II KK 220/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-10-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I K 359/61 IV K
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II KK 220/12
POSTANOWIENIE
Dnia 26 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
Protokolant Ewa Oziębła
w sprawie S. K.
w przedmiocie odmowy stwierdzenia unieważnienia wyroku
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 26 września 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść
wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 lutego 2011 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 3 listopada 2010 r.,
1. uchylić postanowienia: Sądu Apelacyjnego z dnia 24 lutego
2011 r., oraz postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 3 listopada
2010r., i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania;
2. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążyć
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
W dniu 2 lipca 2008 r. A. K., córka skazanego S. K., złożyła wniosek o uznanie
za nieważny wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 4 stycznia 1961 r., skazującego
jej ojca za popełnienie przestępstwa z art. 1 § 3 lit. „a” dekretu z dnia 4 marca 1953
r. o wzmożeniu ochrony własności społecznej (Dz. U. nr 17, poz. 68) oraz
2
przestępstwa z art. 293 k.k. w zw. z art. 290 § 1 k.k., na karę łączną 6 lat więzienia
oraz 50.000 zł grzywny z zamianą w razie nieściągalności na dalsze 2 lata
więzienia oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na okres
3 lat. Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 19 sierpnia 1961 r., sygn. akt I K 359/61,
utrzymał w mocy powyższy wyrok wobec S. K. Karę wnioskodawca odbył w całości.
Postanowieniem z dnia 3 listopada 2010 r., Sąd Okręgowy oddalił wniosek A.
K. ustalając, że kwestionowane orzeczenie nie zapadło z powodu działalności
niepodległościowej skazanego.
W wyniku rozpoznania zażalenia wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny,
postanowieniem z dnia 24 lutego 2011 r., utrzymał w mocy zaskarżone
postanowienie.
Kasację od tego orzeczenia na korzyść wnioskodawczyni wywiódł Rzecznik
Praw Obywatelskich. Podniósł on „rażące naruszenie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
(Dz. U. z 1991 r. Nr 34, poz. 149 z późń. zm., dalej ustawa lutowa) polegające na
rozpoznaniu wniosku o uznanie za nieważne orzeczenia w trybie ustawy lutowej,
mimo, iż akta „historyczne” zostały zniszczone, a nie przeprowadzono
postępowania o ich odtworzenie, co mogło mieć istotny wpływ na jego treść”.
W oparciu o przytoczony zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu Okręgowego i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść wnioskodawczyni jest
oczywiście zasadna i podlega uwzględnieniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Podstawową kwestią w ramach niniejszej sprawy jest, iż oba orzekające w
niniejszej sprawie Sądy nie dysponowały aktami sprawy Sądu Wojewódzkiego,
sygn. akt IV K /…/, gdyż zostały one zniszczone, a w sprawie tej nie
przeprowadzono postępowania o ich odtworzenie. Tymczasem z art. 3 ust. 2
ustawy lutowej wynika, że „Sąd orzeka na posiedzeniu na podstawie akt
postępowania organu, który wydał orzeczenie, a w miarę potrzeby przeprowadza
dalsze postępowanie dowodowe”. Treść tego przepisu jest jednoznaczna i nie
pozostawia wątpliwości, że w wypadku zniszczenia akt niezbędne do rozpoznania
wniosku o uznanie za nieważne orzeczenia jest odtworzenie akt sprawy, w której
3
orzeczenie zostało wydane. Takie odtworzenie akt przeprowadza się na podstawie
art. 161 k.p.k.
W tej sytuacji brak odtworzenia akt dla potrzeb postępowania
rehabilitacyjnego stanowi oczywiste naruszenie przez procedujące w niniejszej
sprawie Sądy art. 3 ust. 2 ustawy lutowej, przy czym uchybienie to miało istotny
wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, ponieważ wydane ono zostało w
oparciu o niekompletny materiał dowodowy – i to w postaci braku podstawowego
źródła dowodowego.
Postępowania o odtworzenie akt nie może zastąpić zebranie w toku
postępowania o uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność niepodległościową szeregu dokumentów
związanych ze sprawą, gdyż one pomocne być tylko mogą w postępowaniu o
odtworzenie akt, ale przeprowadzonym odrębnie, na sobie właściwych zasadach i
zakończonym stosownym do okoliczności orzeczeniem. Dopiero pozytywne
zakończenie tego drugiego postępowania – postępowania o odtworzenie akt –
otworzy możliwość orzekania w przedmiocie uznania za nieważne
kwestionowanego przez wnioskodawczynię orzeczenia.
Podniesione w kasacji uchybienie wystąpiło w postępowaniu przed Sądem I
Instancji i przeniknęło do postępowania odwoławczego, co uzasadnia uchylenie
obydwu orzeczeń.
Z powyższych względów orzeczono jak w dyspozytywnej części wyroku.
POSTANOWIENIE
Dnia 26 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
Protokolant Ewa Oziębła
w sprawie S. K.
w przedmiocie odmowy stwierdzenia unieważnienia wyroku
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 26 września 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść
wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 lutego 2011 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 3 listopada 2010 r.,
1. uchylić postanowienia: Sądu Apelacyjnego z dnia 24 lutego
2011 r., oraz postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 3 listopada
2010r., i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania;
2. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążyć
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
W dniu 2 lipca 2008 r. A. K., córka skazanego S. K., złożyła wniosek o uznanie
za nieważny wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 4 stycznia 1961 r., skazującego
jej ojca za popełnienie przestępstwa z art. 1 § 3 lit. „a” dekretu z dnia 4 marca 1953
r. o wzmożeniu ochrony własności społecznej (Dz. U. nr 17, poz. 68) oraz
2
przestępstwa z art. 293 k.k. w zw. z art. 290 § 1 k.k., na karę łączną 6 lat więzienia
oraz 50.000 zł grzywny z zamianą w razie nieściągalności na dalsze 2 lata
więzienia oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na okres
3 lat. Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 19 sierpnia 1961 r., sygn. akt I K 359/61,
utrzymał w mocy powyższy wyrok wobec S. K. Karę wnioskodawca odbył w całości.
Postanowieniem z dnia 3 listopada 2010 r., Sąd Okręgowy oddalił wniosek A.
K. ustalając, że kwestionowane orzeczenie nie zapadło z powodu działalności
niepodległościowej skazanego.
W wyniku rozpoznania zażalenia wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny,
postanowieniem z dnia 24 lutego 2011 r., utrzymał w mocy zaskarżone
postanowienie.
Kasację od tego orzeczenia na korzyść wnioskodawczyni wywiódł Rzecznik
Praw Obywatelskich. Podniósł on „rażące naruszenie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
(Dz. U. z 1991 r. Nr 34, poz. 149 z późń. zm., dalej ustawa lutowa) polegające na
rozpoznaniu wniosku o uznanie za nieważne orzeczenia w trybie ustawy lutowej,
mimo, iż akta „historyczne” zostały zniszczone, a nie przeprowadzono
postępowania o ich odtworzenie, co mogło mieć istotny wpływ na jego treść”.
W oparciu o przytoczony zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu Okręgowego i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść wnioskodawczyni jest
oczywiście zasadna i podlega uwzględnieniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Podstawową kwestią w ramach niniejszej sprawy jest, iż oba orzekające w
niniejszej sprawie Sądy nie dysponowały aktami sprawy Sądu Wojewódzkiego,
sygn. akt IV K /…/, gdyż zostały one zniszczone, a w sprawie tej nie
przeprowadzono postępowania o ich odtworzenie. Tymczasem z art. 3 ust. 2
ustawy lutowej wynika, że „Sąd orzeka na posiedzeniu na podstawie akt
postępowania organu, który wydał orzeczenie, a w miarę potrzeby przeprowadza
dalsze postępowanie dowodowe”. Treść tego przepisu jest jednoznaczna i nie
pozostawia wątpliwości, że w wypadku zniszczenia akt niezbędne do rozpoznania
wniosku o uznanie za nieważne orzeczenia jest odtworzenie akt sprawy, w której
3
orzeczenie zostało wydane. Takie odtworzenie akt przeprowadza się na podstawie
art. 161 k.p.k.
W tej sytuacji brak odtworzenia akt dla potrzeb postępowania
rehabilitacyjnego stanowi oczywiste naruszenie przez procedujące w niniejszej
sprawie Sądy art. 3 ust. 2 ustawy lutowej, przy czym uchybienie to miało istotny
wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, ponieważ wydane ono zostało w
oparciu o niekompletny materiał dowodowy – i to w postaci braku podstawowego
źródła dowodowego.
Postępowania o odtworzenie akt nie może zastąpić zebranie w toku
postępowania o uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność niepodległościową szeregu dokumentów
związanych ze sprawą, gdyż one pomocne być tylko mogą w postępowaniu o
odtworzenie akt, ale przeprowadzonym odrębnie, na sobie właściwych zasadach i
zakończonym stosownym do okoliczności orzeczeniem. Dopiero pozytywne
zakończenie tego drugiego postępowania – postępowania o odtworzenie akt –
otworzy możliwość orzekania w przedmiocie uznania za nieważne
kwestionowanego przez wnioskodawczynię orzeczenia.
Podniesione w kasacji uchybienie wystąpiło w postępowaniu przed Sądem I
Instancji i przeniknęło do postępowania odwoławczego, co uzasadnia uchylenie
obydwu orzeczeń.
Z powyższych względów orzeczono jak w dyspozytywnej części wyroku.