Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 438/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Roman Sądej
SSA del. do SN Dorota Wróblewska (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
w sprawie K. Spółka z o.o.
o pociągnięcie do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
w dniu 29 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego,
na korzyść podmiotu zbiorowego
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 27 czerwca 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w O.
UZASADNIENIE
Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 stycznia 2007 r., Sąd Rejonowy w O., na
podstawie art. 17 § 1 k.k.s. i art. 18 § 1 k.k.s., udzielił zezwolenia na dobrowolne
poddanie się odpowiedzialności L. K., oskarżonej o popełnienie przestępstw z art.
77 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. i z art. 56 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. i
orzekł wobec wymienionej karę grzywny w kwocie 1550 zł.
2
Wyrok ten stał się podstawą do złożenia przez Prokuratora Okręgowego– w
oparciu o art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 197, poz.
1661 z późn. zm. - określanej dalej jako u.o.p.z. lub ustawa) wniosku z dnia 31
maja 2007 r. o orzeczenie odpowiedzialności karnej podmiotu zbiorowego – „K.”
Spółka z o.o. z siedzibą w B. za czyn zabroniony pod groźbą kary, stanowiący
przestępstwo skarbowe z art. 77 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s., popełnione
przez prezesa w/w spółki L. K., polegające na tym, że pełniąc funkcję prezesa „K.”
Spółka z o.o., nie wpłacała w ustawowo określonych terminach do 20-go każdego
miesiąca za miesiąc poprzedni, na konto Urzędu Skarbowego w O. jako płatnik,
zaliczki miesięcznej podatku dochodowego od wypłat dokonanych pracownikom za
okres: I/2005 r. – 506,30 zł, za II/2005 r. – 736,20 zł, za III/2005 r. – 434,30 zł, za
IV/2005 r. – 393,30 zł, za V/2005 r. – 311,70 zł, za VI/2005 r. – 567,00 zł, za
VII/2005 r. – 339,30 zł, za VIII/2005 r. – 679,90 zł, za IX/2005 r. – 796,80 zł, za
X/2005 r. – 860,10 zł, za XI/2005 r. – 1.499,10 zł, za XII/2005 r. – 868,20 zł, za
I/2006 – 947,00 zł, za II/2006 r. – 913,00 zł, za III/2006 r. – 919,00 zł, za IV/2006 r.
– 906,00 zł w łącznej kwocie 11.677,20 zł.
Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2008 r., Sąd Rejonowy w O., na podstawie art.
7 ust. 1 u.o.p.z. orzekł wobec „K.” Spółka z o.o. karę pieniężną w wysokości 1000
zł, na podstawie art. 23 ustawy oraz art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił wymieniony podmiot
zbiorowy od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, rozstrzygnął
również o kosztach nieopłaconej obrony, udzielonej „K”. Spółka z o.o.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 5
lipca 2008 r.
Kasację od powyższego wyroku wniósł Prokurator Generalny.
Na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. i art. 40 u.o.p.z. zaskarżył wyrok w całości,
na korzyść podmiotu zbiorowego – „K.”. Sp. z o.o.
Zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu
prawa materialnego - art. 5 wymienionej ustawy, poprzez wyrażenie błędnego
poglądu prawnego, że przepis ten mógł być podstawą odpowiedzialności podmiotu
zbiorowego „K.” Sp. z o.o., za czyn zabroniony pod groźbą kary, popełniony przez
L. K., działającą w imieniu i na rzecz Spółki jako prezes zarządu.
3
Podnosząc ten zarzut, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzut kasacyjny okazał się zasadny w stopniu oczywistym, co skutkowało
wydaniem orzeczenia o charakterze kasatoryjnym.
Analiza akt sprawy, w szczególności wyroku Sądu Rejonowego w O., co do
którego nie sporządzono uzasadnienia, wskazuje, że Sąd I instancji mylnie przyjął,
iż w rozstrzyganym przedmiocie oprócz przesłanek z art. 3 i 4 u.o.p.z., spełnione
zostały te, które określono w art. 5 u.o.p.z. Faktycznie jednak, Sąd ten nie poddał
prawidłowej analizie treści przepisu art. 5 u.o.p.z., a ta niewątpliwie pozwoliłaby na
uniknięcie błędnego rozstrzygnięcia.
W myśl uregulowania zawartego w art. 5 u.o.p.z., w brzmieniu
obowiązującym w czasie orzekania przez Sąd Rejonowy, podmiot zbiorowy
podlegał odpowiedzialności za czyn zabroniony pod groźbą kary, jeżeli do
popełnienia tego czynu doszło w następstwie co najmniej braku należytej
staranności w wyborze osoby fizycznej, o której mowa w art. 3 pkt 2 lub 3, lub co
najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą - ze strony organu lub
przedstawiciela podmiotu zbiorowego. Osobą fizyczną, o której mowa w art. 3 pkt 2
i 3 ustawy, jest osoba:
- dopuszczona do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub
niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1,
- działająca w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub
wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1.
W pkt 1 art. 3 ustawy mowa o osobie "działającej w imieniu lub w interesie
podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego
reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli
wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego
obowiązku". Do kręgu osób wskazanych w pkt 2 i 3 przepisu art. 3 ustawy, nie
należą więc osoby, które w strukturze podmiotu zbiorowego działają w jego imieniu
lub w interesie i w ramach własnego uprawnienia lub obowiązku - a więc w
odniesieniu do spółek prawa handlowego - prezesi i członkowie zarządów. W tej
kwestii Sąd Najwyższy wypowiedział się w szeregu orzeczeniach (zob. np.
postanowienie z dnia 5 maja 2009 r., IV KK 427/08, OSNKW 2009, z. 7, poz. 57
4
oraz wyroki: z dnia 6 kwietnia 2011 r., V KK 15/11, OSNKW 2011, z. 8 poz. 72; z
dnia 11 kwietnia 2011 r., V KK 57/11, LEX nr 794533; z dnia 4 listopada 2011 r., V
KK 136/11, LEX nr 1055044; z dnia 7 marca 2012 r., III KK 265/11, LEX nr
1163199).
W konsekwencji, popełnienie czynu zabronionego przez L. K., pełniącą
funkcję prezesa zarządu „K.” Spółka z o.o., nie stanowiło podstawy prawnej do
orzeczenia odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, a więc wymienionej Spółki, za
czyny zabronione pod groźbą kary. Nałożenie takiej odpowiedzialności byłoby
możliwe w razie popełnienia czynu zabronionego przez osobę wymienioną w art. 3
pkt 2 lub pkt 3 ustawy, ale przy zaistnieniu wskazanej wyżej, ujętej w art. 5 ustawy,
przesłanki zawinienia.
W świetle przedstawionych wywodów, za wadliwe i naruszające w sposób
rażący przepis art. 5 u.o.p.z. należy uznać rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Sądu
Rejonowego w O.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, a
wobec braku podstaw do wydania innego orzeczenia reformatoryjnego niż
wymienione w art. 537 § 2 k.p.k. - przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w O. do
ponownego rozpoznania. Sąd ten powinien mieć na uwadze, przy ponownym
rozpoznawaniu niniejszej sprawy, przedstawione wyżej poglądy, których nie
dezaktualizuje, na gruncie przedmiotowej sprawy, wejście w życie z dniem 14
listopada 2011 r. ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny,
ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 191, poz.
1135).

V KK 438/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia