliwym założeniu. Z kolei punkt widzenia obrońcy jawił się jako w
całości z gruntu fałszywy.
Analizę zagadnienia prawnego, rysującego się na tle konkretnego
układu procesowego, wypadało rozpocząć od konstatacji, że w
postępowaniu zainicjowanym aktem oskarżenia pokrzywdzonego,
wniesionym zgodnie z art. 55 § 1 k.p.k. w zw. z art. 330 § 2 k.p.k., a więc w
sytuacji, gdy pokrzywdzony uprzednio uruchomił sądową kontrolę
postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego
bądź o umorzeniu tego postępowania, albo w ogóle nie istnieje w sensie
formalnym etap postępowania przygotowawczego (to przy odmowie jego
wszczęcia), albo też występuje on w postaci okrojonej, czy wręcz
szczątkowej (to przy umorzeniu postępowania przygotowawczego).
Pozostawiając poza zakresem dociekań sytuację, gdy postępowanie
przygotowawcze wkroczyło w fazę in personam (nie miało to wszak miejsca
w odniesieniu do Artura C., jako że powtórne umorzenie śledztwa nastąpiło
jeszcze na etapie in rem), wolno stwierdzić: skoro w toku postępowania
przygotowawczego nie nastąpiła faza in personam, to wniesienie przez
pokrzywdzonego do sądu w trybie art. 55 § 1 k.p.k. w zw. z art. 330 § 2
k.p.k. subsydiarnego aktu oskarżenia jest czynnością powodującą
wszczęcie postępowanie przeciwko osobie; jeśli nastąpi to w okresie
przewidzianym w art. 101 k.k., karalność danego przestępstwa
publicznoskargowego ulega przedłużeniu stosownie do reguł określonych w
art. 102 k.k.
Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, trzeba odnotować, że akt
oskarżenia przeciwko Arturowi C. wpłynął do sądu właściwego w dniu 15
września 2005 r., czyli przed upływem 5-letniego okresu przedawnienia o
charakterze względnym z art. 101 § 1 pkt 4 k.k., a więc przedawnienie
zarzucanego oskarżonemu przestępstwa uległo przedłużeniu o dalsze 5 lat,
zgodnie z dyspozycją art. 102 k.k. Według wyłożonej regulacji upływ
5
przedawnienia o charakterze bezwzględnym nastąpiłby dopiero w dniu 31
grudnia 2012 r.
Dużo mniej obszernej argumentacji wymagało odparcie zarzutu
forsującego uchybienie z art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. (w części wstępnej kasacji
chyba omyłkowo powołano pkt 6). Wystarczy tylko przypomnieć, że od
dawna w judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż art. 40 k.p.k., który jako
wyjątkowy nie powinien podlegać interpretacji rozszerzającej, nie wyłącza
możliwości nawet kilkakrotnego orzekania przez tego samego sędziego w
tej samej sprawie w drugiej instancji, w sytuacji gdy orzeczenie sądu
odwoławczego nigdy nie było uchylone (zob. wyrok SN z dnia 6 lutego 1997
r., II KKN 138/96, OSNKW 1997, z. 7-8, poz. 62). Zapatrywanie to jest
powszechnie aprobowane, a odstąpienie od niego oznaczałoby sięgnięcie
po wykładnię contra legem, której stosowanie jest generalnie zakazane.
Kasację natomiast w zakresie podnoszącym zarzuty obrazy art. 4
k.p.k., art. 6 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.k.,
art. 92 k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k., art. 457 § 2 i 3 k.p.k. oraz
art. 11 ust. 4 u.z.n.k. należało potraktować jako niedopuszczalną. Ze
względu na wyraźną treść art. 523 § 2 k.p.k. zarzuty takie nie mogły
stanowić podstawy kasacji i w konsekwencji nie mogły w ogóle podlegać
rozpoznaniu. W tej części zatem kasację obrońcy wypadało – w zgodzie z
utrwaloną już linią orzecznictwa (zob. post. SN z dnia 4 grudnia 2001 r., II
KKN 175/99, OSNKW 2001, z. 5-6, poz. 46) – pozostawić bez rozpoznania
(art. 531 § 1 k.p.k. w zw. z art. 530 § 2 k.p.k.).