Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 50/12
POSTANOWIENIE
Dnia 11 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa F. sp. z o.o. w C.
przeciwko A. R. i J. K.
o zapłatę - w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 października 2012 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 2 marca 2012 r.,
"Czy postanowienie w przedmiocie odmowy wydania
postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności podlega zaskarżeniu
zażaleniem?"
a w wypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi,
"Czy po wydaniu stronie procesu tytułu wykonawczego bez
uprzedniego wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności
tytułowi egzekucyjnemu istnieje możliwość późniejszego wydania
takiego postanowienia?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 2 marca 2012 r. Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości a mianowicie, czy postanowienie w przedmiocie odmowy wydania
postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności podlega zaskarżeniu zażaleniem, a
w wypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi – czy po wydaniu tytułu
wykonawczego bez uprzedniego wydania postanowienia o nadaniu klauzuli
wykonalności tytułowi egzekucyjnemu istnieje możliwość późniejszego wydania
takiego postanowienia.
Zagadnienie prawne wyłoniło się podczas rozpoznania zażalenia wierzyciela
na postanowienie Sądu Rejonowego, który oddalił jego wniosek o doręczenie
odpisu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności wyrokowi zaocznemu
opatrzonemu klauzulą natychmiastowej wykonalności z uwagi na nadanie,
na wniosek wierzyciela, klauzuli wykonalności w brzmieniu określonym w art. 782
§ 1 k.p.c. - bez wydania oddzielnego postanowienia w tym przedmiocie.
Źródłem wątpliwości Sądu drugiej instancji jest treść art. 394 § 1 k.p.c. oraz
art. 795 § 1 k.p.c. Pierwszy z tych przepisów przewiduje zamknięty katalog
postanowień podlegających zaskarżeniu zażaleniem, zaś drugi stanowi,
że zażalenie przysługuje na postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności.
Wątpliwość dotyczy kwestii, czy można postanowienie w przedmiocie odmowy
wydania przez sąd postanowienia o nadaniu klauzuli traktować jako postanowienie
kończące postępowanie w sprawie, bądź czy możliwe jest zaliczenie takiego
postanowienia – z uwagi na jego przedmiot - do kategorii postanowień co do
nadania klauzuli wykonalności. Sąd Okręgowy wyraził pogląd, że z uwagi
na poważne skutki, jakie ma dla wierzyciela odmowa wydania postanowienia
w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności, celowe byłoby przyjęcie
dopuszczalności zaskarżenia takiego postanowienia.
W uzasadnieniu drugiego pytania Sąd drugiej instancji wskazał na
rozbieżność w praktyce sądów powszechnych wywołaną wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2010 r., P 28/08 (Dz. U. 2010.229.1503),
3
którym została stwierdzona sprzeczność § 182 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów
powszechnych (Dz. U. 2007.38.249, dalej r.u.s.p.) z art. 92 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej. W konsekwencji tego wyroku w orzecznictwie
ukształtowały się dwa stanowiska: - pierwsze uznaje, że wyeliminowanie
z porządku prawnego § 182 r.u.s.p. nie prowadzi do zmiany wykładni art. 783 § 3
k.p.c., bowiem z uwagi na treść § 1 i 2 tego przepisu, miał on jedynie charakter
uzupełniający, - drugie przyjmuje, iż całość czynności związanych z nadaniem
klauzuli wykonalności jest postępowaniem sądowym (art. 786 § 1 i 2 k.p.c.),
w którym zasadą jest nadanie klauzuli w formie postanowienia, zaś § 182 r.u.s.p.
stanowił wyjątek od tej zasady. Wyeliminowanie z porządku prawnego tego
przepisu nakłada zatem na sądy obowiązek stosowania przepisów ogólnych
postępowania cywilnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Najwyższy, przystępując do rozpoznania przedstawionego zagadnienia
prawnego, w pierwszej kolejności zobowiązany jest zbadać, czy zostały
spełnione formalnoprawne wymogi do przedstawienia zagadnienia prawnego,
a w konsekwencji, czy zaistniały przesłanki do podjęcia uchwały.
Ustawodawca, przyznając sądowi drugiej instancji uprawnienie do
przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego na podstawie art. 390
§ 1 k.p.c., uzależnił skuteczność skorzystania z niego od wystąpienia w sprawie
poważnych wątpliwości prawnych oraz niezbędności oczekiwanej odpowiedzi do
rozstrzygnięcia sprawy. Przymiotnik kwalifikujący „poważne” oznacza, że istnieją
zasadnicze trudności w ich wyjaśnieniu przy wykorzystaniu podstawowych metod
wykładni a nadto, że w przypadku powstania wątpliwości zwykłych sąd odwoławczy
obowiązany jest rozwiązać je we własnym zakresie (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 25 stycznia 2007 r., III CZP 100/06, niepubl., z dnia
14 października 2010 r., III CZP 66/10, niepubl., z dnia 20 października 2010 r.,
III CZP 68/10, niepubl. i postanowienia w nim powołane, z dnia 26 października
2011 r., III CZP 59/11, niepubl.).
4
Przedstawione zagadnienie prawne nie odpowiada przytoczonym
wymaganiom przede wszystkim dlatego, że nie spełnia wymagania wystąpienia
w sprawie poważnych wątpliwości prawnych oraz niezbędności oczekiwanej
odpowiedzi do rozstrzygnięcia sprawy.
W świetle treści art. 795 § 1 i 2 k.p.c., zaskarżeniu podlega zarówno
postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności, jak i postanowienie o odmowie
nadania klauzuli wykonalności. Na zaskarżalność orzeczenia zarówno
pozytywnego, jak i negatywnego wskazuje jednoznacznie zastrzeżenie w § 2 tego
przepisu terminu do wniesienia zażalenia zarówno dla dłużnika, jak i wierzyciela.
W pytaniu prawnym zawarta została wątpliwość, powstała zapewne na tle stanu
faktycznego, czy służy zażalenie na postanowienie w przedmiocie odmowy
wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, a zatem tak, jakby treścią
postanowienia miała być odmowa wydania postanowienia, a nie odmowa nadania
klauzuli wykonalności. Tymczasem każde postanowienie wydane wskutek wniosku
wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności, czy też wskutek wniosku o wydanie
postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, musi być traktowane jako
postanowienie, którego treścią jest rozstrzygnięcie o nadaniu klauzuli wykonalności
(pozytywne lub negatywne), niezależnie od tego czy uprzednio została nadana, bez
wydania odrębnego postanowienia, klauzula w formie pieczęci w brzmieniu
określonym przez rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, o którym mowa w art.
783 § 2 k.p.c. Przedmiotem postanowienia jest bowiem nadanie klauzuli
wykonalności i nie jest możliwe orzeczenie o wniosku o wydanie postanowienia bez
odniesienia się w jego treści do kwestii nadania klauzuli lub odmowy jej nadania.
Przesłanki nadania klauzuli wykonalności na rzecz wierzyciela lub innych
podmiotów, wydania tytułu wykonawczego lub kolejnych tytułów wykonawczych
określają szczegółowo przepisy art. 776 – 795 kodeksu postępowania cywilnego.
Jeżeli zatem sąd wydał tytuł wykonawczy uznając, że zachodzą przesłanki do
nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, nie jest dopuszczalne
następcze wydanie odrębnego, niejako „sanującego” postanowienia w przedmiocie
nadania klauzuli wykonalności.
5
Nie można nadto uznać, że udzielenie odpowiedzi jest niezbędne do
rozpoznania zażalenia przez Sąd drugiej instancji. Sąd Rejonowy zaskarżonym
postanowieniem oddalił wniosek o doręczenie odpisu postanowienia o nadaniu
klauzuli wykonalności a nie, jak wnosił wierzyciel, o wydanie postanowienia
o nadaniu klauzuli wykonalności. Przedmiotem kontroli Sądu Okręgowego nie jest
zatem postanowienie o odmowie wydania postanowienia o nadaniu klauzuli
wykonalności, a postanowienie oddalające wniosek o doręczenie odpisu
postanowienia, które w ogóle nie zostało wydane. W tym wypadku w ogóle nie ma
zastosowania art. 795 k.p.c., a poprzez art. 13 § 2 k.p.c. przepisy ogólne kodeksu
postępowania cywilnego, które w art. 394 § 1 k.p.c. przewidują zażalenie
na odmowę doręczenia uzasadnienia, natomiast nie przewidują zażalenia na
odmowę doręczenia odpisu orzeczenia. Poza granicę rozważań związanych
z przedstawieniem pytania prawnego wykracza ocena, czy Sąd Rejonowy
rozpoznał wniosek wierzyciela wszczynający niniejsze postępowanie.
Zważywszy na powyższe orzeczono jak w sentencji.