Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 558/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Z.W.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej "P."
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 listopada 2012 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 października 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2010 r. oddalił powództwo Z. W.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko- Własnościowej „P." o uchylenie
uchwały w sprawie określenia odrębnej własności lokali.
Z ustaleń wynika, że powódka jest członkiem pozwanej spółdzielni
i przysługuje jej własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr 27
przy ul. B. 20, znajdującego się w zasobach spółdzielni. Powódka zajmuje także
piwnicę o pow. 1,76 m2
jako pomieszczenie przynależne oraz korzysta na zasadzie
najmu z wnęki (komórki) o pow. 3,60 m2
, usytuowanej na półpiętrze klatki
schodowej.
Zarząd spółdzielni przygotował projekt uchwały w sprawie określenia
odrębnej własności lokali. Projekt ten był wyłożony do wglądu, o czym
zawiadomiono członków informując ich, że ewentualne zastrzeżenia i uwagi można
składać w terminie określonym w art. 42 ust. 2 u.s.m. Żaden z członków
spółdzielni, w tym również powódka, nie zgłosił pisemnych wniosków dotyczących
zmian tego projektu. W dniu 5 kwietnia 2005 r. zarząd pozwanej zatwierdził
niezakwestionowany przez członków projekt uchwały i podjął uchwałę nr 11/2005
w sprawie określenia przedmiotu odrębnej własności lokali. W § 3 uchwały został
wymieniony załącznik nr 3, w którym wymieniono lokal powódki, jako mający
powierzchnię 41,50 m2
, do którego pomieszczeniem przynależnym jest piwnica nr
27, a z lokalem tym związany jest udział w prawie własności części wspólnych
nieruchomości w wysokości 2257/1 000 000. Pomieszczenia na półpiętrach zostały
zaliczone do powierzchni wspólnej. Pismem z dnia 7 kwietnia 2005 r., doręczonym
powódce w dniu 9 kwietnia 2005 r., zarząd spółdzielni poinformował powódkę
o zatwierdzeniu uchwały w brzmieniu podanym w projekcie. Uchwała została
doręczona powódce w dniu 2 lutego 2010 r.
Na podstawie tej uchwały w 2007 r. ustanowiono odrębną własność
17 lokali, a na dzień 6 stycznia 2010 r. została ustanowiona odrębna własność 130
mieszkań, tj. ponad 30 % lokali.
Pismem z dnia 2 sierpnia 2007 r. powódka zwróciła się do spółdzielni
z żądaniem ustanowienia na jej rzecz odrębnej własności lokalu. Żądała także, aby
odrębną własność lokalu objąć również komórkę na półpiętrze. Z uwagi na to
żądanie, mimo że nie zalega ona z opłatami, pomiędzy stronami nie doszło do
3
zawarcia umowy. W ocenie Sądu Okręgowego, żądanie powódki jest niezasadne,
albowiem zaskarżona uchwała jest zgodna z prawem, a nadto powódka uchybiła
terminowi do jej zaskarżenia. Termin do zaskarżenia uchwały należy, zdaniem
Sądu, liczyć od dnia doręczenia powódce zawiadomienia o podjęciu uchwały, co
nastąpiło 7 kwietnia 2005 r. Pozew wniesiony został z uchybieniem tego terminu.
Zaskarżona uchwała ponadto spełniała wymogi przewidziane przez obowiązującą
w dacie jej podjęcia ustawę o spółdzielniach mieszkaniowych. Sąd Okręgowy
uznał, że jakkolwiek wskutek zmiany art. 42 u.s.m. nowelą z dnia 14 czerwca
2007 r. spółdzielnie mieszkaniowe zostały zobowiązane do zmiany treści uchwał
podjętych w sprawie określenia przedmiotu odrębnej własności lokali poprzez
przyporządkowanie im piwnic i innych pomieszczeń przynależnych, tak aby nie
stanowiły one części wspólnych nieruchomości, to obowiązek ten nie dotyczył tych
przypadków, w których spółdzielnie na podstawie takiej uchwały dokonały już
czynności bezpośrednio zmierzających do zawarcia umowy przeniesienia
własności przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej. W konsekwencji
ustalając, że pozwana spółdzielnia na podstawie zaskarżonej uchwały ustanowiła
odrębną własność 130 lokali, Sąd ten uznał żądanie powódki za bezzasadne.
Wyrokiem z dnia 26 października 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powódki od powyższego wyroku. Podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną
Sąd Apelacyjny przyjął za trafne zapatrywanie, że powódka uchybiła terminowi do
zaskarżenia uchwały. Sąd Apelacyjny uznał, że ustawa nie nakłada na spółdzielnie
obowiązku doręczenia osobom zainteresowanym tekstu uchwały podjętej po
rozpatrzeniu zastrzeżeń do projektu, a wystarczające jest zawiadomienie osób
zainteresowanych o przyjęciu projektu bez poprawek. Doręczenie tego
zawiadomienia otwiera termin do zaskarżenia uchwały, nie ulega zaś wątpliwości,
że dla powódki termin ten bieg z chwilą doręczenia jej pisma z dnia 7 kwietnia 2005
r., zatem bezskutecznie upłynął.
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie naruszenia przepisów prawa
materialnego (art. 3983
§ 1 pkt. 1 k.p.c.) oraz prawa procesowego (art. 3983
§ 1 pkt.
2 k.p.c.) powódka zarzuciła:
a) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 43 ust. 4 u.s.m.
poprzez błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że ustawa nie
4
nakłada na spółdzielnie obowiązku doręczenia osobom
zainteresowanym tekstu uchwały, a jedynie obowiązek poinformowania
ich o przyjęciu projektu i treści ewentualnych zmian do tego projektu;
a) naruszenie przepisów postępowania, a to:
- art. 217 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie zgłoszonego przez powódkę
wniosku o dopuszczenie dowodu z dokumentu KW … na okoliczność
ustalenia, kiedy faktycznie nastąpiło pierwsze przekształcenie lokalu w
odrębną własność; art. 233 k.p.c. i art. 382 k.p.c. poprzez naruszenie
zasady swobodnej oceny dowodów i ogólnikowe powołanie się na wynik
postępowania przed Sądem pierwszej instancji, bez należytej oceny
zebranego materiału dowodowego w sprawie i słuszności dokonanej
wykładni art. 43 ust. 4 u.s.m. oraz art. 5 w związku z art. 212 i art. 232
k.p.c. poprzez niepouczenie powódki o możliwości ustanowienia
pełnomocnika oraz o znaczeniu czynności procesowych, gdy z uwagi na
wyjątkową zawiłość sprawy oraz ogólną nieporadność życiową i
procesową powódki Sąd winien dostrzec konieczność uzyskania przez
nią pomocy prawnej.
W konkluzji powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego i poprzedzającego
go wyroku Sądu Okręgowego i orzeczenie zgodnie z wnioskami apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1116), spółdzielnia
mieszkaniowa ma obowiązek podjęcia, w okresie 24 miesięcy od dnia złożenia
pierwszego wniosku o wyodrębnienie własności lokalu, uchwały, określającej
przedmiot odrębnej własności wszystkich lokali mieszkalnych i lokali o innym
przeznaczeniu w danej nieruchomości. W art. 43 uregulowany został sposób
podejmowania takiej uchwały, wymagający przygotowania projektu, wyłożenia go
do wglądu członków, rozpatrzenia ewentualnych wniosków i zastrzeżeń, oraz
podjęcia uchwały zatwierdzającej lub korygującej projekt. Wbrew ocenie Sądu
Apelacyjnego, nie jest wystarczające powiadomienie członków spółdzielni
o podjęciu uchwały w brzmieniu zgodnym z projektem. Z art. 43 ust. 5 ustawy
wyraźnie wynika obowiązek doręczenia uchwały osobom, których dotyczy. Osoby
5
te mogą bowiem, w terminie 30 dni od dnia jej doręczenia, zaskarżyć uchwałę do
sądu z powodu jej niezgodności z prawem lub jeśli uchwała ta narusza ich interes
prawny lub uprawnienia. W niniejszej sprawie ustalono, że powódce nie doręczono
uchwały, a jedynie zawiadomienie o jej podjęciu. Doręczenie nastąpiło dopiero
w 2010 r. w toku postępowania sądowego toczącego się pomiędzy stronami
w innej sprawie, zatem termin do zaskarżenia uchwały należy uznać za
zachowany.
Trafnie uznały orzekające w sprawie Sądy, że wejście w życie ustawy z dnia
14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 125, poz. 873; dalej: ustawa
zmieniająca) nie zawsze narzucało na spółdzielnię obowiązek zmiany uchwały,
o jakiej mowa w art. 42 ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (tekst .jedn. Dz.U. z 2003, nr 119, poz. 1116 ze zm.; dalej: u.s.m.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że spółdzielnia
mieszkaniowa ma obowiązek realizacji roszczenia, o jakim mowa w art. 1714
u.s.m.
na nowych zasadach określonych w ustawie zmieniającej, chyba że na podstawie
prawomocnej uchwały zarządu, podjętej w poprzednio obowiązującym stanie
prawnym, spółdzielnia dokonała czynności bezpośrednio zmierzających do
zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu (por. uchwały z dnia 17 kwietnia
2009 r., III CZP 14/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 5; III CZP 16/09, OSNC 2010, nr 1,
poz. 6; III CZP 17/09, OSNC 2010, poz. 7). Zasadniczego znaczenia nabiera zatem
ustalenie, czy przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (31 lipca 2007 r.)
spółdzielnia dokonała czynności zmierzających bezpośrednio do zawarcia umowy
przeniesienia własności lokalu. Ustalenia poczynione w tym zakresie nie są
precyzyjne, co trafnie zarzuciła skarżąca w ramach drugiej podstawy kasacyjnej.
Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika jedynie, że spółdzielnia w 2007 r.
ustanowiła odrębną własność 17 lokali. Nie wiadomo natomiast, czy nastąpiło to
przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, czy już po dniu 31 lipca 2007 r., ani
kiedy dokonano czynności zmierzających bezpośrednio do zawarcia umowy
przeniesienia własności lokalu w sytuacji, w której do realizacji roszczenia
określonego w art. 1714
u.s.m. doszło już po tym dniu. Ustalenie w tym zakresie jest
niezbędne do rozstrzygnięcia o zasadności roszczenia powódki. Trafnie zatem
6
zarzucała w skardze powódka naruszenie art. 217 i 382 k.p.c., zgłaszała bowiem
wnioski dowodowe na wskazaną okoliczność, a ich oddalenie nastąpiło bez
uzasadnionych podstaw. Brak tego istotnego ustalenia skutkuje koniecznością
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Nie są natomiast zasadne pozostałe zarzuty naruszenia prawa
procesowego. Podstawy skargi kasacyjnej nie może stanowić zarzut naruszenia
art. 233 k.p.c. z uwagi na wyraźny zakaz wyrażony w art. 3983
§ 3 k.p.c. Wbrew też
zarzutom, nie doszło do naruszenia art. 5 w związku z art. 212 i 232 k.p.c. przez
brak uprzedzenia powódki o możliwości ustanowienia pełnomocnika procesowego
i pouczania jej o znaczeniu czynności procesowych. Przede wszystkim zarzut ten
odnosi się w istocie do postępowania przez Sądem pierwszej instancji, podczas
gdy skarga kasacyjna służy zaskarżaniu orzeczeń drugoinstancyjnych. Skarżąca
zaś nie przytoczyła w skardze przepisów regulujących postępowanie odwoławcze,
które naruszyć miał we wskazany sposób Sąd Apelacyjny. Niezależnie od tego
trzeba zwrócić uwagę, że z art. 5 k.p.c. nie wynika powinność sądu, mająca
charakter ogólnego obowiązku, udzielania w każdym wypadku pouczeń stronom
procesu tylko dlatego, że występują bez profesjonalnego pełnomocnika. Udzielenie
pouczenia musi być uzasadnione, zależy od uznania i oceny sądu
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2011 r., II CZ 53/11,
niepubl.). Skarżąca nie wykazała, że taka potrzeba istniała, a zawarte w skardze
twierdzenia o jej nieporadności i zawiłości sprawy należy uznać za gołosłowne.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
db