Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 362/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania M.S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 stycznia 2013 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w K.
z dnia 6 grudnia 2011 r., sygn. akt […]
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Apelacyjnemu w K.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 6 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił odwołanie od decyzji
z 27 września 2010 r., którą ZUS Oddział w K. odmówił przyznania emerytury M.S.,
2
argumentując, że nie spełnia on warunków określonych w ustawie z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca w okresie od 2 października 2006 r.
do 29 lipca 2010 r. pracował w Przedsiębiorstwie Handlowo-Produkcyjnym S. w K.
na 1/2 etatu. Po rozwiązaniu stosunku pracy zatrudnił się tam ponownie od 2
sierpnia 2010 r. i pozostaje w zatrudnieniu nadal.
Sąd Okręgowy powołując się na art. 184 oraz art. 32 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, podniósł, że na dzień złożenia wniosku wnioskodawca nie
rozwiązał stosunku pracy, wobec czego nie spełnił wszystkich przesłanek
warunkujących przyznanie prawa do emerytury. W tym stanie rzeczy Sąd
Okręgowy nie badał już przesłanki w postaci wykonywania pracy w warunkach
szczególnych.
Od wyroku apelację złożył wnioskodawca, wnosząc o zmianę zaskarżonego
orzeczenia i przyznanie prawa do spornego świadczenia, ewentualnie uchylenie
zaskarżonego orzeczenia, poprzedzającej go decyzji i przekazanie sprawy
organowi rentowemu. Skarżący zarzucił naruszenie art. 184 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS poprzez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że oczekując na
ustalenie prawa do emerytury, powinien on pozostawać bez zatrudnienia.
Decydującą datą w jego przypadku jest 29 lipca 2010 r., stanowiący datę nabycia
uprawnień do przedmiotowego świadczenia. Wnioskodawca wskazał, że na ten
dzień nie pozostawał w stosunku pracy. Wnioskodawca zarzucił ponadto
naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie
swobodną ocenę dowodów, polegającą na przyjęciu, że stosunek pracy nie został
rozwiązany pomimo dopuszczenia dowodu ze świadectwa pracy, z którego wynika,
iż z dniem 29 lipca 2010 r. rozwiązał stosunku pracy.
W uzasadnieniu podniesiono, że Sąd pominął fakt, iż na moment kiedy
zaktualizowało się prawo do wcześniejszej emerytury stosunek pracy został
rozwiązany. Zatrudnienie zostało podjęte dopiero z 2 sierpnia 2010 r.
Wnioskodawca wskazał, że ustawa nie wymaga, aby cały okres oczekiwania na
ustalenie prawa do emerytury osoba pozostawała bez pracy.
3
Sąd Apelacyjny w K. wyrokiem z 6 grudnia 2011 r. oddalił apelację. W
uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że prawo do dochodzonego przez
wnioskodawcę świadczenia uzależnione jest od łącznego spełnienia wszystkich
przewidzianych w art. 184 ustawy warunków. Legitymowanie się przez
wnioskodawcę wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym oraz
ewentualne udowodnienie przez niego co najmniej 15-letniego okresu pracy w
szczególnych warunkach nie stanowi podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji, gdy
nie zostały spełnione pozostałe warunki. Wnioskodawca zarówno we wniosku o
emeryturę, jak i na rozprawie 6 lipca 2011 r. oświadczył, że nie rozwiązał stosunku
pracy. Jakkolwiek uprzednie rozwiązanie stosunku pracy nie gwarantuje nabycia
prawa do emerytury, to jednakże pozostawanie w zatrudnieniu stanowi
bezwzględną podstawę do odmowy przyznania prawa do świadczenia.
Niespełnienie przez pracownika ustawowych warunków koniecznych do
przyznania świadczenia powoduje wydanie decyzji odmownej. Wydanie takiej
decyzji następuje również, gdy pracownik nie spełnia chociażby jednego z
ustawowych warunków niezbędnych do przyznania świadczenia. Nie jest
dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku
ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych
do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie pod warunkiem
spełnienia pozostałych warunków w przyszłości. Z tego względu podniesiona przez
wnioskodawcę okoliczność, że spełnia on warunek posiadania wymaganego stażu
pracy w warunkach szczególnych została przez Sąd Apelacyjny pominięta, gdyż
pozostaje bez wpływu na istotę rozstrzygnięcia.
Dalej stwierdzono, że warunek rozwiązania stosunku pracy powinien zostać
spełniony na dzień złożenia wniosek, a nie na dzień osiągnięcia wieku
uprawniającego do nabycia prawa do świadczenia emerytalnego. Bezspornym w
sprawie jest, że wnioskodawca warunku tego nie spełnił, gdyż na dzień złożenia
wniosku pozostawał w zatrudnieniu, a zatem prawo do spornego świadczenia mu
nie przysługuje.
Skargę kasacyjną od wyroku wniósł ubezpieczony. Zarzucono naruszenie:
1) art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez przyjęcie, że osoba
ubiegająca się o przyznanie emerytury musi pozostawać bez zatrudnienia przez
4
cały okres oczekiwania na ustalenie jej prawa oraz że momentem miarodajnym dla
ustalenia prawa do emerytury nie jest moment spełnienia wszystkich wymogów
przewidzianych przez ustawę, a okres od złożenia wniosku w odpowiednim
organie, 2) art. 100 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez zaprzeczenie
„związku zachodzącego między faktami ustalonym w toku postępowania
sądowego, a normą prawną polegające na przyjęciu, iż spełnienie wszystkich
warunków wymaganych do nabycia prawa do emerytury nie wiąże się z nabyciem
tego prawa”.
Wniesiono o: 1) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, 2) o uchylenie
w całości poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w K. z 6 lipca 2011 r. i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o emeryturę na podstawie art. 184
ustawy emerytalnej. Organ rentowy odmówił prawa do emerytury z uwagi na
niespełnienie wszystkich warunków wynikających z ustawy i rozporządzenia
wykonawczego. Sądy obu instancji nie badały wszystkich warunków przyznania
świadczenia. Uznały bowiem, że skarżący nie spełnił jednego z nich w postaci
rozwiązania stosunku pracy. Co ciekawe organ rentowy nie kwestionował w decyzji
(k. 67) spełnienia tego warunku. Nie było również sporne, że wniosek o emeryturę
został złożony w dniu 2 lipca 2010 r., a rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w
dniu 29 lipca 2010 r. Tak więc rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło przed dniem
wydania decyzji (27 września 2010 r.).
Sąd Apelacyjny przyjął, że warunek rozwiązania stosunku pracy powinien
zostać spełniony na dzień złożenia wniosku o emeryturę i z tego powodu oddalił
apelację wnioskodawcy.
Zasadniczym problemem niniejszej sprawy jest określenie daty spełnienia
warunków do nabycia świadczenia emerytalnego przez wnioskodawcę. Problem
powyższy nie został wprost rozstrzygnięty przez ustawodawcę.
5
Nie ulega jednak wątpliwości, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia
emerytalnego i rentowego powstaje z dniem spełnienia wszystkich wymaganych
prawem warunków (art. 100 ustawy emerytalnej). Tak więc decyzja organu
rentowego ma charakter deklaratoryjny. Pogląd ten jest powszechnie akceptowany
w literaturze oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Występujący w sprawie problem czasu oceny decyzji przez sąd był już
wielokrotnie rozstrzygany przez Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 10 marca 1998 r.,
II UKN 555/97 (OSNP 1999 nr 5, poz. 181) przyjęto, że sąd ocenia legalność
decyzji rentowej według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania. Sąd
jednakże może przyznać ubezpieczonemu świadczenie, jeżeli warunki je
uzasadniające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej decyzji (zob. także wyroki
Sądu Najwyższego z dnia20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43
oraz z dnia 2 lutego 2007 r., III UK 25/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 293).
Także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 235/11
(niepublikowany), stwierdzono, że odstępstwo od zasady badania legalności decyzji
na dzień jej wydania jest szczególnie uzasadnione w przypadku oceny prawa do
świadczenia uzależnionego, między innymi, od warunku rozwiązania stosunku
pracy. Sąd Najwyższy przyjmuje więc ostatecznie, że jeżeli powyższe wymaganie
zostanie spełnione nawet po wydaniu decyzji – w trakcie postępowania
odwoławczego przed sądem – nie ma przeszkód, aby sąd, stwierdziwszy spełnienie
pozostałych przesłanek tego prawa, przyznał świadczenie.
Z powyższych względów należy przyjąć, że jeżeli przesłanka nabycia prawa
do emerytury, w postaci rozwiązania stosunku pracy (art. 184 ust. 2 ustawy
emerytalnej w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2013 r.), została
spełniona po złożeniu wniosku, ale przed wydaniem decyzji, to nie stoi to na
przeszkodzie w nabyciu tego prawa przez wnioskodawcę.
Tak więc, zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, jeżeli
wnioskodawca rozwiązał stosunek pracy przed wydaniem decyzji przez organ
rentowy należy uznać, że nie było podstaw do uchylenia się przez Sąd drugiej
instancji od oceny pozostałych przesłanek nabycie prawa do emerytury przez
wnioskodawcę. Z tej przyczyny uzasadnione były zarzuty podniesione w skardze
kasacyjnej.
6
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.
/tp/