I CZ 186/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CSK 64/10 II CSK 112/08 II CSK 414/10 III CK 161/05 I CKN 486/00 I PK 140/07 II CKN 838/97 II CKN 897/97 III CKN 151/98 III CZP 49/07 V CKN 357/00
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 186/12
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa J. A.
przeciwko E. I. Spółce z o.o. z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 15 lutego 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 7 września 2012 r.,
oddala zażalenie i pozostawia Sądowi Okręgowemu w W.
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Powód J. A. wniósł o zasądzenie od pozwanej E. I. sp. z o.o. w W. kwoty
125 544 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz o zasądzenie od pozwanej na
rzecz powoda kosztów procesu. Podniósł, że wykonał na zlecenie pozwanego
prace związane z ociepleniem ścian zewnętrznych budynku sanatorium A. w J.
Powód wskazał, iż uzgodniono, że podstawą wynagrodzenia ma być kosztorys
powykonawczy a pozwana zapłaciła tylko za część wykonanych robót. W wezwaniu
pozwanej do zapłaty spornej kwoty, wprost powołał się na bezpodstawne
wzbogacenie pozwanej spółki.
Pozwany wnosząc o oddalenie powództwa zarzucił, że roboty zostały
wykonane na podstawie ustnych ustaleń z powodem i wynagrodzenie zostało
ustnie uzgodnione na kwotę netto 20 zł za 1 m2
elewacji i według tej stawki powód
otrzymał wynagrodzenie. Nadto wskazał, że zawarta umowa była umową o dzieło
i podniósł zarzut przedawnienia.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 6 października 2011 r. oddalił
powództwo. Ustalił, że zawarta przez strony ustna umowa dotyczyła wykonania
robót ocieplenia budynku. Pozwany był generalnym wykonawcą, zaś powód
podwykonawcą robót remontowych. Uzgodniono wynagrodzenie ryczałtowe robót
w kwocie 20 zł za m2
. Po wykonaniu robót powód przedstawił kosztorysy
kierownikowi budowy wyliczając, że wykonał łącznie 2 585, 96 m2
ocieplenia.
Według oceny Sądu pierwszej instancji strony zawarły umowę o roboty
remontowe i miał do niej zastosowanie art. 658 k.c. Skoro powód nie udowodnił,
że uzgodniono wynagrodzenie kosztorysowe, zatem wynagrodzenie, jakie
otrzymał jest pełnym wynagrodzeniem za roboty i dlatego jego zdaniem powództwo
należało oddalić.
Powód w apelacji zarzucił naruszenia prawa materialnego, tj. art. 6471
§ 2
i 4 k.c. oraz art. 410 k.c., a także procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Zarzucił
między innymi, że bezpodstawnie został oddalony jego wniosek o przeprowadzenie
dowodu z opinii biegłego.
Wyrokiem z dnia 7 września 2012 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
3
Na podstawie odpisu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w J., V GC …/09,
dotyczącego rozliczenia robót w budynku Sanatorium w J. między Inwestorem -
Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej Sanatorium MSWiA a
wykonawcą – E. I. sp. z o.o. ustalił, że prace te były wykonywane w trybie ustawy o
zamówieniach publicznych i roboty polegające na ociepleniu ścian zewnętrznych i
stropu miały duży zakres.
Sąd drugiej instancji podobnie ocenił, że strony zawarły ustną umowę
o roboty remontowe, do której na podstawie art. 658 k.c. mają zastosowanie
przepisy o robotach budowlanych. Wskazał, że wprawdzie zawarcie umowy
o roboty budowlane nie wymaga formy pisemnej, niemniej nie dotyczy to dwóch
wyjątków, tj. gdy umowa zawarta jest na podstawie prawa o zamówieniach
publicznych i gdy dotyczy podwykonawcy. Do robót remontowych (art. 658 K.c.)
o takiej skali ma odpowiednio zastosowanie art. 6471
k.c. (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 112/08, LEX nr 447653). Skoro więc
umowa z podwykonawcą wymagała formy pisemnej pod rygorem nieważności, to
ustna umowa pomiędzy stronami była nieważna, a podstawą rozliczenia stron
są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
2 lutego 2011 r., II CSK 414/10 i z dnia 1 grudnia 2010 r., I CSK 64/10).
Orzeczenie to zaskarżyła zażaleniem pozwana, zarzucając naruszenie art.
65 § 1 i 2 k.c., w zw. z art. 627 k.c., art. 6471
k.c. i art. 658 k.c. i wniosła o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że instytucja uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania jest nadużywana, zaś obecny model postępowania cywilnego zakłada,
4
że druga instancja stanowi instancję merytoryczną, w ramach której rozpoznanie
sprawy powinno nastąpić ex novo i zakończyć się wydaniem merytorycznego
rozstrzygnięcia kończącego spór pomiędzy stronami.
W uchwale składu siedmiu sędziów z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07
(OSNC 2008, nr 6, poz. 55), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sąd drugiej instancji
rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej
zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty
dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak
z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej
instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1936 r.,
C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia Sądu Najwyższego
z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r.
II CKN 838/97, LEX nr 50750; z 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260;
wyroki Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3,
poz. 36; z 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635.; z 12 listopada
2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Do nierozpoznania istoty sprawy
przez sąd pierwszej instancji dochodzi także w razie oddalenia powództwa
ze względu na przyjęcie braku legitymacji procesowej po którejś ze stron albo
z uwagi na wygaśnięcie lub przedawnienie roszczenia, jeżeli sąd pierwszej instancji
sformułuje takie wnioski na podstawie samych tylko twierdzeń stron, czy po
przeprowadzeniu ograniczonego postępowania dowodowego, a sąd drugiej
5
instancji oceny tej nie podzieli (por. wyroki Sądu Najwyższego z 23 września
1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; z 14 maja 2002 r., V CKN
357/00, LEX nr 55513).
Ustalenia Sądu pierwszej instancji wraz z ich uzupełnieniem przez Sąd
drugiej instancji wskazywały na naruszenie art. 6471
§ 2 i 4 k.c., a skutkiem
tego była konieczność zbadania dochodzonego roszczenia na gruncie
bezpodstawnego wzbogacenia. Na tę podstawę odpowiedzialności powołał się
powód już w wezwaniu pozwanej do zapłaty, który to dokument uzasadniał
okoliczności pozwu.
Jeżeli roszczenie zostało oparte na dwóch podstawach faktycznych oraz
prawnych i sąd pierwszej instancji, rozpoznając tyko jedną z nich, oddalił
powództwo, a sąd apelacyjny ocenił, że jej zastosowanie było wykluczone, to
zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu i sprawa zostaje przekazania do
ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c.).
Skoro więc, zaskarżony zażaleniem wyrok wydany został bez naruszenia
kodeksu postępowania cywilnego, to zażalenie jako bezpodstawne należało oddalić
na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa J. A.
przeciwko E. I. Spółce z o.o. z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 15 lutego 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 7 września 2012 r.,
oddala zażalenie i pozostawia Sądowi Okręgowemu w W.
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Powód J. A. wniósł o zasądzenie od pozwanej E. I. sp. z o.o. w W. kwoty
125 544 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz o zasądzenie od pozwanej na
rzecz powoda kosztów procesu. Podniósł, że wykonał na zlecenie pozwanego
prace związane z ociepleniem ścian zewnętrznych budynku sanatorium A. w J.
Powód wskazał, iż uzgodniono, że podstawą wynagrodzenia ma być kosztorys
powykonawczy a pozwana zapłaciła tylko za część wykonanych robót. W wezwaniu
pozwanej do zapłaty spornej kwoty, wprost powołał się na bezpodstawne
wzbogacenie pozwanej spółki.
Pozwany wnosząc o oddalenie powództwa zarzucił, że roboty zostały
wykonane na podstawie ustnych ustaleń z powodem i wynagrodzenie zostało
ustnie uzgodnione na kwotę netto 20 zł za 1 m2
elewacji i według tej stawki powód
otrzymał wynagrodzenie. Nadto wskazał, że zawarta umowa była umową o dzieło
i podniósł zarzut przedawnienia.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 6 października 2011 r. oddalił
powództwo. Ustalił, że zawarta przez strony ustna umowa dotyczyła wykonania
robót ocieplenia budynku. Pozwany był generalnym wykonawcą, zaś powód
podwykonawcą robót remontowych. Uzgodniono wynagrodzenie ryczałtowe robót
w kwocie 20 zł za m2
. Po wykonaniu robót powód przedstawił kosztorysy
kierownikowi budowy wyliczając, że wykonał łącznie 2 585, 96 m2
ocieplenia.
Według oceny Sądu pierwszej instancji strony zawarły umowę o roboty
remontowe i miał do niej zastosowanie art. 658 k.c. Skoro powód nie udowodnił,
że uzgodniono wynagrodzenie kosztorysowe, zatem wynagrodzenie, jakie
otrzymał jest pełnym wynagrodzeniem za roboty i dlatego jego zdaniem powództwo
należało oddalić.
Powód w apelacji zarzucił naruszenia prawa materialnego, tj. art. 6471
§ 2
i 4 k.c. oraz art. 410 k.c., a także procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Zarzucił
między innymi, że bezpodstawnie został oddalony jego wniosek o przeprowadzenie
dowodu z opinii biegłego.
Wyrokiem z dnia 7 września 2012 r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
3
Na podstawie odpisu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w J., V GC …/09,
dotyczącego rozliczenia robót w budynku Sanatorium w J. między Inwestorem -
Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej Sanatorium MSWiA a
wykonawcą – E. I. sp. z o.o. ustalił, że prace te były wykonywane w trybie ustawy o
zamówieniach publicznych i roboty polegające na ociepleniu ścian zewnętrznych i
stropu miały duży zakres.
Sąd drugiej instancji podobnie ocenił, że strony zawarły ustną umowę
o roboty remontowe, do której na podstawie art. 658 k.c. mają zastosowanie
przepisy o robotach budowlanych. Wskazał, że wprawdzie zawarcie umowy
o roboty budowlane nie wymaga formy pisemnej, niemniej nie dotyczy to dwóch
wyjątków, tj. gdy umowa zawarta jest na podstawie prawa o zamówieniach
publicznych i gdy dotyczy podwykonawcy. Do robót remontowych (art. 658 K.c.)
o takiej skali ma odpowiednio zastosowanie art. 6471
k.c. (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 112/08, LEX nr 447653). Skoro więc
umowa z podwykonawcą wymagała formy pisemnej pod rygorem nieważności, to
ustna umowa pomiędzy stronami była nieważna, a podstawą rozliczenia stron
są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
2 lutego 2011 r., II CSK 414/10 i z dnia 1 grudnia 2010 r., I CSK 64/10).
Orzeczenie to zaskarżyła zażaleniem pozwana, zarzucając naruszenie art.
65 § 1 i 2 k.c., w zw. z art. 627 k.c., art. 6471
k.c. i art. 658 k.c. i wniosła o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że instytucja uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania jest nadużywana, zaś obecny model postępowania cywilnego zakłada,
4
że druga instancja stanowi instancję merytoryczną, w ramach której rozpoznanie
sprawy powinno nastąpić ex novo i zakończyć się wydaniem merytorycznego
rozstrzygnięcia kończącego spór pomiędzy stronami.
W uchwale składu siedmiu sędziów z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07
(OSNC 2008, nr 6, poz. 55), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sąd drugiej instancji
rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej
zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty
dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak
z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej
instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1936 r.,
C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia Sądu Najwyższego
z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r.
II CKN 838/97, LEX nr 50750; z 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260;
wyroki Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3,
poz. 36; z 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635.; z 12 listopada
2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Do nierozpoznania istoty sprawy
przez sąd pierwszej instancji dochodzi także w razie oddalenia powództwa
ze względu na przyjęcie braku legitymacji procesowej po którejś ze stron albo
z uwagi na wygaśnięcie lub przedawnienie roszczenia, jeżeli sąd pierwszej instancji
sformułuje takie wnioski na podstawie samych tylko twierdzeń stron, czy po
przeprowadzeniu ograniczonego postępowania dowodowego, a sąd drugiej
5
instancji oceny tej nie podzieli (por. wyroki Sądu Najwyższego z 23 września
1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; z 14 maja 2002 r., V CKN
357/00, LEX nr 55513).
Ustalenia Sądu pierwszej instancji wraz z ich uzupełnieniem przez Sąd
drugiej instancji wskazywały na naruszenie art. 6471
§ 2 i 4 k.c., a skutkiem
tego była konieczność zbadania dochodzonego roszczenia na gruncie
bezpodstawnego wzbogacenia. Na tę podstawę odpowiedzialności powołał się
powód już w wezwaniu pozwanej do zapłaty, który to dokument uzasadniał
okoliczności pozwu.
Jeżeli roszczenie zostało oparte na dwóch podstawach faktycznych oraz
prawnych i sąd pierwszej instancji, rozpoznając tyko jedną z nich, oddalił
powództwo, a sąd apelacyjny ocenił, że jej zastosowanie było wykluczone, to
zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu i sprawa zostaje przekazania do
ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c.).
Skoro więc, zaskarżony zażaleniem wyrok wydany został bez naruszenia
kodeksu postępowania cywilnego, to zażalenie jako bezpodstawne należało oddalić
na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
jw