Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 41/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa M. P., L. P., E. M., A. W., M. Z., S. P., M. D., M. O.
przeciwko Skarbowi Państwa - Izbie Celnej w W.
o zwrot kosztów dojazdów do pracy i o zapłatę równoważnika pieniężnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 11 września 2012 r.,
na skutek skarg kasacyjnych powodów: M. P., L. P., E.M., A. W., M. Z., S. P., M. D.
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 22 września 2011 r.,
1. oddala skargi kasacyjne w zakresie dotyczącym orzeczenia
o zwrocie kosztów dojazdu do i z miejsca pełnienia służby,
2. w pozostałym zakresie uchyla zaskarżony wyrok i
przekazuje sprawę w tej części Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie: M. P., L. P., E. M., A. W., M. Z., S. P., M. D. oraz M. O.
domagali się od strony pozwanej Skarbu Państwa - Izby Celnej w W. konkretnie
wskazanych kwot tytułem zwrotu kosztów dojazdów do i z miejsca pełnienia służby
za okres od 1 marca 2005 r. do 31 grudnia 2007 r. oraz tytułem równoważnika
pieniężnego począwszy od 14 czerwca 2004 r., wynikającego z faktu nieprzyznania
powodom lokalu mieszkalnego lub kwatery tymczasowej wraz z ustawowymi
odsetkami liczonymi od poszczególnych kwot wskazanych w pozwach a
potrąconych powodom z wynagrodzenia za pracę na pokrycie kosztów dojazdów
autokarem pracodawcy z miejsca zamieszkania powodów w L. do miejsca pełnienia
przez nich służby w W. Ponadto wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej
równoważnika pieniężnego na przyszłość od dnia wytoczenia powództw do dnia
przyznania im lokali mieszkalnych lub kwatery tymczasowej. Po ostatecznym
sprecyzowaniu powództwa powodowie domagali się od strony pozwanej
zasądzenia konkretnie wskazanych kwot tytułem: 1. zwrotu kosztów dojazdów do i
z miejsca pełnienia służby za wyszczególnione okresy, 2. zaległego równoważnika
pieniężnego oraz 3. równoważnika na przyszłość.
Sąd Rejonowy ustalił, że powodowie pełnili służbę jako funkcjonariusze celni
w Urzędzie Celnym w L. Decyzjami Prezesa Głównego Urzędu Ceł na podstawie
art. 18 ust. 2 i 5 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej, jednolity tekst:
Dz.U. 2004 Nr 156, poz. 1641 ze zm. (dalej, jako: „ustawa o Służbie Celnej z 1999”)
każdy z powodów za uprzednio wyrażoną przez siebie zgodą został przeniesiony z
dniem 1 kwietnia 2001 r. do pełnienia służby w Urzędzie Celnym w W. Powodowie
po przeniesieniu nie otrzymali lokali mieszkalnych lub kwater tymczasowych w W.
lub w miejscowości pobliskiej. Ówczesny dyrektor Izby Celnej w W., R. B.
zapewniał im bezpłatny dojazd służbowym autokarem z ich miejsca zamieszkania
w L. do W. i z powrotem. Jednakże 1 marca 2005 r. dyrektor ze względów
ekonomicznych wprowadził opłaty za te dojazdy. Strona pozwana pismami z 16 i 17
stycznia 2008 r. poinformowała powodów, że nie przysługuje im prawo do
równoważnika pieniężnego, ponieważ zostali przeniesieni do pełnienia służby w
3
innej miejscowości po 31 stycznia 2003 r. Strona pozwana wyjaśniła im również, że
dojazdy z L. do miejsca pracy w W. nie są podróżą służbową.
Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne, Sąd Rejonowy uznał
powództwa za bezzasadne. Sąd wskazał, że w myśl art. 231 ust. 1 aktualnie
obowiązującej ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej, która weszła w
życie 31 października 2009 r., w sprawach ze stosunku służbowego, zaistniałych
przed dniem wejścia w życie tej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Zatem do oceny prawnej roszczeń powodów o zasądzenie równoważników
pieniężnych, zastosowanie znajdują przepisy poprzednio obowiązującej ustawy z
dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej. Zostali oni bowiem przeniesieni do pełnienia
służby w Urzędzie Celnym w W. z dniem 1 kwietnia 2001 r., właśnie na podstawie
art. 18 ust. 2 i 5 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. Wskazany art. 18 ust. 2 ustawy z
1999 r. stanowił, że funkcjonariusza celnego można, gdy wymagają tego ważne
względy służbowe, przenieść na takie samo lub równorzędne stanowisko do innego
urzędu, w tej samej lub innej miejscowości. Ponadto zgodnie z art. 20 ust. 1 tej
ustawy, przeniesienie funkcjonariusza celnego do innej miejscowości, z której
dojazd jest znacznie utrudniony, wymagało zapewnienia funkcjonariuszowi
odpowiednich warunków mieszkaniowych, z uwzględnieniem jego sytuacji
rodzinnej. W art. 20 ust. 3 wskazano, że minister właściwy do spraw finansów
publicznych określi w drodze rozporządzenia szczegółowe warunki przyznawania
świadczeń, o których mowa w ust. 1. Począwszy od 22 maja 2000 r. obowiązywało
rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 kwietnia 2000 r. w sprawie
przyznawania świadczeń związanych z przeniesieniem funkcjonariusza celnego do
pełnienia służby w innej miejscowości (Dz.U. 2000 r., Nr 36, poz. 403). Przepis § 2
ust. 1 tego aktu prawnego stanowił, że funkcjonariuszowi celnemu przeniesionemu
do pełnienia służby w innej miejscowości przyznaje się lokal mieszkalny lub
tymczasową kwaterę w miejscowości, w której stale lub czasowo pełni służbę, albo
w miejscowości pobliskiej. Za miejscowość pobliską uważa się miejscowość, do
której czas dojazdu publicznymi środkami transportu przewidziany w rozkładzie
jazdy, łącznie z przesiadkami, nie przekracza w obie strony dwóch godzin (§ 2 ust.2
cyt. rozp.). Ustawą z dnia 19 marca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo
Celne (Dz.U. z 2004 r., Nr 68, poz. 623), która weszła w życie 1 maja 2004 r.,
4
wprowadzono do ustawy o Służbie Celnej art. 20a, stanowiący w ust. 1, że: „W
wypadku, o którym mowa w art. 20 ust. 1, jeżeli zapewnienie funkcjonariuszowi
odpowiednich warunków mieszkaniowych jest niemożliwe lub utrudnione oraz jeżeli
on sam lub członkowie jego rodziny nie posiadają lokalu mieszkalnego w miejscu
pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej, funkcjonariuszowi celnemu
przysługuje równoważnik pieniężny. Art. 20a ust. 2 zawierał delegację ustawową
dla Ministra Finansów do określenia w drodze rozporządzenia wysokości i
warunków przyznawania równoważnika pieniężnego. Na podstawie tego przepisu
Minister Finansów wydał rozporządzenie z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie
świadczeń związanych z przeniesieniem funkcjonariusza celnego do pełnienia
służby w innej miejscowości (Dz.U. z 2004 r., Nr 120, poz. 1254), dalej, jako:
„rozporządzenie z 2004 r.”, które w § 12 stanowiło, że do czasu przyznania lokalu
mieszkalnego lub tymczasowej kwatery funkcjonariuszowi przyznaje się
równoważnik pieniężny. Jednocześnie w § 25 ust. 1 rozporządzenia wskazano, że:
„Przepisy dotyczące równoważnika pieniężnego mają odpowiednio zastosowanie
do funkcjonariuszy, spełniających warunki do jego otrzymania, przeniesionych do
pełnienia służby w innej miejscowości po dniu 31 października 2003 r.". Powodowie
zostali przeniesieni do pełnienia służby w Urzędzie Celnym w W. przed tym dniem.
Dlatego też, w ocenie Sądu Rejonowego, wobec brzmienia § 25 ust. 1
rozporządzenia z 2004 r., brak jest podstaw prawnych do zasądzenia na ich rzecz
równoważnika pieniężnego, zarówno za okres sprzed wytoczenia powództw, tj. tak
jak o to wnosili powodowie począwszy od 14 czerwca 2004 r., jak i za okres od dnia
wytoczenia powództw („równoważnik na przyszłość"). Z mocy cytowanego już
wcześniej art. 231 ust. 1 aktualnie obowiązującej ustawy o Służbie Celnej z 2009 r.,
w sprawach ze stosunku służbowego, zaistniałych przed dniem wejścia w życie tej
ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe. Skoro powodowie zostali przeniesieni
do pełnienia służby w Urzędzie Celnym w W. przed dniem wejścia w życie ustawy z
2009 r. o Służbie Celnej, tj. przed 31 października 2009 r., to dla oceny prawnej ich
roszczeń o zasądzenie równoważników pieniężnych przyznania im lokalu
mieszkalnego lub tymczasowej kwatery, z uwagi na § 25 ust. 1 rozporządzenia z
2004 r. zastosowanie znaleźć powinny przepisy dotychczasowe. Czyli w dalszym
ciągu powodom nie przysługuje prawo do równoważnika pieniężnego do czasu
5
przyznania im lokalu mieszkalnego lub dotychczasowej kwatery, z uwagi na § 25
rozporządzenia z 2004 r. Nadto, art. 231 ust. 3 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r.
stanowi, że funkcjonariusze celni otrzymujący świadczenia pieniężne, o których
mowa w art. 20 i 20a ust. 1 ustawy uchylanej w art. 243, zachowują prawo do tych
świadczeń na warunkach określonych w ustawie.
Za nieuzasadnione Sąd pierwszej instancji uznał także roszczenia powodów
o zwrot kosztów dojazdów służbowym autobusem z miejsca ich zamieszkania do
miejsca pełnienia służby, począwszy od 1 marca 2005 r. Zdaniem Sądu,
nieodpłatne dowozy pracowników do końca lutego 2005 r. wynikały jedynie z dobrej
woli pracodawcy, a po tej dacie z dobrej woli zapewnia on funkcjonariuszom
transport do pracy jedynie za pokryciem przez nich kosztów paliwa, bez kosztów
remontu autokaru i wynagrodzenia kierowcy. W obowiązującym stanie prawnym nie
ma bowiem przepisów prawa, z których wynikałby obowiązek pozwanego
pracodawcy do zapewniania funkcjonariuszom celnym transportu do miejsca
pełnienia służby. Nie można też tracić z pola uwagi, że wszelkie wydatki Izby Celnej
pokrywane są ze środków budżetu państwa i muszą mieć prawne uzasadnienie.
Ponadto, zdaniem Sądu, wobec dostępności środków komunikacji publicznej
pomiędzy L. a W., trudno uznać, aby W. był miejscowością z której dojazd jest
znacznie utrudniony do L.
Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwa w
całości (pkt I) oraz zaliczył koszty sądowe na rachunek Skarbu Państwa (pkt II).
Apelacje od powyższego wyroku wnieśli wszyscy powodowie, zaskarżając
go w całości.
W odpowiedzi na apelacje powodów strona pozwana wniosła o ich oddalenie
w całości.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawanymi skargami kasacyjnymi Sąd
Okręgowy oddalił apelacje. Sąd uznał za własne ustalenia faktyczne przyjęte przez
Sąd pierwszej instancji. W ocenie Sądu zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. był
niezasadny. Sąd wskazał, że wbrew twierdzeniom powodów Sąd pierwszej instancji
rozpoznał istotę sprawy, którą było rozstrzygnięcie, zgodnie z właściwymi
przepisami prawa, zasadności przyznania powodom prawa do równoważnika
pieniężnego za wskazany okres oraz na przyszłość, jak również kwestia zwrotu
6
kosztów dojazdu do i z miejsca pełnienia służby. Sąd Rejonowy prawidłowo
wskazał, który moment był rozstrzygający przy ustalaniu uprawnień do
równoważnika oraz powołał właściwe przepisy, na podstawie których orzekał. Nie
doszło również do naruszenia przepisów prawa materialnego. Sąd Rejonowy trafnie
wskazał, że do rozstrzygnięcia żądań powodów w zakresie równoważników
pieniężnych zastosowanie miały przepisy poprzednio obowiązującej ustawy z dnia
24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze.
Właściwie powołał art. 20 oraz 20a w/w ustawy oraz § 25 rozporządzenia z 2004 r.
Nie sposób również uznać, aby doszło do naruszenia przepisów Konstytucji RP, tj.
art. 178 ust. 1 czy 92 ust. 1 zdanie pierwsze. Sąd pierwszej instancji prawidłowo
uznał, że powodowie zostali przeniesieni do pełnienia służby w Urzędzie Celnym
we Wrocławiu przed 31 października 2003 r. Dlatego w oparciu o właściwe przepisy
brak było podstaw do zasądzenia dochodzonego przez nich równoważnika
pieniężnego zarówno za okres przeszły jak i na przyszłość. Sąd Rejonowy
całościowo przeanalizował przepisy obowiązujące w chwili wyrokowania oraz
przepisy dotychczasowe, trafnie uznając, że dla oceny prawnej roszczeń powodów
w zakresie równoważników pieniężnych zastosowanie powinny mieć przepisy
dotychczasowe. Na ich podstawie stwierdzić należało, że prawo do równoważnika
pieniężnego mieli funkcjonariusze celni przeniesieni do pełnienia służby w innej
miejscowości po 31 października 2003 r., a zatem nie powodowie, którzy
przeniesieni zostali z dniem 1 kwietnia 2001 r.
Sąd odwoławczy stwierdził następnie, że nie doszło także do naruszenia art.
65 § 1 i 2 k.c. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że nieodpłatne dowozy
pracowników do końca lutego 2005 r. wynikały z dobrej woli pracodawcy, podobnie
jak transport po tej dacie, jedynie za pokryciem kosztów paliwa. Pracodawca nie
ma bowiem obowiązku zapewnienia pracownikom transportu do miejsca pełnienia
służby, a tym bardziej transportu bezpłatnego. Powodowie wyrazili zgodę na
dokonywanie potrąceń, i nie sposób stwierdzić, aby znajdowali się pod presją ze
strony pracodawcy. Za presję nie można bowiem uznać świadomości, że jeśli nie
uiszczą opłaty za dowóz (która była niższa niż w komunikacji publicznej), to nie
będą mogli z nich korzystać. Dlatego, zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej
instancji prawidłowo uznał, że nie było podstaw prawnych do zasądzenia na rzecz
7
powodów równoważnika pieniężnego oraz do zapewnienia im bezpłatnych
dojazdów do pracy, a w konsekwencji zwrotu kosztów dojazdów służbowym
autobusem z miejsca ich zamieszkania do miejsca pełnienia służby.
W skargach kasacyjnych powodowie: M. P., L. P., E. M., A. W., M. Z., S. P. i
M. D. zaskarżyli w całości wyrok Sądu Okręgowego, wnosząc o jego uchylenie i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach procesu z uwzględnieniem kosztów dotychczasowego postępowania.
Skarżący zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie
art. 20a ust. 1 i 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. w związku z § 25 ust. 1
rozporządzenia z 2004 r., przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że
”prawo do równoważnika pieniężnego mieli funkcjonariusze celni przeniesieni do
pełnienia służby w innej miejscowości po 31 października 2003 r.”, podczas gdy
kontrola przez Sąd drugiej instancji wskazanych przepisów, przeprowadzona
zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, powinna była doprowadzić do odstąpienia
od zastosowania § 25 ust. 1 powołanego rozporządzenia.
Ponadto skarżący zarzucili naruszenie przepisów prawa procesowego w
sposób, który miał istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: (-) art. 233 § 1 w
związku z art. 382 i w związku z art. 391 § 1 k.p.c., polegającego na: (a)
nieuwzględnieniu, bez wyjaśnienia dlaczego, wiarygodnych i mających dla sprawy
znaczenie dowodów z pism pozwanego z 20 stycznia 2009 r., pism pozwanego 16
stycznia 2008 r. nr 45000-KA-163-138/07/08/wb oraz z 24 stycznia 2008 r. nr
45000-KA-163-138/07wb, jak również z treści wyjaśnień dyrektora strony pozwanej
D. S.; (b) nierozważeniu, wbrew treści w/w dowodów, że dla stron niniejszego
postępowania okolicznością bezsporną było, że W. jest miejscowością, z której
dojazd jest znacznie utrudniony, jak również, że skarżący znajdował się pod presją
ze strony pozwanego oraz że żądał zwrotu kwot potrącanych z jego uposażenia,
jak również że twierdził, że potrącanie jest bezprawne (świadczenie nienależne); (-)
art. 378 § 1 i 382 w związku z art. 391 k.p.c., przez nierozpoznanie sprawy co do
meritum i całkowite pominięcie zarzutów zgłoszonych w apelacji; (-) art. 382 k.p.c.
oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez: (a) pominięcie
znacznej części zebranego w sprawie materiału dowodowego odnoszącego się do
bezspornego dla stron faktu, że W. jest miejscowością, z której dojazd jest znacznie
8
utrudniony, jak również wywierania na skarżącego presji, aby ten wyraził zgodę na
dokonywanie przez pozwanego potrąceń z jego uposażenia oraz niezmiennego i
wielokrotnie artykułowanego stanowiska skarżącego co do bezprawności potrąceń
dokonywanych przez pozwanego z jego uposażenia; (b) niedokonanie żadnych
istotnych ustaleń; niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku i nieprzytoczenie
przepisów prawa, a także brak ustalenia w drodze wykładni ich znaczenia; brak
omówienia w uzasadnieniu przyczyn, dla których innym dowodom opisanym j/w
Sąd drugiej instancji odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, przez co
zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skargi są częściowo uzasadnione. W zakresie podstawy odnoszącej się do
przepisów postępowania nietrafny okazał się zarzut naruszenia art. 328 § 2 w
związku z art. 391 k.p.c. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Sąd Okręgowy - wbrew zarzutom skarg kasacyjnych - wyraźnie przyjął ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji za własne. Należy wskazać, że w postępowaniu
przed sądem drugiej instancji stosuje się art. 328 § 2 k.p.c. odpowiednio, a więc z
uwzględnieniem istoty i swoistości postępowania przed tym sądem (art. 391 § 1
k.p.c.). Jeżeli więc sąd drugiej instancji w pełni podziela ocenę dowodów, jakiej
dokonał sąd pierwszej instancji, to nie ma obowiązku ponownego przytaczania w
uzasadnieniu wydanego orzeczenia przyczyn, dla których określonym dowodom
odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. W takim wypadku wystarczy
zdecydowane stwierdzenie, że podziela argumentację zamieszczoną w
uzasadnieniu wyroku sądu pierwszej instancji, w którym poszczególne dowody
zostały wyczerpująco omówione i traktuje ustalenia pierwszoinstancyjne jako
własne. Nie ma również przeszkód, aby sąd drugiej instancji odwołał się nawet do
oceny prawnej sądu pierwszej instancji, jeżeli w pełni ją podziela i uznaje za
wyczerpującą (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r., I CSK
72/12, LEX nr 1215604). Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że
Sąd Okręgowy w pełni zaakceptował oceny prawne Sądu pierwszej instancji. W
rezultacie, jakkolwiek uzasadnienie to narusza wymagania art. 328 § 2 w związku z
9
art. 391 k.p.c., ponieważ samo w sobie, tj. bez wcześniejszego zapoznania się z
uzasadnieniem Sądu pierwszej instancji, byłoby ono niezrozumiałe, to jednak nie
można uznać, że zawiera uchybienia, które uniemożliwiają Sądowi Najwyższemu
kontrolę, czy prawo materialne i procesowe zostały prawidłowo zastosowane.
Tymczasem, jak wynika z ustalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego tylko
uchybienia takiego rodzaju mogą być uznane w świetle art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. za
mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy (por. między innymi wyroki z: 27
stycznia 1999 r., II UKN 437/98, OSNP 2000 Nr 6, poz. 245; 26 listopada 1999 r.,
III CKN 460/98, OSNC 2000 Nr 5, poz. 100; 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00,
OSNP 2003 Nr 7, poz. 182; 5 września 2001 r., I PKN 615/00, OSNP 2003 nr 15,
poz. 352; 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00, Lex nr 109420; 5 października
2005 r., I UK 49/05, OSNP 2006 nr 17-18, poz. 280; 16 października 2009 r., I UK
129/09, LEX nr 558286; 8 czerwca 2010 r., I PK 29/10, LEX nr 599519). Trafnie
natomiast skarżący zarzucili naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. Istotnie, Sąd Okręgowy
odniósł się do zarzutów apelacyjnych w sposób nadzwyczaj lakoniczny, w istocie
rzeczy stwarzający jedynie pozory ich rozważenia. Wynikający z art. 378 § 1 k.p.c.
obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji, oznacza zarówno zakaz
wykraczania przez sąd apelacyjny poza te granice, jak też nakaz merytorycznego
rozważenia wszystkich zarzutów podniesionych w apelacji w celu jednoznacznego
określenia podstawy prawnej własnego orzeczenia. Tymczasem treść uzasadnienia
zaskarżonego rozpoznawaną skargą wyroku dowodzi, że Sąd odwoławczy zupełnie
pominął niektóre zarzuty, w tym zwłaszcza zarzut dotyczący niedokonania przez
Sąd pierwszej instancji oceny zgodności § 25 ust. 1 rozporządzenia z 2004 r. z art.
20 ust. 1 i 20a ust. 1 i 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r., a także zarzuty
dotyczące pominięcia przez ten Sąd dowodów wskazujących na to, że W. jest
miejscowością, z której dojazd do L. jest znacznie utrudniony. Uchybienia te mogły
mieć w ocenie Sądu Najwyższego istotny wpływ na wynik sprawy. Jednocześnie
pominięcie przez Sąd Okręgowy części zebranego w sprawie materiału, uzasadnia
zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. Natomiast przedstawiony również w skargach
zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może być rozpoznany w ramach kontroli
kasacyjnej, ponieważ zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie
10
mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów, a art. 233 § 1
k.p.c. dotyczy jednoznacznie i bezpośrednio oceny dowodów.
W zakresie podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego
uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 20a ust. 1 i 2 ustawy o Służbie
Celnej z 1999 r. w związku z § 25 ust. 1 rozporządzenia z 2004 r. Przed
rozpatrzeniem tego zarzutu należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem, sąd, tj. Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne,
ocenia, czy przepis aktu wykonawczego jest zgodny z ustawą lub czy nie wykracza
poza ustawowe upoważnienie, na podstawie którego został wydany. W razie
stwierdzenia niezgodności przepisu rozporządzenia z ustawą, sąd nie może go
stosować (zob. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 24 lutego 2011 r.,
I PZP 6/10, OSNP 2011 Nr 21-22, poz. 268 i cyt. w jej uzasadnieniu orzecznictwo).
Jak przyjęto w podstawie prawnej zaskarżonego wyroku, przesłanki uzyskania
równoważnika pieniężnego przez funkcjonariuszy celnych określa art. 20 ust. 1
ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. Zgodnie z tym przepisem, przeniesienie
funkcjonariusza celnego do innej miejscowości, z której dojazd jest znacznie
utrudniony, wymaga zapewnienia funkcjonariuszowi odpowiednich warunków
mieszkaniowych, z uwzględnieniem jego sytuacji rodzinnej. Z kolei według art. 20a
ust. 1 tej ustawy "w wypadku, o którym mowa w art. 20 ust. 1, jeżeli zapewnienie
funkcjonariuszowi odpowiednich warunków mieszkaniowych jest niemożliwe lub
utrudnione oraz jeżeli on sam lub członkowie jego rodziny nie posiadają lokalu
mieszkalnego w miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej,
funkcjonariuszowi celnemu przysługuje równoważnik pieniężny". Z art. 20a ust. 1 i
2 rozważanej ustawy nie wynika ograniczenie zakresu podmiotowego
uprawnionych do wypłaty równoważnika pieniężnego. Wobec tego, § 25 ust. 1
rozporządzenia z 2004 r. wykracza poza granice upoważnienia ustawowego,
naruszając tym samym art. 20a ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. Przepis §
25 ust. 1 rozporządzenia z 2004 r., wbrew brzmieniu art. 20a ust. 1 ustawy o
Służbie Celnej z 1999 r., pozbawia prawa do równoważnika pieniężnego
funkcjonariuszy, którym nie zapewniono odpowiednich warunków mieszkaniowych
w związku z przeniesieniem do innej miejscowości przed 31 października 2003 r.
Przepis ten modyfikuje krąg podmiotów uprawnionych do wypłaty równoważnika
11
pieniężnego, określony w ustawie, przez co pozostaje w sprzeczności z zasadami
wydawania rozporządzeń, określonymi w art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji.
W rezultacie należy stwierdzić, że zgodnie z art. 20a ustawy o Służbie Celnej z
1999 r., równoważnik pieniężny dla funkcjonariuszy Służby Celnej, którym nie
zapewniono odpowiednich warunków mieszkaniowych w związku z przeniesieniem
do innej miejscowości, przysługuje także funkcjonariuszom przeniesionym do innej
miejscowości przed 31 października 2003 r.
Zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w całości, a więc także w zakresie
dotyczącym orzeczenia o zwrocie kosztów dojazdu do i z miejsca pełnienia służby,
pełnomocnik skarżących nie wskazał przepisu prawa, który mógł w jego ocenie
stanowić podstawę takiego zwrotu i został naruszony przez zaskarżony wyrok. Z
tego względu Sąd Najwyższy, mogąc rozpoznawać skargę kasacyjną wyłącznie w
granicach jej podstaw oraz w granicach zaskarżenia (art. 39813
§ 1 k.p.c., oddalił
rozpoznawane skargi w wyżej wskazanym zakresie.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art.
108 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.