Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 19/12
POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z wniosku M. R. i W. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ubezpieczenie społeczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 czerwca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawczyni M. R. na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2011 r. Sąd Apelacyjny - działając na
podstawie art. 373 w związku z art. 370 k.p.c. - odrzucił apelację M. R. od wyroku
Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 27
września 2011 r., w sprawie z wniosku M. R. i W. K. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego,
wskazując że uzasadnienie tego wyroku zostało sporządzone i doręczone
pełnomocnikowi wnioskodawczyni, będącemu radcą prawnym, w dniu 24
października 2011 r. na jego wniosek, złożony ustnie do protokołu z ogłoszenia
wyroku (z dnia 27 września 2011 r. ) przez Sąd pierwszej instancji, zaś apelacja
2
wniesiona w dniu 31 października 2011 r. została wywiedziona z przekroczeniem
terminu określonego w art. 369 § 2 k.p.c.
W tym zakresie Sąd Apelacyjny odwołał się do poglądu Sądu Najwyższego
wyrażonego w postanowieniu z dnia 21 kwietnia 2005 r., I PZ 44/04, według
którego wniosek o doręczenie odpisu wyroku sądu drugiej instancji z
uzasadnieniem powinien być złożony na piśmie. Z mocy art. 466 k.p.c. a contrario,
prawo do ustnego zgłoszenia w sądzie wniosku o doręczenie wyroku z
uzasadnieniem nie przysługuje stronie reprezentowanej przez profesjonalnego
pełnomocnika. Z tego względu Sąd Apelacyjny uznał za nieskuteczny wniosek
pełnomocnika wnioskodawczyni o sporządzenie uzasadnienia wyroku, zgłoszony
podczas posiedzenia jawnego wyznaczonego w celu publikacji wyroku Sądu
pierwszej instancji, stając na stanowisku, że błędne działanie tego Sądu -
polegające na niezastosowaniu sankcji w postaci odrzucenia środka odwoławczego
- nie może sanować uchybienia skarżącej w zakresie przekroczenia terminu do
wniesienia środka odwoławczego i wyłączać sankcję przewidzianą w art. 373 w
związku z art. 370 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik wnioskodawczyni
zarzucił naruszenie: 1) art. 87 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej polegające na wyjściu poza dopuszczalne granice wykładni,
skonstruowaniu normy nieprzewidzianej przez ustawodawcę i oparcie
rozstrzygnięcia na tej normie; 2) art. 466 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię
wyrażającą się w uznaniu, że uniemożliwia on profesjonalnemu pełnomocnikowi
złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku ustnie do protokołu
rozprawy publikacyjnej; 3) art. 328 w związku z art. 466 k.p.c., poprzez ich błędne
zastosowanie polegające na przyjęciu, że pełnomocnik ubezpieczonej nie złożył
skutecznie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku; 4) art. 328 § 2 w związku
z art. 361 k.p.c., poprzez sporządzenie uzasadnienia bez wyjaśnienia w stopniu
wystarczającym podstawy prawnej rozstrzygnięcia; 5) art. 369 § 1 k.p.c., poprzez
jego niezastosowanie; 6) art. 369 § 2 k.p.c., poprzez jego zastosowanie pomimo
niezaistnienia przesłanek jego zastosowania; 7) art. 373 w związku z art. 370 k.p.c.,
poprzez ich zastosowanie pomimo niezaistnienia przesłanek ich zastosowania.
3
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżanego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że w postępowaniu zwykłym strona
lub reprezentujący ją pełnomocnik może złożyć wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku do protokołu posiedzenia wyznaczonego w celu jego
publikacji, gdyż art. 328 § 1 k.p.c. nie zawiera żadnego ograniczenia w tym
względzie. Z tego punktu widzenia dokonana przez Sąd Apelacyjny interpretacja
art. 466 k.p.c. pogarsza sytuację procesową strony działającej przez
profesjonalnego pełnomocnika w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych w stosunku do sytuacji procesowej takiej strony w postępowaniu
zwykłym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do art. 125 § 1 k.p.c. pisma procesowe obejmują wnioski i
oświadczenia stron składane poza rozprawą. Przepis ten konstruuje ogólną zasadę
obowiązującą w postępowaniu cywilnym, z której wynika, że czynności procesowe
poza rozprawą dokonywane są w formie pism procesowych. Posiedzenia jawne
dzielą się na rozprawy oraz inne posiedzenia jawne niebędące rozprawami.
Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym (art. 326 § 2 k.p.c.), lecz po
zamknięciu rozprawy (art. 316 § 1 in principio k.p.c.), co oznacza, że wniosek
strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku, składany jest poza rozprawą, a więc i
on musi przybrać postać pisma procesowego. Wyjątek od przedstawianej zasady
ustanowiony został w art. 466 k.p.c., stosownie do którego pracownik lub
ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie
właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i
innych pism procesowych. Błędne jest zatem założenie, na którym zbudowano
argumentację zażalenia, że w postępowaniu zwykłym wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku może być złożony w formie ustnej do protokołu. O formie tego
wniosku decyduje bowiem treść art. 125 § 1 k.p.c., a nie art. 328 § 1 k.p.c. W
konsekwencji przedstawiona przez Sąd drugiej instancji interpretacja art. 466 k.p.c.
4
nie pogarsza sytuacji procesowej pracownika i ubezpieczonego w porównaniu do
uprawnień stron w postępowaniu zwykłym.
Wykładnia językowa art. 466 k.p.c. jest jednoznaczna. Dotyczy on
pracownika lub ubezpieczonego działającego bez adwokata lub radcy prawnego.
Odstępstwo od jasnego i oczywistego sensu przepisu wyznaczonego jego
jednoznacznym brzmieniem mogą uzasadniać tylko szczególnie istotne i doniosłe
względy prawne, społeczne, ekonomiczne lub moralne. Przepis art. 466 k.p.c. ma
na celu przyznanie podmiotom procesowym z reguły nieposiadającym wiedzy
prawniczej oraz gorzej radzącym sobie z prowadzeniem własnych spraw uprawnień
pozwalających na odstępstwo od formalnych wymagań obowiązujących w
postępowaniu cywilnym. Udział profesjonalnego pełnomocnika po stronie
pracownika lub ubezpieczonego powoduje, że względy, dla których ustanowiono
powyższy przywilej, przestają istnieć (por. powoływane przez Sąd Apelacyjny
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2005 r., I PZ 44/05, OSNP
2006 nr 1-2, poz.16).
W przypadku strony działającej przez adwokata lub radcę prawnego
gwarancją skutecznego dokonania czynności procesowej jest właśnie fachowe
zastępstwo, nie ma zatem w takim przypadku potrzeby odformalizowania reguł
dotyczących czynności procesowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
11 stycznia 2000 r., I PKN 579/99, OSNAPiUS 2001 nr 15, poz. 488).
Trafnie zatem przyjął Sąd Apelacyjny, że wniosek o uzasadnienie wyroku
zgłoszony przez radcę prawnego ustnie do protokołu nie był prawnie skuteczny.
Stąd dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji, stosownie do art. 369 § 2 k.p.c.,
biegł od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Skoro został on
przekroczony, to odrzucenie apelacji na podstawie art. 370 k.p.c. w związku z
art. 373 k.p.c. przez Sąd drugiej instancji odpowiada prawu.
Mając na uwadze powyższe Sad Najwyższy na mocy art. 39814
w związku z
art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak sentencji.