Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 196/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
SSA del. do SN Jacek Błaszczyk
Protokolant Teresa Jarosławska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej
w sprawie A. P. S.
skazanego z art. 13 § 2 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. z zb. z art. 156 § 3 k.k.w zw. z
art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 14 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 lutego 2012 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w L.
z dnia 20 października 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym Sądowi
Apelacyjnemu.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w L., wyrokiem z dnia 20 października 2011 r., uznał
oskarżonego A. P. S. za winnego tego, że w dniu 11 lutego 2003 r. w L., działając w
celu kradzieży pieniędzy, wielokrotnie kopał P. P. w różne części ciała, powodując
w niego szereg obrażeń w obrębie głowy, twarzy oraz jamy brzusznej w postaci
2
wylewu krwawego pod spojówką gałkową oka lewego, rozległego podbiegnięcia
krwawego na twarzy po stronie lewej i w obrębie nosa ze złamaniem kości nosa,
wylewów krwawych w tkance podskórnej głowy i w lewym mięśniu skroniowym,
wylewów krwawych w zakresie mięśni brzucha po stronie lewej, rozległych i
krwawych wylewów krwawych w obrębie krezki jelita cienkiego i w trzustce,
głębokiego pęknięcia nerki lewej z towarzyszącym mu olbrzymim krwiakiem, przy
czym pękniecie nerki stanowiło chorobę realnie zagrażającą życiu, a oskarżony na
skutek ten – przewidując możliwość jego zaistnienia – godził się, jednakże do
zaboru pieniędzy nie doszło, gdyż pokrzywdzony nie posiadał ich przy sobie,
natomiast wskutek znacznej utraty krwi w następstwie pourazowego pęknięcia
lewej nerki nastąpił zgon P. P., co oskarżony mógł przewidzieć, tj. czynu z art. 13 §
1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art.156 § 3 k.k. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k., i za to skazując na podstawie powołanych przepisów, na
podstawie art. 156 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 8
lat pozbawienia wolności.
W apelacji od tego wyroku obrońca oskarżonego podniósł zarzuty obrazy
przepisów postępowania – art. 7, 410, 167, 333, 201, 170 § 1 pkt 3 i 424 § 1 pkt 2
k.p.k. oraz rażącej surowości kary.
Sąd Apelacyjny, wyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r., zmienił zaskarżony wyrok
w ten sposób, że przypisane oskarżonemu przestępstwo zakwalifikował z art. 13 §
2 k.k. w zw. z art. 280 §1 k.k. w zb. z art. 156 § 3 k.k. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. i przepisy te przyjął za podstawę jego skazania, zaś w
pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Od powyższego wyroku kasację wniósł obrońca skazanego, zarzucając:
I. Rażące naruszenie prawa materialnego, a to art. 156 § 1 pkt 2 k.k., i art. 4 § 1
k.k. poprzez zaakceptowanie przez Sąd Apelacyjny, w ślad za Sądem
Okręgowym, zastosowania jako podstawy skazania między innymi art. 156 § 3
k.k. w zw. z art. 156 § 1 pkt. 2 k.k. w brzmieniu obowiązującym w dacie
orzekania i przyjęciu, że wystarczającym do przypisania sprawstwa
spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu było ustalenie, iż działania
skazanego skutkowały obrażeniami powodującymi chorobę realnie zagrażającą
życiu, w sytuacji gdy do czynów popełnionych przed dniem 9 grudnia 2003 r.
powinna mieć zastosowanie względniejsza dyspozycja przepisu art. 156 § 1 pkt.
2 k.k. która przewidywała, iż jednym ze znamion spowodowania ciężkiego
3
uszczerbku na zdrowiu była „długotrwała choroba realnie zagrażająca życiu", a
nie tylko „choroba realnie zagrażająca życiu".
II. Rażące naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na
treść zapadłego orzeczenia a to:
1. art. 440 k.p.k. i art. 455 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w niniejszej
sprawie w sytuacji, gdy istota błędu jaki został popełniony w czasie orzekania
przed Sądem Okręgowym, a to w zakresie prawidłowości przyjętych znamion
czynu i kwalifikacji prawnej, była tego rodzaju, iż implikowała Sąd Apelacyjny
do zastosowania powołanego przepisu na etapie rozpoznawania apelacji i
uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego jako rażąco
niesprawiedliwego w rozumieniu przepisu art. 440 k.p.k. co nie nastąpiło,
2. art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. poprzez nienależyte rozważenie
zarzutów zawartych w apelacji obrońcy skazanego i w konsekwencji brak
wskazania lub niewystarczające wskazanie powodów dla których zostały one
uznane za niezasadne, w konsekwencji bezpodstawne zaakceptowanie
wadliwej oceny dowodów przeprowadzonej przez Sąd Okręgowy i wadliwych
wniosków, a tym samym przeniesienie istotnych uchybień przepisom procedury
popełnionych przez Sąd Okręgowy do orzeczenia Sądu Apelacyjnego i
uczynienie ich własnymi, co doprowadziło do niezasadnego zaakceptowania
wniosku o winie skazanego w zakresie przypisanego mu czynu, a mianowicie:
a) mało wnikliwe i niewystarczające rozważenie zasadności zarzutu opisanego
w pkt 1.1 apelacji obejmującego zagadnienie obrazy przepisu art. 7 k.p.k. i
zaakceptowanie oparcia orzeczenia na sprzecznych ze sobą zeznaniach M. S.
i M. M., nadto bez należytej oceny motywów złożenia przez tego ostatniego
zeznań w niniejszej sprawie;
b) niewystarczające rozważenie i odniesienie się do zarzutu z pkt 1.4 apelacji,
a obejmującego, w ocenie obrony, bezzasadne oddalenie przez Sąd
Okręgowy wniosku dowodowego o przeprowadzenie konfrontacji pomiędzy
świadkiem D. S. a M. M. na okoliczność wyjaśnienia sprzeczności
zachodzącej pomiędzy zeznaniami obu wskazanych osób, a dotyczących
treści rozmowy której przysłuchiwała się D. S., a w trakcie to której M. M.
podał, iż dokonał pobicia nieznanego mężczyzny.
4
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I
instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasadnie podnosi zarzuty rażącego naruszenia prawa materialnego
– art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. oraz prawa procesowego – art. 440
k.p.k. i art. 455 k.p.k., które to naruszenia w oczywistym stopniu miały istotny wpływ
na treść zaskarżonego wyroku.
Sąd Odwoławczy podzielił w całości ustalenia poczynione przez Sąd
pierwszej instancji w zakresie przypisania winy oskarżonego, wymiaru kary, tym
samym podzielił również co do zasady dokonaną przez Sąd Okręgowy subsumpcję,
a jedynie – stosując art. 455 k.p.k. – przyjął, że działanie oskarżonego w ramach
usiłowania dokonania przestępstwa rozboju winno być ocenione jak usiłowanie
nieudolne w rozumieniu art. 13 § 2 k.k. Poprawiając – w ramach art. 455 k.p.k. –
błędną kwalifikację prawną przypisanego oskarżonemu czynu, nie dostrzegł Sąd
Apelacyjny, że przyjęta w wyroku Sądu Okręgowego kwalifikacja prawna dotknięta
była obrazą przepisu prawa materialnego, to jest art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w związku z
art. 4 § 1 k.k.
Obowiązująca w chwili wyrokowania treść art. 156 § 1 pkt 2 k.k. nadana
została przepisem art. 1 ustawy z dnia 3 października 2003 r. o zmianie ustawy –
Kodeks karny (Dz. U. Nr 199, poz. 1935), który wszedł w życie z dniem 9 grudnia
2003 r. W wyniku tej nowelizacji w sposób zgodny z prawem wprowadzono
przecinek pomiędzy znamionami czynu określonego w art. 156 § 1 pkt 2 k.k., a
dotyczącego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci choroby
„długotrwałej” i odrębnie „choroby realnie zagrażającej życiu”. Tymczasem do dnia
9 grudnia 2003 r. punkt drugi paragrafu pierwszego art. 156 k.k. typizował jako to
przestępstwo spowodowanie m.in. „długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu”.
Dla przyjęcia zatem w stosunku do czynów popełnionych przed dniem 9 grudnia
2003 r., że wyczerpane zostały znamiona art. 156 § 1 pkt 2 k.k., niezbędne jest
ustalenie, że czyn sprawcy spowodował nie tylko „chorobę realnie zagrażającą
życiu”, ale nadto, że była to choroba „długotrwała”.
Taki stan prawny był konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 7 lipca 2003 r., sygn. SK 38/01 (Dz. U Nr 121, poz. 1142), uznającego za
sprzeczny z Konstytucją pkt 3 obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 13
5
października 1997 r. o sprostowaniu błędów (Dz. U. Nr 128, poz. 840), dotyczącego
sprostowania treści art. 156 § 1 pkt 2 k.k. W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że w
okresie od wejścia w życie Kodeksu karnego z 1997 r., a więc od dnia 1 września
1998 r. do dnia 9 grudnia 2003 r., jedną z postaci przestępstwa określonego w art.
156 § 1 pkt 2 k.k. było spowodowanie „długotrwałej choroby realnie zagrażającej
życiu”, a brak któregokolwiek z tych znamion uniemożliwia przyjęcie tej kwalifikacji
(por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 maja 2005 r., sygn. V KK 414/04, OSNKW
2005, z. 9, poz. 80; z dnia 28 maja 2008 r., sygn. IV KK 30/08, R-OSNKW 2008,
poz. 1164).
Kumulatywnie kwalifikowane także z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. przestępstwo
przypisane A. P. S. popełnione zostało w dniu 11 lutego 2003 r. W wyrokowym
opisie czynu wskazano jedynie na to, że „pęknięcie nerki stanowiło chorobę realnie
zagrażającą życiu” pokrzywdzonego, pominięto natomiast znamię „długotrwałości”.
W opinii z dnia 16 kwietnia 2003 r. (k. 59) biegli z zakresu medycyny sądowej
wskazali, że skutki pęknięcia nerki, zanim doprowadziły do zgonu, spowodowały
wystąpienie „choroby realnie zagrażającej życiu w rozumieniu art. 156 k.k.”,
natomiast nie wypowiedzieli się co do znamienia „długotrwałości”.
W świetle powyższego stwierdzić należy, że przypisany A. S. czyn nie
wyczerpał wszystkich niezbędnych znamion art. 156 § 1 pkt 2 k.k. Zasadnie zatem
obrońca podniósł w kasacji zarzut rażącego naruszenia tego przepisu oraz przepisu
art. 4 § 1 k.k., a także art. 455 k.p.k. Istotny wpływ tych naruszeń na treść
zaskarżonego wyroku jej oczywisty, co rodzi konieczność uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym Sądowi Apelacyjnemu.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd odwoławczy (uwzględniając zakaz
z art. 443 k.p.k.) rozważy, czy czyn przypisany oskarżonemu w ramach
kumulatywnej kwalifikacji wyczerpuje znamiona innego przestępstwa, a
mianowicie określonego w art. 157 § 1 k.k., czy też w grę może wchodzić
subsumpcja czynu pod inne jego znamiona ustawowe, niż wskazane w wyroku
sądu pierwszej instancji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2006 r., sygn.
V KK 499/05, OSNKW 2006, z. 10, poz. 94). Przepis art. 156 § 1 pkt 2 k.k. jako
ciężki uszczerbek na zdrowiu traktuje sprowadzenie „innego ciężkiego kalectwa”.
W orzecznictwie przyjmuje się, że zniesienie czynności jednego z narządów
parzystych (jąder, oczu, nerek, płuc, uszu) stanowi „inne ciężkie kalectwo”,
6
ponieważ każdy z nich jest ważnym dla życia narzędziem o samodzielnej wysoce
wyspecjalizowanej czynności (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 listopada
1973 r., sygn. IV KR 340/73, OSNPG 1974, nr 3-4, poz. 42; z dnia 28 marca 1979 r.,
sygn. V KRN 16/79, OSNKW 1979, z. 10, poz. 107).
W obu wypadkach dopuszczalne jest dokonanie ewentualnej zmiany ustaleń
faktycznych, gdyż nie będą to ustalenia na niekorzyść oskarżonego.