Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 7/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwały Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w B.
nr Z … /2012 r., z dnia 18 marca 2012 r., w sprawie wyboru Prezesa Rady Izby
Notarialnej w B. i
nr Z … /2012, z dnia 18 marca 2012 r., w sprawie wyboru członków Rady Izby
Notarialnej w B.,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 9 sierpnia 2012 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
Minister Sprawiedliwości na podstawie art. 47 § 1 ustawy z dnia 14 lutego
1991 r. Prawo o notariacie zaskarżył uchwałę Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia
Notariuszy Izby Notarialnej w B. nr Z …/2012 z 18 marca 2012 r. w sprawie wyboru
2
Prezesa Rady Izby Notarialnej w B. oraz uchwałę Zwyczajnego Walnego
Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w B. nr Z …/2012 z 18 marca 2012 r. w
sprawie wyboru członków Rady Izby Notarialnej w B.
Uchwałom zarzucono sprzeczność z prawem, tj. z art. 31 § 2 ustawy Prawo
o notariacie polegającą na tym, że przy podejmowaniu uchwał, wbrew treści art. 31
§ 2 ustawy, zastosowano zasadę bezwzględnej większości głosów, a uchybienie to
miało wpływ na treść podjętych uchwał.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonych uchwał w całości i przekazanie sprawy
Walnemu Zgromadzeniu Notariuszy Izby Notarialnej w B. do ponownego
rozpoznania.
W uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że 18 marca 2012 r.
Zwyczajne Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w B. dokonało wyboru
Prezesa Rady Izby Notarialnej w B. Z protokołu Komisji Skrutacyjnej wynika, że w
głosowaniu wzięło udział 121 osób. Zgłoszono 3 kandydatów. W głosowaniu K. C.
uzyskał 42 głosy, J. K. 39 głosów, a A. S. 35 głosów. W protokole wskazano, że nikt
z kandydatów nie uzyskał wymaganej większości 62 głosów (50% głosów osób
oddanych plus 1 głos). W związku z tym zarządzono głosowanie uzupełniające, w
którym J. K. uzyskał 64 głosy, a K. C. 54 głosy. Na skutek głosowań Zwyczajne
Walne Zgromadzenia Notariuszy Izby podjęło uchwałę nr Z…/2012 o wyborze
notariusza J. K. na stanowisko Prezesa Rady Izby Notarialnej w B. VIII kadencji
(2012-2015).
W tym samym dniu Zwyczajne Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby
Notarialnej w B. dokonało wyboru członków Rady Izby Notarialnej w B. Z protokołu
Komisji Skrutacyjnej wynika, że w głosowaniu wzięły udział 123 osoby. Zgłoszono
12 kandydatów, z których: A. K. uzyskała 93 głosy, D. R. 92 głosy, J. T.-C. 88
głosów, B. M.-F. 72 głosy, K. T. 65 głosów, K. C. 61 głosów, D. Ł. 59 głosów, M.
W. 50 głosów, M. W. 50 głosów, A. B. 42 głosy, B. M. 36 głosów, B. D. 28 głosów.
W protokole wskazano, że wymaganą większość 63 głosów (tj. połowę wszystkich
oddanych głosów plus jeden) uzyskało 5 kandydatów. Zarządzono głosowanie
uzupełniające w sprawie wyboru pozostałych dwóch członków Rady. W
głosowaniu uzupełniającym największą ilość głosów uzyskali K. C. (61) i D. Ł. (44).
W wyniku tych głosowań Zwyczajne Walne Zgromadzenia Notariuszy Izby podjęło
3
uchwałę nr ZA…2012 o wyborze członków Rady Izby Notarialnej w B. VIII kadencji
(2012-2015). W skład Rady powołani zostali: K. C., A. K., D. Ł., B. M.-F., D. R., K.
T., J.T.-C.
Tryb podejmowania powyższych uchwał wynikał z postanowień Regulaminu
w sprawie zasad zwoływania, organizacji i przebiegu obrad walnych zgromadzeń
notariuszy izb notarialnych, w tym trybu wyborów do Krajowej Rady Notarialnej, do
rad izb notarialnych, ich prezesów i wiceprezesów oraz na stanowiska członków i
rzeczników sądów dyscyplinarnych uchwalonego 22 czerwca 1991 r. przez
Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w B.
W § 21 regulaminu przyjęto ogólną zasadę, że uchwały podejmowane są
zwykle (zapewne chodziło o „zwykłą") większością głosów, w obecności co
najmniej połowy członków izby. Odrębny tryb podejmowania uchwał przewidziano
jednak dla wyboru notariuszy do pełnienia określonych funkcji w organach
jednostek samorządu notarialnego.
Zgodnie z § 30 ust. 1 Regulaminu za wybranych uważa się kandydatów,
którzy uzyskali kolejno największą liczbę głosów więcej jednak niż połowę
oddanych ważnych głosów. W razie równości głosów rozstrzygać ma los
wyciągnięty na posiedzeniu komisji skrutacyjnej przez jej przewodniczącego.
Zasada ta nie dotyczy osób wymienionych w § 28, a zatem wyboru członka
Krajowej Rady Notarialnej, prezesa i wiceprezesa rady izby notarialnej, co do
których w razie równości głosów zarządza się ponowne wybory.
Zgodnie z § 30 ust. 2 Regulaminu, jeżeli głosowanie nie doprowadziło do
wyboru, przewodniczący zarządza głosowanie uzupełniające. Za wybranych uważa
się wtedy osoby, które otrzymały największą liczbę głosów.
§ 30 ust. 1 regulaminu przewiduje zatem, w ramach podejmowania
rozstrzygnięcia w sprawach wyboru, konieczność uzyskania bezwzględnej
większości głosów.
W ocenie Ministra Sprawiedliwości przyjęcie w Regulaminie wymogu
uzyskania bezwzględnej większości głosów naruszało zasadę supremacji aktu
wyższego rzędu, jakim jest ustawa Prawo o notariacie, która w art. 31 § 2
wprowadza inne kryterium podejmowania uchwał, nad aktem niższego rzędu, jakim
jest Regulamin, uchwalony przez organ samorządu zawodowego. W związku z
4
tym, obie uchwały Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w B. z 18
marca 2012 r., podjęte zgodnie z w § 30 Regulaminu, pozostają sprzeczne z art.
31 § 2 ustawy Prawo o notariacie, który stanowi, że uchwały walnego
zgromadzenia notariuszy izby notarialnej podejmowane są zwykłą większością
głosów w obecności co najmniej połowy członków izby.
Posługiwanie się warunkiem uzyskania bezwzględnej większości głosów
wpłynęło na wynik przeprowadzonych 18 marca 2012 r. wyborów Prezesa Rady
Izby Notarialnej w B. oraz członków Rady, a tym samym na treść podjętych w tym
względzie uchwał. Głosowanie nad trzema kandydaturami na stanowisko Prezesa
Rady Izby Notarialnej, przy przyjęciu zwykłej większości głosów, wyłoniłoby innego
mandatariusza, niż to wynika z ostatecznych wyników uwzględniających
głosowanie uzupełniające. To samo dotyczy wyboru członków Rady Izby
Notarialnej, z tym że uwagę tę należy ograniczyć do skutków wynikających z
tożsamości jednego z kandydatów w obu głosowaniach. Zauważyć należy, iż
hipotetyczne uzyskanie przez tego kandydata wymaganego poparcia na
stanowisko Prezesa Rady, w oparciu o próg zwykłej większości głosów, zmieniłoby
krąg osób kandydujących do nabycia członkostwa w Radzie Izby Notarialnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Minister Sprawiedliwości zaskarżył dwie uchwały Zwyczajnego
Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w B. (w sprawie wyboru Prezesa Rady
Izby Notarialnej oraz w sprawie wyboru członków tej Izby), zarzucając sprzeczność
z art. 31 § 2 ustawy Prawo o notariacie. Przepis ten stanowi, że uchwały walnego
zgromadzenia notariuszy izby notarialnej są podejmowane zwykłą większością
głosów. Tymczasem w przypadku obu zaskarżonych uchwał zastosowano zasadę
większości bezwzględnej.
Głosowania nad zaskarżonymi uchwałami zostały przeprowadzone według
zasad określonych w regulaminie w sprawie zasad zwoływania, organizacji i
przebiegu obrad walnych zgromadzeń notariuszy, który został przyjęty uchwałą
Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w B. w dniu
22 czerwca 1991 roku. Regulamin ten był stosowany już wcześniej, o czym był
5
informowany Minister Sprawiedliwości. Jednak wcześniej regulamin ten nie był
kwestionowany. Jak wyjaśnił, na rozprawie, pełnomocnik Ministra przyczyn tego
stanu rzeczy nie da się dzisiaj ustalić. Należy wyraźnie podkreślić, że Sąd
Najwyższy nie rozstrzygał o zgodności z prawem regulaminu. Jednak okoliczność
obowiązywania tegoż regulaminu nie była obojętna dla rozstrzygnięcia sprawy
ważności zaskarżonych uchwał.
Nie ulega wątpliwości, że zaskarżone uchwały zostały podjęte w inny
sposób, niż wynika to z art. 31 § 2 Prawa o notariacie. Jest także oczywiste, że
uchwały organów samorządu notarialnego muszą być zgodne z obowiązującym
prawem. W tej sytuacji kluczowym zagadnieniem staje się określenie charakteru
prawnego przepisu art. 31 § 2 Prawa o notariacie. Skarżący prezentuje stanowisko,
że przepis ten nie ma charakteru semiimperatywnego, co wyklucza możliwość
odstępstwa, nawet w kierunku zwiększenia wymogów skuteczności uchwał
walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że Minister miał możliwość
zaskarżenia uchwały przyjmującej regulamin, który przewiduje inną zasadę
podejmowania uchwał. Natomiast w okolicznościach faktycznych sprawy
zaskarżone uchwały były podjęte zgodnie z obowiązującym regulaminem. Z tego
powodu można było przyjąć, że w tej sytuacji dopuszczalne było podjęcie uchwał
według zasady bezwzględnej większości głosów. Zasada ta bowiem przewiduje
większe wymogi skuteczności podejmowanych uchwał. Przyjęcie tej zasady nie
narusza też praw osób trzecich. Istotne jest także to, że regulamin został przyjęty
przez samych zainteresowanych (notariuszy). Również podjęte uchwały nie były w
żaden sposób przez nich kwestionowane.
W takim przypadku możliwe jest przyjęcie, że przepis art. 31 § 2 ustawy
Prawo o notariacie nie ma charakteru ściśle bezwzględnie obowiązującego. Tak
więc ustanowienie wyższych standardów liczenia głosów można było uznać za
niesprzeczne z przepisem stanowiącym o większości zwykłej.
Można więc stwierdzić, że w tych nietypowych okolicznościach faktycznych
inna zasada liczenia głosów nie stanowiła sprzeczności z prawem, o której stanowi
art. 47 § 1 Prawa o notariacie. Ze względu na podstawowe różnice celów i zasad
funkcjonowania samorządu zawodowego w stosunku do spółek prawa handlowego
6
oraz samorządu terytorialnego nie jest zasadne stosowanie analogii do przepisów,
poglądów i orzecznictwa dotyczących zasad głosowania.
W rezultacie zastosowanie zasady bezwzględnej większości głosów,
wynikającej z obowiązującego regulaminu, należało uznać za dopuszczalne.
Jedynie na marginesie można stwierdzić, że przyjęte rozstrzygnięcie nie
odnosi się do problemu zgodności z prawem regulaminu działania Walnego
Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w B.
Z tych względów zaskarżone uchwały zostały utrzymane w mocy, a
odwołanie zostało oddalone.