Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 114/12
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Anna Kozłowska
w sprawie ze skargi W. R.
o wznowienie postępowania w sprawach I Ns …/06 Sądu Rejonowego
w W. oraz III Ca …/08 Sądu Okręgowego w G.
z wniosku E. R.
przy uczestnictwie W. R. i M. R.
o stwierdzenie nabycia spadku po E. R.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2012 r.,
zażalenia uczestnika postępowania W. R.
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 22 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 25 października 2007 r. Sąd Rejonowy w W. w
sprawie z wniosku E. R. stwierdził, że spadek po E. R. nabyli na podstawie ustawy
synowie W. R. i M. R.; apelacja od tego postanowienia została w dniu 3 września
2008 r. oddalona przez Sąd Okręgowy w G. W toku sprawy uczestnik W. R.,
którego miejsce pobytu nie było znane, był zastępowany przez kuratora
ustanowionego przez Sąd Rejonowy na podstawie art. 510 § 2 zdanie 2. k.p.c.
Wniesioną w dniu 1 kwietnia 2011 r. skargę o wznowienie postępowania W.
R. oparł na podstawie „nieważności postępowania przez pozbawienie (…)
możności obrony swych praw (przez uniemożliwienie złożenia oświadczenia o
przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza)”.
Skargę tę Sąd Okręgowy w G. odrzucił zaskarżonym obecnie
postanowieniem z dnia 22 grudnia 2011 r., stwierdzając, że nie została ona oparta
na ustawowej podstawie wznowienia. Uczestnika zastępował w postępowaniu
spadkowym kurator ustanowiony prawidłowo przez Sąd, a zatem brak podstaw
do twierdzenia, że został on pozbawiony możności działania w rozumieniu art. 401
pkt 2 k.p.c. Kwestia niezłożenia w tym postępowaniu oświadczenia co do sposobu
przyjęcia spadku nie mieści się w granicach powołanej przesłanki wznowienia.
W zażaleniu na to postanowienie skarżący zarzucił naruszenie prawa
materialnego „przez odmówienie skarżącemu prawa do odrzucenia spadku
(w sytuacji gdy był on pozbawiony możności działania)”, a także naruszenie art.
401 pkt 2 i art. 410 k.p.c. „przez pozbawienie skarżącego prawa do odrzucenia
spadku”. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i rozpoznanie
sprawy na nowo lub o „stwierdzenie w całości nieważności postępowania (…)
z uwagi na pozbawienie skarżącego obrony swych praw i prowadzenie
postępowania bez jego obecności”.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Wznowienie postępowania nieprocesowego normuje art. 524 k.p.c., jednak
w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku instytucję wznowienia zastępuje
3
art. 679 k.p.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1994 r., III CZP
40/96, OSNC 1994, nr 11, poz. 210). Przewidziana w art.679 k.p.c. możliwość
zmiany lub uchylenia prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku, stanowi negatywną przesłankę wznowienia postępowania w takiej sprawie
(art. 524 § 1 k.p.c.).
Przy utrzymującym się sporze co do tego, czy wyłączenie to jest absolutne,
niewątpliwie ma ono zastosowanie w wypadku zbiegu podstaw wznowienia
z podstawami zmiany lub uchylenia prawomocnego postanowienia.
W sprawie niniejszej nie znajdował zastosowania art. 524 § 2 k.p.c.,
gdyż udział w sprawie reprezentanta w osobie ustanowionego przez sąd kuratora
jest równoznaczny z udziałem samego reprezentowanego.
Wznowieniu na podstawie przewidzianej w art. 524 § 1 k.p.c. stało na
przeszkodzie wyłączenie w nim przewidziane.
Gdyby nawet, pomimo wskazanych przeszkód, dopuścić hipotetyczną
dopuszczalność wznowienia i oceniać ją na takiej podstawie, jaką powołał skarżący
i zastosował Sąd, to wynik tej oceny także byłby dla skarżącego negatywny.
Na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania
z powodu nieważności jeżeli strona wskutek naruszenia przepisów prawa była
pozbawiona możności działania. Rację ma Sąd Okręgowy, że w skardze nie zostały
wskazane okoliczności mogące świadczyć o pozbawieniu uczestnika uprawnień
procesowych; okoliczności takich brak również w zażaleniu. Skarżący nie zarzucił
żadnych uchybień związanych z ustanowieniem kuratora dla zastępowania go
w postępowaniu spadkowym ze względu na to, że miejsce jego pobytu nie było
znane. Jedynie wadliwe ustanowienie kuratora mogłoby odpowiadać przesłance,
o której mowa w art. 401 pkt 2 k.p.c., a za nieporozumienie należy uznać
sformułowanie jako podstawy skargi twierdzenia o „pozbawieniu” możliwości
złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza (tak
w skardze) albo złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku (tak w zażaleniu).
Ubocznie można zauważyć, że skarżący nie skorzystał z możliwości
prawnych związanych ze składaniem oświadczeń spadkowych oraz że zagadnienie
nabycia spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza nie ma znaczenia
4
dla samego stwierdzenia nabycia spadku (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
13 października 2010 r., III CZP 64/10, OSNC 20011, nr 3, poz. 26).
Na koniec, należy stwierdzić, że przy powołanej przez skarżącego podstawie
wznowienia skarga, przy uwzględnieniu jego twierdzeń, byłaby w świetle art. 407
§ 1 k.p.c. spóźniona.
Z omówionych względów zażalenie jako nieuzasadnione podlegało
oddaleniu, na podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39814
k.p.c.
es

IV CZ 114/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia