Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 200/12
POSTANOWIENIE
Dnia 23 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący)
SSN Krzysztof Cesarz
SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Włostowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz-Śliwy
w sprawie E. O.
podejrzanej o popełnienie przestępstwa z § 263 ustęp 1 i innych niemieckiego
kodeksu karnego (St GB)
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 21 sierpnia 2012 r.
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 grudnia 2011 r.,
zmieniającego postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 10 listopada 2011 r.
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
UZASADNIENIE
U Z A S A D N I E N I E
Prokurator Okręgowy wystąpił w dniu 7 listopada 2011 r. z wnioskiem
do Sądu Okręgowego o zastosowanie wobec obywatelki Federacji Rosyjskiej –
E. O. tymczasowego aresztowania na okres 60 dni od daty zatrzymania w dniu
5 listopada 2011 r. oraz o wyrażenie zgody na przekazanie wyżej wymienionej
z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do Republiki Federalnej Niemiec, celem
przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego za czyny wymienione
w europejskim nakazie aresztowania wydanym przez Prokuraturę w
Augsburgu w sprawie nr […](nakaz aresztowania wydany przez Sąd Rejonowy
w Augsburgu z dnia 26 stycznia 2009 r., sygn.[…]).
Postanowieniem z dnia 8 listopada 2011 r., Sąd Okręgowy, działając na
podstawie art. 607 k § 3a k.p.k., art. 249 § 1 k.p.k. i art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k.,
zastosował wobec E. O. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego
aresztowania na okres 7 dni, określając czas jego trwania do dnia 11 listopada
2011 r. Powodem takiej decyzji była okoliczność, iż występując z opisanym
wyżej wnioskiem, Prokurator Okręgowy nie dysponował europejskim
nakazem aresztowania, a jedynie wyciągami formularza A i M z Schengen
potwierdzającymi fakt, iż E. O. jest osobą ściganą na podstawie europejskiego
nakazu aresztowania.
Równocześnie Sąd Okręgowy, odraczając do dnia 10 listopada 2011 r.
posiedzenie w przedmiocie wyrażenia zgody na przekazanie E. O. do Republiki
Federalnej Niemiec, zobowiązał prokuraturę do spowodowania dołączenia do
akt przedmiotowej sprawy europejskiego nakazu aresztowania wraz z
tłumaczeniem na język polski.
W dniu 9 listopada 2011 r. do Sądu Okręgowego wpłynął nadesłany
faksem przez Prokuratora Naczelnego w Augsburgu do Prokuratury
Okręgowej, europejski nakaz aresztowania dotyczący osoby ściganej E. O.,
wraz z jego tłumaczeniem na język polski.
Sąd Okręgowy, postanowieniem z dnia 10 listopada 2011 r., przekazał z
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do Republiki Federalnej Niemiec
obywatelkę Federacji Rosyjskiej E. O., ściganą europejskim nakazem
aresztowania, w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego
za wskazane w nim przestępstwa z niemieckiego Kodeksu karnego, jak
również przedłużył stosowanie wobec niej środka zapobiegawczego w postaci
tymczasowego aresztowania na czas do dnia 12 grudnia 2011 r.
Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł obrońca, zaskarżając
orzeczenie tak w zakresie przedłużenia i dalszego stosowania wobec osoby
ściganej tymczasowego aresztowania, jak i w przedmiocie zasadności
rozstrzygnięcia o przekazaniu E. O. na podstawie europejskiego nakazu
aresztowania do Republiki Federalnej Niemiec.
W dniu 23 listopada 2011 r. obrońca E. O. skierował także do Sądu
Apelacyjnego „Pismo w toku postępowania odwoławczego”, w którym
podniósł, iż w przedmiotowej sprawie zachodzi bezwzględna przesłanka
procesowa określona w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11
k.p.k., gdyż postanowienie o przekazaniu E. O. do Republiki Federalnej
Niemiec nie zostało wydane na podstawie oryginału europejskiego nakazu
aresztowania, a na podstawie kopii tego dokumentu i w związku z powyższym
wystąpiła negatywna przesłanka procesowa w postaci innej okoliczności
wyłączającej ściganie, nakazująca umorzenie w tej sprawie postępowania.
W dniu 23 listopada 2011 r. Sąd Apelacyjny odroczył do dnia 7 grudnia
2011 r. posiedzenie w przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania
wobec E. O., zobowiązując przy tym prokuratora do niezwłocznego dołączenia
do akt sprawy oryginału europejskiego nakazu aresztowania, na podstawie
którego E. O. jest ścigana, wraz z tłumaczeniem na język polski.
W wykonaniu powyższego polecenia, w dniu 29 listopada 2011 r. do
Sądu Apelacyjnego wpłynęła z prokuratury uwierzytelniona fotokopia
europejskiego nakazu aresztowania dotyczącego E. O., przesłana 24 listopada
2011 r. przez Prokuraturę w Augsburgu, wraz z dokonanym tłumaczeniem na
język polski.
W dniu 7 grudnia 2011 r., Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu zażalenia
obrońcy E. O., wydał postanowienie, mocą którego uchylił zaskarżone
postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 10 listopada 2011 r. i umorzył
postępowanie w przedmiotowej sprawie oraz uchylił zastosowany wobec E.
O. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.
Sąd Apelacyjny wskazał, że w sytuacji, gdy w dniu 9 listopada 2011 r. do
Sądu Okręgowego, zamiast oryginału, wpłynęła jedynie z Republiki Federalnej
Niemiec kopia europejskiego nakazu aresztowania dotycząca E. O., Sąd ten
powinien postąpić stosownie do przepisów art. 119 k.p.k. i art. 120 k.p.k., to
znaczy wezwać prokuratora, od którego pochodził wniosek o wykonanie
europejskiego nakazu aresztowania z dnia 7 listopada 2011 r., do
przedstawienia oryginału nakazu w terminie 7 dni, pod rygorem wynikającym
z art. 120 § 2 k.p.k. w postaci uznania wniosku za bezskuteczny. Trybu tego
jednak Sąd I instancji nie zastosował i przyjął, a następnie rozpoznał wniosek
prokuratora dotknięty powyższym brakiem formalnym. W świetle bowiem
przepisu art. 607 k § 1 k.p.k., podstawowym, wstępnym i niezbędnym
warunkiem ścigania określonej osoby przebywającej w Polsce, jest wydanie
przez inne państwo unijne nakazu aresztowania, który musi być
przedstawiony w oryginale. Powołując się na postanowienie Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 czerwca 2009 r., sygn. akt II AKz 335/09,
nr Lex 519624, Sąd odwoławczy wyraził pogląd, iż brak oryginału
europejskiego nakazu aresztowania uniemożliwia kategoryczne stwierdzenie,
że nakaz taki rzeczywiście funkcjonuje, a zatem wyłącza dopuszczalność
ścigania, a w konsekwencji stanowi ujemną przesłankę procesową z art. 17 § 1
pkt 11 k.p.k.
Nadto Sąd Apelacyjny uznał, że stanowisko o konieczności uzyskania
oryginału powyższego dokumentu wynika wprost z art. 9 ust. 1 (zapewne
chodziło o ust. 3) Decyzji Ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca
2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania
osób między Państwami Członkowskimi(Dz.U. L z 2002 r., Nr 190 – zwanej
dalej Decyzją Ramową), zgodnie z którym na okres przejściowy, do czasu, gdy
możliwe będzie przekazanie przez SIS wszystkich informacji określonych w art.
8, wezwanie stanowi równoważny odpowiednik europejskiego nakazu
aresztowania do czasu otrzymania przez wykonujący nakaz organ sądowy
egzemplarza oryginalnego sporządzonego w wymaganej i odpowiedniej
formie.
Sąd Apelacyjny, stojąc na stanowisku, iż brak oryginału europejskiego
nakazu aresztowania, stanowiącego podstawę przekazania osoby ściganej do
państwa wydania nakazu, stanowi przeszkodę w ściganiu i jest tym samym
inną okolicznością wyłączającą ściganie w rozumieniu przepisu art. 17 § 1 pkt
11 k.p.k., którą stosownie do art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. kwalifikować należy jako
tzw. bezwzględną przyczynę odwoławczą, uchylił w dniu 7 grudnia 2011 r.
zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego i umorzył postępowanie w
przedmiocie przekazania E. O. do Republiki Federalnej Niemiec. Konsekwencją
powyższej decyzji było również uchylenie zastosowanego w stosunku do niej
środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.
Od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 7 grudnia 2011 r.,
zmieniającego postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 10 listopada 2011 r.,
kasację wywiódł Prokurator Generalny.
Na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. zaskarżył wymienione postanowienie w
całości, na niekorzyść osoby ściganej E. O.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i § 2
k.p.k. zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisu postępowania karnego, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k.,
polegające na wyrażeniu błędnego poglądu, iż brak oryginału europejskiego
nakazu aresztowania stanowiącego podstawę przekazania na podstawie art.
607 k § 1 k.p.k. osoby ściganej do państwa wydającego nakaz, stanowi
negatywną przesłankę procesową w postaci innej okoliczności wyłączającej
ściganie za popełnione przestępstwo, którą kwalifikować należy jako
bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., co skutkowało
wydaniem wobec E. O. bezzasadnego postanowienia umarzającego
postępowanie i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, że w
świetle art. 607 k § 1 k.p.k. nakaz aresztowania wydany przez inne państwo
unijne musi być przedstawiony w oryginale. „Brak oryginału uniemożliwia
bowiem kategoryczne stwierdzenie, że nakaz taki rzeczywiście funkcjonuje”
(k. 147). Wspomniany przepis nie zawiera takiego zastrzeżenia. Zasadą jest, iż
oryginały dokumentów procesowych przechowuje się w aktach głównych, zaś
w korespondencji używa się uwierzytelnionych odpisów dokumentów.
Zauważyć należy, że przepis art. 607 d § 4 k.p.k. dopuszcza możliwość
przekazywania europejskich nakazów aresztowania, wydawanych przez
polskie sądy, za pomocą urządzeń służących do automatycznego przesyłania
danych w sposób umożliwiający stwierdzenie autentyczności tych
dokumentów. Nie ma w związku z powyższym racjonalnych przesłanek, które
wskazywałyby na niemożność stosowania tej procedury w przypadku
wystąpienia z europejskim nakazem aresztowania organu sądowego państwa
obcego do Polski. Nadto, ani przepisy Decyzji Rady, ani przepisy Kodeksu
postępowania karnego nie stanowią o obowiązku przesyłania oryginału nakazu
w ślad za przekazanym za pomocą urządzeń telekomunikacyjnych uprzednio
europejskim nakazem aresztowania.
Trudno uznać za trafny pogląd Sądu odwoławczego, że stanowisko o
konieczności umorzenia postępowania z powodu braku oryginału nakazu
wynika wprost z przepisu art. 9 ust. 3 Decyzji Ramowej. Przepis ten nie
stanowi o wymogu przekazywania oryginalnej formy europejskiego nakazu
aresztowania. Chodzi w nim o procedowanie do czasu uzyskania
europejskiego nakazu zawierającego pełną wersję pisemną (oryginalną treść),
w przeciwieństwie do wezwania przekazanego przez SIS, którym w czasie
przyjęcia Decyzji Ramowej w 2002 r. nie było możliwości przekazania
wszystkich informacji określonych w art. 8 Decyzji Ramowej.
Zgodnie z brzmieniem art. 10 ust. 4 Decyzji Ramowej „wydający nakaz
organ sądowy może przesłać europejski nakaz aresztowania przez dowolne
bezpieczne środki zapewniające zachowanie zapisu pisemnego w sposób
pozwalający wykonującemu nakaz Państwu Członkowskiemu na stwierdzenie
jego autentyczności”. Stosownie do treści art. 10 ust. 5 Decyzji Ramowej
„wszelkie trudności wiążące się z przekazywaniem lub stwierdzaniem
autentyczności jakiegokolwiek dokumentu niezbędnego do wykonania
europejskiego nakazu aresztowania rozwiązuje się w drodze bezpośrednich
kontaktów między zaangażowanymi organami sądowymi lub, gdy sytuacja
tego wymaga, przy zaangażowaniu organów centralnych Państw
Członkowskich”.
Zgodnie z regułą przyjmowaną w orzecznictwie Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości, przykładowo w sprawie C 105/03, ECR
2005/6B/I-05285, nr. Lex 221647 przeciwko Marii Pupino, należy dokonywać
prounijnej wykładni przepisu krajowego, prowadzącej do jego zgodności z
uregulowaniami zawartymi w przepisach prawa Uni Europejskiej.
Dlatego też, mając na uwadze powołane wyżej przepisy Decyzji
Ramowej, jak również wprowadzony do polskiego systemu prawa przepis art.
607 d § 4 k.p.k., w kontekście przytoczonego wyżej orzeczenia Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości, należy dojść do wniosku, że zaprezentowane
przez Sąd Apelacyjny stanowisko o niemożności procedowania i
występowaniu w przedmiotowej sprawie przeszkody stanowiącej inną
okoliczność wyłączającą postępowanie w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k.,
z uwagi na dysponowanie przez sąd jedynie uwierzytelnioną fotokopią
europejskiego nakazu aresztowania przesłaną za pomocą urządzeń
telekomunikacyjnych, jest nieuzasadnione. Stosując się bowiem do zasady
interpretowania swoich przepisów wewnętrznych zgodnie z brzmieniem i
celami Decyzji Ramowej, a w szczególności z jej art. 10 ust. 4, należało dojść
do wniosku, iż przesłanie - jak w niniejszej sprawie – wydanego przez
Państwo Członkowskie Unii Europejskiej europejskiego nakazu
aresztowania przez dowolne bezpieczne środki zapewniające zachowanie
zapisu pisemnego w sposób pozwalający wykonującemu nakaz organowi
sądowemu na stwierdzenie jego autentyczności, jest wystarczające do
przeprowadzenia procedury przekazania osoby ściganej, pomimo braku
oryginału powyższego dokumentu i nie stanowi jakiejkolwiek przeszkody
procesowej powodującej konieczność umorzenia postępowania. Przecież
żądanie oryginału europejskiego nakazu aresztowania od Państwa
Członkowskiego stanowiłoby zmuszanie tych państw do nieprzestrzegania art.
10 ust. 4 Decyzji Ramowej.
W przypadku wątpliwości co do rzetelności dokumentu na stronie 8
nakazu zamieszczono nazwisko osoby z którą można się kontaktować w celu
dokonania uzgodnień, jej nr telefonu, faksu i adres mailowy.
Skoro zatem Sąd apelacyjny dysponował uwierzytelnioną fotokopią
nakazu oraz uwierzytelnionym faksem tego nakazu, to nie doszło do
uchybienia przewidzianego w art. 439 § 1 pkt. 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt.
11 k.p.k.
Także stanowisko Sądu Apelacyjnego w K. uległo zmianie. W
postanowieniu z dnia 30 listopada 2011 r., sygn. akt II AKz 766/11, Biul. SAKa
2012/1/20-21, Sąd Apelacyjny w K. uznał, że przepisy polskiego Kodeksu
postępowania karnego nie precyzują, co należy rozumieć przez „wpłynięcie
nakazu europejskiego”, o którym mowa w art. 607 k § 3a k.p.k. i w takiej
sytuacji, zgodnie z regułą przyjmowaną w orzecznictwie luksemburskiego
Trybunału Sprawiedliwości, począwszy od sprawy Marii Pupino nr C 105/03,
należy dokonać prounijnej wykładni przepisu krajowego, prowadzącej do jego
zgodności z uregulowaniem zawartym w przepisach prawa Unii Europejskiej.
Należy więc uwzględnić, że zgodnie z art. 10 ust. 4 Decyzji Ramowej Rady z
dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i
procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi, wydający
nakaz organ sądowy może przesłać europejski nakaz aresztowania przez
dowolne bezpieczne środki zapewniające zachowanie zapisu pisemnego w
sposób pozwalający wykonującemu nakaz Państwu Członkowskiemu na
stwierdzenie jego autentyczności. Takie wymogi, przynajmniej na potrzeby
przedłużenia środka zapobiegawczego wobec zatrzymanej osoby ściganej,
spełnia – zdaniem Sądu Apelacyjnego w K. – europejski nakaz aresztowania
przekazany drogą faksową (por. też postanowienie SA w Katowicach z dnia 30
listopada 2011 r., sygn. akt II AKz 704/11).
Biorąc powyższe rozważania pod uwagę Sąd Najwyższy uchylił
zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu, w toku którego Sąd ten sprawdzi czy E. O. znajduje się
na terytorium Polski i w zależności od poczynionych ustaleń w tym zakresie
wyda orzeczenie, biorąc pod uwagę wskazania Sądu kasacyjnego.