Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 179/12
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 5 grudnia 2012 r.,
sprawy J. Z.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 grudnia 2011 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w O.
z dnia 6 czerwca 2011 r.,
p o s t a n o w i ł:
1/ oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2/ obciążyć wnioskodawcę kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
J. Z. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty 40.000 zł tytułem
odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w
dniach 28 – 29 lipca 2000 r. w sprawie 2 Ds. … Prokuratury Rejonowej w O.
Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2011 r., . Sąd Okręgowy w O. na podstawie art.
552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz J. Z. kwotę 1500 zł tytułem
zadośćuczynienia za niewątpliwe niesłuszne zatrzymanie w wymienionych wyżej
dniach i sprawie, zaś w pozostałej części wniosek oddalił.
Apelacje od tego wyroku wnieśli: prokurator na niekorzyść wnioskodawcy i
jego pełnomocnik. Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2011 r., Sąd Apelacyjny uwzględnił
jedynie apelację oskarżyciela i obniżył kwotę zadośćuczynienia do 300 zł, zaś w
pozostałej części utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, tym samym oddalając
2
żądanie pełnomocnika wnioskodawcy o zmianę tego wyroku i zasądzenie reszty z
dochodzonej kwoty 40.000 zł.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego złożył pełnomocnik J. Z. zarzucając
rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, to
jest:
„1. przepisu art. 7 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. w zakresie, w jakim Sąd
Apelacyjny przyjął, iż pomiędzy zatrzymaniem, a szkodą obejmującą kwoty
poniesione z tytułu ustanowienia obrońcy, wpłaty poręczenia majątkowego
oraz szkód wynikających z późniejszego orzeczenia wobec wnioskodawcy
kary pozbawienia wolności nie zachodzi związek przyczynowy uzasadniający
roszczenie J. Z., a co za tym idzie, iż kwota zasądzonego zadośćuczynienia w
symbolicznej wysokości 300 zł będzie stanowić należytą rekompensatę dla J.
Z. z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania;
2. przepisu art. 424 § 1 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. w
zakresie, w jakim Sąd Apelacyjny przyjął, iż zasądzone przez Sąd Okręgowy
w O. zadośćuczynienie razi swą niewspółmiernie wysoką sumą w stosunku do
krzywdy doznanej przez J. Z. spowodowanej niesłusznym zatrzymaniem i
pozbawieniem wolności, które to zatrzymanie w ocenie Sądu nie wpłynęło w
żaden sposób na stan zdrowia wnioskodawcy, nie wywołało żadnych skutków
dla życia osobistego czy rodzinnego ani też znacząco nie pogorszyło jego
pozycji w środowisku bez wskazania, na jakich dowodach w tej mierze Sąd
się oparł; a nadto w o oparciu ww. okoliczności na dowodach nie ujawnionych
w toku rozprawy głównej – w szczególności na opinii sądowo- psychiatrycznej
( k. 578 – 583).”
W konkluzji skarżący się wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
w przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania”.
Prokurator w pisemnej odpowiedzi na kasację wnosił o jej oddalenie jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Pierwszy zarzut kasacyjny, będący powtórzeniem zarzutów apelacyjnych,
bazuje na tezie wyrażonej w uzasadnieniach obu środków zaskarżenia, że
dochodzone odszkodowanie i zadośćuczynienie należy się nie tylko za okres
zatrzymania w sprawie 2 Ds … Prokuratury Rejonowej, ale również za koszty
ustanowienia obrońcy w tej sprawie i koszty uzyskania kwoty poręczenia
3
majątkowego, które w tejże sprawie zastosowano, a nadto i przede wszystkim za
odbytą karę 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzoną za przestępstwo
samouwolnienia się w trakcie owego zatrzymania.
Powtórzyć więc za Sądem odwoławczym należy, że „skazanie J. Z. na karę
6 miesięcy pozbawienia wolności było konsekwencją jego samouwolnienia, nie zaś
niewątpliwie niesłusznego – jak przyjął Sąd Okręgowy – zatrzymania. Ustanowienie
zaś obrońcy, które nastąpiło już po okresie zatrzymania, bezspornie miało związek
z toczącym się przeciwko wnioskodawcy postępowaniem karnym, a nie z uwagi na
jego zatrzymanie w tej sprawie, jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy. Słusznie też Sąd
ów ocenił jako niezasadne roszczenie o zwrot kwoty wpłaconej tytułem poręczenia
majątkowego. Nie może ulegać wątpliwości, że było to konsekwencją konieczności
zabezpieczenia dalszego prawidłowego toku prowadzonego przeciwko J. Z.
postępowania przygotowawczego, a więc w ogóle nie dotyczyło zatrzymania
wnioskodawcy.
W tym stanie rzeczy, wobec braku adekwatnego związku przyczynowego
między pozbawieniem wolności wynikającym z zatrzymania, a powstaniem szkody
majątkowej po stronie wnioskodawcy, który to związek zgodnie z treścią art. 361 §
1 k.c. stanowi warunek odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu odszkodowania,
brak jest podstaw do zasądzenia z tego tytułu kwoty, której domagał się
pełnomocnik wnioskodawcy”.
Innymi słowy, koszty poniesione przez wnioskodawcę na wynagrodzenie
obrońcy i związane z uzyskaniem kwoty poręczenia majątkowego w dalszym toku
postępowania karnego, w którym był zatrzymany, nie pozostają w żadnym związku
z tym zatrzymaniem. Nie istnieje też związek przyczynowy między ewentualną
szkodą wynikłą z odbycia kary pozbawienia wolności za samouwolnienie się a
zatrzymaniem. Warunkiem dochodzenia odszkodowania za 6 miesięcy
pozbawienia wolności (i to w innej a nie tej sprawie odszkodowawczej) jest
uniewinnienie J. Z. lub skazanie go na łagodniejszą karę w wyniku wznowienia
postępowania lub kasacji (zob. art. 552 § 1 k.p.k.), co jednak dotychczas nie
nastąpiło.
Oczywiście bezzasadny okazał się również drugi zarzut kasacyjny.
Podstawą odmiennej oceny Sądu Apelacyjnego co do wysokości zadośćuczynienia
za niesłuszne zatrzymanie; oceny uprawnionej, bo wyrażonej w wyniku apelacji
prokuratora na niekorzyść wnioskodawcy, były okoliczności ujawnione i ustalone
4
przez Sąd Okręgowy, a przy tym niekwestionowane w apelacji pełnomocnika. Sąd
odwoławczy nie był zatem obowiązany wskazywać dowodów, na jakich się oparł
ani podać jako podstawy rozstrzygnięcia opinii sądowo-psychiatrycznej, skoro jej
treść nie była ujawniona. Twierdzenie zawarte w uzasadnieniu kasacji, że Sąd
Apelacyjny posiłkował się tą opinią, abstrahuje od treści wspomnianych wyżej
ustaleń Sądu Okręgowego. Dlatego nie było podstaw uznania, że Sąd odwoławczy
naruszył wymienione w tym zarzucie przepisy.
Z wyżej przytoczonych względów oraz podzielając argumentację zawartą w
odpowiedzi prokuratora, doręczonej wnioskodawcy i jego pełnomocnikowi,
oddalono kasację jako oczywiście bezzasadną.