Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 46/11
POSTANOWIENIE
Dnia 22 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z powództwa J.W.Construction Holding Spółki Akcyjnej w Z.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 22 maja 2012 r.,
na skutek skarg kasacyjnych strony powodowej i strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 28 marca 2011 r.,
1. odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej strony
powodowej i skargi kasacyjnej strony pozwanej,
2. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 28 listopada 2008 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów między innymi: uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów działania J.W. Construction Holding S.A. w Z.
polegające na stosowaniu we wzorcach umów:
„Ł.”, „L.”, „K.-J.”, „Osiedle C.-T.”, „L.”, „B. Osiedle”, „O. W.”
2
§ 7 ust. 2 o treści: „Strony ustalają, że cena podlega zwiększeniu w oparciu o
„wskaźnik” cen produkcji budowlano-montażowej GUS (wskaźnik wyliczony miesiąc
do miesiąca) począwszy od dnia zawarcia umowy, licząc od kwoty jaka pozostała
do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS będzie wyższy niż wskaźnik
cen produkcji budowlano-montażowej GUS wówczas cena zostanie zwaloryzowana
według wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS. Cena wskazana w
par. 5 ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie według zasad określonych w
niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1. Kwotę
waloryzacji nabywca zobowiązuje się wpłacić nie później niż przed odbiorem lokalu.
Spółka poinformuje nabywcę o wysokości kwoty waloryzacji.”
- „Z.”, „G. P.”, „W. A.”
§ 5 ust. 4(1) o treści: „Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu o
„wskaźnik” cen produkcji budowlano-montażowej GUS (wskaźnik wyliczony miesiąc
do miesiąca) począwszy od dnia zawarcia umowy, licząc od kwoty jaka pozostała
do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS będzie wyższy niż wskaźnik
cen produkcji budowlano-montażowej GUS wówczas cena zostanie zwaloryzowana
według wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS. Cena wskazana w §
5 ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie według zasad określonych w niniejszym
ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 z zastrzeżeniem § 6 ust.
4. Kwotę waloryzacji nabywca zobowiązuje się wpłacić w ciągu 14 dni po uzyskaniu
pisemnych wezwań Spółki. Wezwania Spółki następować będą w terminach 45 dni
po osiągnięciu poszczególnych zdarzeń wymienionych ust. 6 n/n §. Kwota
waloryzacji za zdarzenie określone w pkt 1 i 2 ust. 6 n/n § wymagana będzie po
zdarzeniu określonym w pkt 3 ust. 6 n/n §. Nabywca może zapłacić waloryzację do
dnia odbioru lokalu. W takim wypadku kwota waloryzacji powiększona będzie o
odsetki ustawowe pomniejszone o 3 punkty procentowe, liczone od dnia
wymagalności każdej z kwot waloryzacji do dnia zapłaty.” oraz § 5 ust. 4 (2
PROGRAM) o treści: „Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu o
„wskaźnik” cen produkcji budowlano-montażowej GUS (wskaźnik wyliczony miesiąc
do miesiąca) począwszy od dnia zawarcia umowy, licząc od kwoty jaka pozostała
3
do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS będzie wyższy niż wskaźnik
cen produkcji budowlano- montażowej GUS wówczas cena zostanie
zwaloryzowana według wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS.
Cena wskazana w par. 5 ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie według zasad
określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust.
1. Kwotę waloryzacji nabywca zobowiązuje się wpłacić nie później niż przed
odbiorem lokalu. Spółka poinformuje nabywcę o wysokości kwoty waloryzacji.” i § 5
ust. 5 o treści: „Cena określona w niniejszym paragrafie jest ceną całkowitą za
przedmiot umowy i może ulec zmianie wyłącznie w następujących wypadkach: a)
wystąpienia różnicy rzeczywistego pomiaru powierzchni zgodnie z § 3 ust. 1 w
stosunku do odpowiednich wymiarów powierzchni wskazanych w § 2 ust. 1;(...) c) w
przypadkach opisanych w ust. 4 powyżej.”
- „Przedwstępna umowa sprzedaży Nr.”
§ 5 ust. 4 o treści: „Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu o
„wskaźnik” cen produkcji budowlano-montażowej GUS (wskaźnik wyliczony miesiąc
do miesiąca), nie więcej niż o 0, 25% miesięcznie, począwszy od dnia zawarcia
umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena
wskazana w par. 5 ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie według zasad
określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust.
1. Kwotę waloryzacji nabywca zobowiązuje się wpłacić nie później niż przed
odbiorem lokalu. Spółka poinformuje nabywcę o wysokości kwoty waloryzacji.
Aktualnie informacje odnośnie wysokości wskaźnika GUS znajdują się na stronie
internetowej - www.stat.gov.pl” i § 5 ust. 5 o treści: „Cena określona w niniejszym
paragrafie jest ceną całkowitą za przedmiot umowy i może ulec zmianie wyłącznie
w następujących wypadkach: a) wystąpienia różnicy rzeczywistego pomiaru
powierzchni zgodnie z § 3 ust. 1 w stosunku do odpowiednich wymiarów
powierzchni wskazanych w § 2 ust. 1;(...) c) w przypadkach opisanych w ust. 4
powyżej.”
- jako postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych
za niedozwolone i nakazał zaniechanie jej stosowania (pkt I.). Prezes UOKiK na
4
podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
nałożył na Spółkę karę pieniężną w wysokości 1.680.003 zł (pkt II.).
Odwołanie od powyższej decyzji wniosła J. W. Construction S.A. w Z.
zaskarżając decyzję w zakresie jej pkt I. i II.
Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie.
Wyrok Sądu Okręgowego powodowa Spółka zaskarżyła apelacją.
Wyrokiem z dnia 28 marca 2011 r. Sąd Apelacyjny: zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że nadał mu następującą treść: „1. zmienia decyzję Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 28 listopada 2008 r. nr DDK
29/2008 w punkcie I w ten sposób, że nie uznaje za praktykę naruszającą zbiorowe
interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego
2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów działania J.W. Construction Holding
S.A. z siedzibą w Z. polegającego na stosowaniu we wzorcach umów postanowień
o treści „§ 5 ust. 5 „Cena określona w niniejszym paragrafie jest ceną całkowitą za
przedmiot umowy i może ulec zmianie wyłącznie w następujących wypadkach: a)
wystąpienia różnicy rzeczywistego pomiaru powierzchni zgodnie z § 3 ust. 1 w
stosunku do odpowiednich wymiarów powierzchni wskazanych w § 2 ust. 1; (...) c)
w przypadkach opisanych w ust. 4 powyżej.” oraz w punkcie II w ten sposób, że
nałożoną karę pieniężną obniżył z kwoty 1.680.003 zł do kwoty 1.008.002 zł; 2. w
pozostałym zakresie odwołanie oddala; 3. znosi wzajemnie między stronami koszty
postępowania.” (pkt I.); w pozostałym zakresie apelację oddalił (pkt II.); zniósł
wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego (pkt III.).
Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego skargi kasacyjne wniosły
obydwie strony postępowania – powodowa Spółka oraz pozwany Prezes UOKiK.
Strona powodowa we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
wskazała, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne: „Czy dopuszczalne
jest, aby w świetle art. 3851
kodeksu cywilnego oraz art. 3853
kodeksu cywilnego, w
zawieranych z konsumentami umowach dotyczących sprzedaży nieruchomości
oznaczać cenę poprzez określenie podstaw do jej obliczenia w rozumieniu art. 536
§ 1 kodeksu cywilnego?”.
5
W skardze kasacyjnej pozwanego Prezesa UOKiK – w jej wniosku o
przyjęcie do rozpoznania – wskazano, że skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona, „co wynika z faktu nieuwzględnienia przez Sąd II instancji, przy
ocenie tożsamości treści postanowienia stosowanego przez pozwanego z klauzulą
abuzywną wpisaną do Rejestru pod poz. 227, przyczyn uznania jej za
niedozwolone postanowienie umowne, na które wskazał sąd I instancji.”. Ponadto w
sprawie występuje istotne zagadnienie prawne „przejawiające się potrzebą
dalszego doprecyzowania wykładni art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik w przedmiocie
tożsamość klauzuli stosowanej przez przedsiębiorcę z tą wpisaną do Rejestru, o
której to tożsamości jest mowa w uchwale SN z dnia 13 lipca 2006 r. (III SZP
3/06)”.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strony powodowej pozwany Prezes
UOKiK wniósł o: 1. odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie o: 2.
oddalenie skargi kasacyjnej oraz o: 3. zasądzenie od strony powodowej na rzecz
pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym według
norm przepisanych prawem.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwanego Prezesa UOKiK strona
powodowa wniosła o nieprzyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wniosek o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej strony powodowej nie
ujawnia istotnego zagadnienia prawnego sprawy w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c. Postawione w tym wniosku pytanie jest nieadekwatne do podstaw
zaskarżonego rozpatrywaną skargą kasacyjną wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie. W sprawie nie chodziło bowiem o umowne ustalenie ceny sprzedaży
nieruchomości, ale o określenie we wzorcach umowy określonego mechanizmu
weryfikacji umówionej ceny. Postawione pytanie dotyczy przepisów, które nie
zostały objęte podstawą skargi określoną w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. W podstawie
skargi nie zarzuca się naruszenia przepisu art. 3851
k.c. oraz art. 3853
k.c. Zgodnie
zaś z przepisem art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną
w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw.
6
Także wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania pozwanego
Prezesa UOKiK nie przedstawia zagadnienia prawnego sprawy w rozumieniu art.
3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Skarżący niezasadnie oczekuje od Sądu Najwyższego jakiejś
kazuistycznej konkretyzacji normy prawnej dotyczącej tożsamości klauzul
umownych z zarejestrowanymi klauzulami abuzywnymi. Ujęte w ten sposób
zagadnienie ujawnia raczej tylko problem zastosowania normy prawnej do
wyjaśnionego w sprawie, skonkretyzowanego stanu faktycznego. Sąd Najwyższy
wyjaśniał już, że kwestia subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod określoną
normę prawną nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2010 r., III UK 95/10 – LEX nr 694244).
Z kolei wykazanie – podnoszonej w skardze pozwanego – oczywistej
zasadności skargi kasacyjnej (art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.) wymagałoby
przedstawienia tego, w czym wyraża się „oczywista zasadność” skargi oraz
argumentacji wykazującej, że rzeczywiście skarga jest oczywiście uzasadniona.
Chodzi tu o wykazanie kwalifikowanej postaci naruszenia prawa materialnego lub
procesowego polegającej na jego oczywistości widocznej prima facie, przy
wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 czerwca 2008 r., II UK 38/08 – LEX nr 494134; z dnia 9 maja
2008 r., II PK 11/08 – LEX nr 490364). W niniejszej sprawie stan taki nie występuje.
Skarżący upatruje “oczywistej zasadności” skargi w twierdzeniu, że Sąd Apelacyjny
popełnił błąd polegający na „nieuwzględnieniu przyczyn" rejestracji porównywanej
w sprawie klauzuli abuzywnej. Nie ma racji skarżący w swoim twierdzeniu. Sąd
Apelacyjny przeprowadził bowiem porównanie analityczne wzorca umowy
będącego przedmiotem sprawy z klauzulą wpisaną do Rejestru klauzul
abuzywnych pod pozycją 227. Sąd Apelacyjny dokonując analizy porównawczej
uwzględnił treści analizowanych postanowień i rozważył także konsekwencje
prawne (skutki). Istotne jest w szczególności ustalenie, że klauzula wpisana do
rejestru jako zasadę wprowadza zmianę ceny lokalu w każdym wypadku zmiany
powierzchni lokalu wynikającej z inwentaryzacji powykonawczej określając, że
zmiana ta będzie odpowiadała wartości wynikającej z pomnożenia różnicy w
powierzchni lokalu przez cenę jednego metra kwadratowego ustaloną w umowie.
Tymczasem stosowane przez stronę powodową (w niniejszej sprawie) klauzule
7
określają, że cena lokalu może ulec zmianie tylko w ściśle określonych wypadkach,
w tym wystąpienia różnicy rzeczywistego pomiaru powierzchni, nie określając
żadnych zasad zmiany ceny. Przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
ustalenie wskazujące na to, że postanowienia umowne polegające na
wprowadzeniu jako zasady automatycznej zmiany ceny wynikającej z
przemnożenia aktualnej powierzchni lokalu z ustaloną za metr kwadratowy
(klauzula wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych pod pozycją 227) nie są
tożsame z klauzulą obowiązywania ceny określonej w umowie z możliwością jej
zmiany w wypadku wystąpienia różnicy w pomiarach powierzchni - postanowienia
stosowane przez stronę powodową w niniejszej sprawie – w żadnym razie nie
może być kwalifikowane według kategorii oczywistej wadliwości, na którą powołuje
się skarżący.
Stwierdzając, że nie zachodzą przyczyny przyjęcia skargi, określone w art.
3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy postanowił zgodnie z art. 3989
§ 2 k.p.c. O
wzajemnym zniesieniu pomiędzy stronami kosztów niniejszego postępowania
kasacyjnego Sąd Najwyższy postanowił na podstawie art. 102 k.p.c.