Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 140/12
W Y R O K
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki (przewodniczący)
SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
w sprawie M. S.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 21 czerwca 2012 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść skazanego od postanowienia Sądu Rejonowego w O.
z dnia 16 listopada 2011 r.,
uchyla wyrok Sądu Rejonowego w O. w zaskarżonej części
dotyczącej orzeczenia o karze grzywny i w tym zakresie
przekazuje sprawę temu Sadowi w celu ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
2
Sąd Rejonowy w O. w dniu 16 listopada 2011 r. rozpoznał wniosek o
wydanie wyroku łącznego złożony przez obrońcę M. S., którym objęto
następujące wyroki skazujące:
1. Sądu Rejonowego w G. z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie sygn. akt
II K 52/11, za czyn z art. 244 k.k., popełniony w dniu 23 listopada
2010 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie
warunkowo zawieszono na okres 3 lat próby oraz grzywnę w
wysokości 50 stawek dziennych po 10 złotych każda;
2. Sądu Rejonowego w O. z dnia 3 marca 2011 r. w sprawie sygn. akt
VII K 152/11, za czyn z art. 244 k.k., popełniony w dniu 8 grudnia
2010 r., na karę 1 miesiąca pozbawienia wolności, której wykonanie
warunkowo zawieszono na okres 2 lat próby oraz grzywnę w
wysokości 20 stawek dziennych po 20 złotych każda;
3. Sądu Rejonowego w P. z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie sygn. akt II
K 77/11, za czyn z art. 238 k.k., popełniony w dniu 19 maja 2010 r.,
na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie
warunkowo zawieszono na okres 2 lat próby oraz grzywnę w
wysokości 60 stawek dziennych po 10 złotych każda;
4. Sądu Rejonowego w O. z dnia 30 czerwca 2011 r. w sprawie sygn.
akt VII K 297/11, za czyn z art. 286 § 1 k.k., popełniony w dniu 19
maja 2010 r., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawieszono na okres 3 lat próby oraz
grzywnę wymierzoną na podstawie art. 33 § 2 k.k. w wysokości 30
stawek dziennych po 20 złotych każda;
Następnie, Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z dnia 16 listopada 2011 r.
sygn. akt VII K 957/11 połączył kary pozbawienia wolności wymierzone
M. S. w/w wyrokami i orzekł karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności. Na podstawie art. 89 § 1, 2 i 3 k.k., art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1
pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności zostało
warunkowo zawieszone na okres 4 lat próby, a na podstawie art. 71 § 1 k.k.
w zw. z art. 89 § 2 k.k. Sąd Rejonowy orzekł wobec skazanego grzywnę w
3
wymiarze 110 stawek dziennych z ustaleniem wysokości jednej stawki na
kwotę 10 zł. Na podstawie art. 576 § 1 k.p.k. pozostałe rozstrzygnięcia
zawarte w wyrokach wydanych w sprawach, w których kary połączono, a
nie objęte wyrokiem łącznym – Sąd Rejonowy w O. pozostawił do
odrębnego wykonania, zaś w oparciu o przepis art. 577 k.p.k. na poczet
orzeczonej wobec skazanego kary grzywny zaliczył kary grzywien
dotychczas wykonane. Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i
uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego.
Obecnie, kasację na korzyść skazanego od powyższego wyroku – w
części dotyczącej orzeczenia o karze grzywny – wniósł Prokurator
Generalny zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść
rozstrzygnięcia naruszenie przepisów prawa karnego materialnego w
postaci art. 85 k.k. i art. 89 § 2 k.k. w zw. z art. 71 § 1 k.k., polegające na
zaniechaniu orzeczenia wobec M. S. kary łącznej grzywny, przy
jednoczesnym orzeczeniu wobec skazanego grzywny (na podstawie art. 71
§ 1 k.k. w zw. z art. 89 § 2 k.k. – przyp. SN) w sytuacji, gdy kara tego
rodzaju była już każdorazowo orzeczona za jednostkowe przestępstwa
pozostające w zbiegu. W oparciu o tak sformułowany zarzut Autor kasacji
wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w
tym zakresie Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego okazała się zasadna w stopniu,
który przemawiał za jej uwzględnieniem na posiedzeniu odbywającym się
bez udziału stron w trybie przewidzianym w art. 535 § 5 k.p.k. Istotnie,
rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w O. z dnia 16 listopada 2011 r. - w
zaskarżonej części – jest oczywiście wadliwe, gdyż zostało wydane z
rażącym naruszeniem przepisów wskazanych w zarzucie nadzwyczajnego
środka zaskarżenia. W sytuacji bowiem, gdy zachodzą warunki do
orzeczenia kary łącznej obejmującej skazania kilkoma wyrokami sąd jest
zobligowany do wydania wyroku łącznego. Dyspozycja zawarta w
przepisie art. 85 k.k. nie pozostawia co do tego żadnych wątpliwości.
4
Obowiązek ten dotyczy zarówno kary pozbawienia wolności, jak i kary
grzywny. Stwierdzając zatem, że w odniesieniu do skazanego M. S.
spełnione są wymagania co do wydania wyroku łącznego – Sąd Rejonowy
w O. powinien uczynić przedmiotem swego rozstrzygania nie tylko kary
pozbawienia wolności, ale i kary grzywny wymierzone wyrokami
podlegającymi łączeniu. Pominięcie tych ostatnich i brak orzeczenia kary
łącznej grzywny w zaskarżonym wyroku, rażąco naruszało nakaz
wynikający z treści art. 85 k.k. Powyższe uchybienie wywarło istotny
wpływ na treść orzeczenia, albowiem kary grzywny określone w
poszczególnych wyrokach połączonych zaskarżonym obecnie
rozstrzygnięciem – nadal podlegają odrębnemu wykonaniu.
Niezależnie od powyższego uchybienia – zawieszając warunkowo
wykonanie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności – Sąd Rejonowy
na podstawie art. 71 § 1 k.k. w zw. z art. 89 § 2 k.k. orzekł wobec
skazanego M. S. grzywnę w wymiarze 110 stawek dziennych z ustaleniem
wysokości jednej stawki na kwotę 10 zł. Rozstrzygnięcie w tym zakresie
można oczywiście interpretować, tak jak czyni to skarżący, jako nieudaną
próbę orzekania co do grzywien wymierzonych w wyrokach podlegających
połączeniu, ale niezależnie od tych domniemań, także i ta część wyroku
Sądu Rejonowego w O. jest wadliwa. Stosownie do dyspozycji art. 89 § 2
k.k. sąd orzekając karę łączną pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania, może orzec karę grzywny określoną w art. 71
§ 1 k.k., chociażby jej nie orzeczono za przestępstwa pozostające w zbiegu.
Oznacza to, że przewidziana w art. 89 § 2 k.k. możliwość orzekania
grzywny określonej w art. 71 § 1 k.k., wiąże się wyłącznie z warunkowym
zawieszeniem wykonania kary łącznej pozbawienia wolności i jest
niezależna od możliwych podstaw orzekania grzywien za poszczególne
przestępstwa wówczas, gdy żadnej nie orzeczono. Przepis ten nie daje
natomiast podstaw do odrębnego orzekania kary grzywny związanej z
warunkowym zawieszeniem wykonania łącznej kary pozbawienia wolności
– w sytuacji, gdy za poszczególne zbiegające się przestępstwa zostały już
5
orzeczone jednostkowe kary grzywny. Wtedy bowiem znajduje
zastosowanie zasada wyrażona w art. 85 k.k., obligująca do połączenia
także poszczególnych kar grzywny. Tym bardziej też nie ma podstaw do
tego, aby pozostawiać do odrębnego wykonania jednostkowe kary grzywny
już wcześniej wymierzone w wyrokach podlegających połączeniu, a więc
de facto zaniechać połączenia tych grzywien, a jednocześnie orzec nową
grzywnę – w oparciu o przepisy art. 71 § 1 k.k. i art. 89 § 2 k.k. – wiążąc to
rozstrzygnięcie z orzeczeniem łącznej kary pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Konsekwencją takiego zabiegu
jest poddanie skazanego podwójnej niejako represji ekonomicznej: raz z
tytułu warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności
wymierzonej w jednostkowym wyroku podlegającym połączeniu, a drugi
raz – z tytułu warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej
pozbawienia wolności, co w oczywisty sposób niekorzystnie kształtuje jego
sytuację.
W tych warunkach kasacja Prokuratora Generalnego, w której
wskazano na powyższe uchybienia, podlegała uwzględnieniu, co
implikowało orzeczenie o uchyleniu wyroku łącznego Sądu Rejonowego w
O. z dnia 16 listopada 2011 r. - w zaskarżonej części. Trafnie
wywiedziono bowiem, że w zakresie orzeczenia o grzywnie dotknięty jest
on zarówno wadą w postaci bezzasadnego wymierzenia grzywny na
podstawie art. 89 § 2 k.k. w zw. z art. 71 § 1 k.k., jak i brakiem w postaci
zaniechania połączenia tych kar grzywny wymierzonych jednostkowymi
wyrokami, które podlegały takiemu połączeniu. Z tych względów
konieczne, a zarazem wystarczające do usunięcia uchybienia, było
uchylenie przedmiotowego wyroku łącznego w części dotyczącej
orzeczenia o grzywnie. Taki zakres uchylenia zaskarżonego wyroku
wyeliminuje grzywnę orzeczoną wadliwie w wyroku łącznym i
jednocześnie otworzy drogę do orzekania w przedmiocie połączenia kar
grzywny wymierzonych w wyrokach jednostkowych będących
przedmiotem tego postępowania.
6
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy w uchylonym zakresie, sąd
meriti zastosuje się do dyrektyw łączenia kar grzywny określonych w
obowiązujących przepisach. Zwrócić trzeba przy tym także uwagę na to, że
w sprawie Sądu Rejonowego w O. VII K 297/11 kara grzywny została
wymierzona na podstawie art. 33 § 2 k.k. Przypomnieć zatem należy
pogląd wypowiadany w piśmiennictwie, zgodnie z którym „przepis art. 86
§ 1 k.k. wskazuje, że łączeniu podlegać mogą albo grzywny orzeczone jako
kary samoistne albo grzywny orzeczone obok kary pozbawienia wolności
lub ograniczenia wolności w wypadku warunkowego zawieszenia ich
wykonania. Przesądza to, że nie istnieją podstawy do łączenia grzywny
orzeczonej na podstawie art. 71 § 1 k.k. z grzywną orzeczoną na podstawie
innych przepisów (por. P.Kardas [w:] G.Bogdan, Zb. Ćwiąkalski, P.Kardas,
J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll [red.]),
Kodeks karny. Komentarz. Kraków 2004, s. 1130).
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.