Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 332/12
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący)
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
SSA del. do SN Dorota Wróblewska
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora
w sprawie P. B.
skazanego z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 21 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść,
od wyroku Sądu Rejonowego w G.
z dnia 21 marca 2012 r.,
1) oddala kasację,
2) obciąża Skarb Państwa kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w G. wyrokiem skazującym wydanym w trybie art. 387 § 1
k.p.k. w dniu 21 marca 2012 r., uznał P. B. za winnego popełnienia występku z art.
286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i wymierzył mu karę 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby
wnoszący 4 lata. Ponadto na mocy art. 33 § 1 i 2 k.k. Sąd skazał oskarżonego na
karę grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki
dziennej na 20 zł, jednocześnie na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu
na poczet orzeczonej kary grzywny okres rzeczywistego pozbawienia wolności w
2
sprawie w okresie od dnia 18 października 2011 r. do dnia 18 listopada 2011r.,
uznając karę grzywny za wykonaną w całości.
Dodatkowo, na mocy art. 72 § 2 k.k., Sąd nałożył na P. B. obowiązek
naprawienia szkody w ciągu 2 lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia poprzez
zapłatę kwoty w wysokości 26.815,79 zł. na rzecz poszkodowanej firmy B. sp. z
o.o.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony w drodze apelacji i
uprawomocnił się dnia 28 marca 2012 r. Nie sporządzono uzasadnienia.
Kasację od powyższego orzeczenia wniósł na podstawie art. 521 § 1 k.p.k.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucając mu rażące i mające istotny wpływ na jego
treść naruszenie prawa procesowego - art. 387 § 2 i 3 k.p.k., polegające na
uwzględnieniu przez Sąd Rejonowy w G. sprzecznego z wymogami prawa wniosku
oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzania postępowania dowodowego i
wydanie wyroku zgodnego z tym wnioskiem w przedmiocie proponowanego
obowiązku naprawienia szkody, w sytuacji gdy, zdaniem skarżącego Sąd powinien
był uzależnić jego uwzględnienie od dokonania wskazanej przez siebie zmiany. To
zaniechanie Sądu doprowadzić miało do rażącego naruszenia prawa procesowego
- art. 415 § 5 k.p.k., gdyż o roszczeniu wynikającym z popełnionego przez
skazanego przestępstwa prawomocnie orzekł już wcześniej Sąd Rejonowy w G. w
postępowaniu cywilnym o sygn. akt VII GNc …/O5 prawomocnym nakazem zapłaty
z weksla z dnia 9 stycznia 2006 r.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego
w G. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Istota zrzutu sformułowanego w kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich
sprowadza się do twierdzenia o naruszeniu przez Sąd Rejonowy w G. tzw. klauzuli
antykumulacyjnej zawartej w art. 415 § 5 zd 2 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem,
obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie
orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest
przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono.
Zakaz wynikający z art. 415 § § zd. 2 k.p.k. dotyczy więc sytuacji, w której sąd
miałby orzekać o roszczeniu tożsamym z tym, które było już przedmiotem innego
3
postępowania (innego rozstrzygnięcia). O tożsamości tego roszczenia decyduje
bezpośrednie źródło jego powstania, którym jest „popełnienie przestępstwa” oraz
osoba uprawniona (por. wyrok SN z dnia 3 lutego 2012 r., V KK 9/12, LEX nr
1119576).
Na mocy zaskarżonego przez Rzecznika Praw Obywatelskich wyroku Sądu
Rejonowego w G., P. B. zobowiązany został, na podstawie art. 72 § 2 k.k., do
naprawienia szkody wyrządzonej przypisanym mu przestępstwem, przez zapłatę na
rzecz firmy B. Sp. z o.o. kwoty 26 815,79 zł. Tymczasem z przywołanego w kasacji
nakazu zapłaty, wydanego przez Sąd Rejonowy w G. w dniu 9 stycznia 2006 r.,
wynikało, że P. B., na podstawie wystawionego przez siebie weksla, był
zobowiązany do zapłaty kwoty 27.161,99 zł na rzecz Towarzystwa Finansowego F.
Sp. z o.o. Prawa z tego weksla zostały w drodze indosu przeniesione przez
remitenta – indosanta, B. sp. z o.o., na indosatariusza – Towarzystwo Finansowe F.
Sp. z o.o. Źródłem roszczenia objętego wspomnianym nakazem zapłaty był więc
wystawiony przez P. B. weksel własny, a nie szkoda wyrządzona pokrzywdzonemu
przez popełnienie przestępstwa. Z kolei źródłem wierzytelności wekslowej był
stosunek podstawowy, tj. umowa sprzedaży towarów istniejąca pomiędzy firmą B.,
sp. z o.o. a P. B. Jak wynika z akt sprawy zakończonej wydaniem przez Sąd
Rejonowy nakazu zapłaty z weksla, wierzytelność z tej umowy została przelana na
Towarzystwo Finansowe F. sp. z o.o. Nie można więc w tym przypadku przyjąć, że
wspomniany nakaz zapłaty jest „prawomocnym orzeczeniem” o „roszczeniu
wynikającym z popełnienia przestępstwa” w rozumieniu art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k.,
bowiem inne jest źródło roszczenia objętego tym nakazem. W szczególności
źródłem tym jest umowa, a nie wyrządzenie szkody na skutek jej niewykonania lub
na podstawie wyrządzonego czynu niedozwolonego.
Zupełnie odmiennym zagadnieniem jest pytanie, czy w dacie wydania
wyroku skazującego przez Sąd Rejonowy w G., w którym nałożono na skazanego
obowiązek probacyjny naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonej, faktycznie
szkoda taka jeszcze występowała, skoro firma B. sp. z o.o. w istocie wykorzystała
zabezpieczenie majątkowe udzielone przez skazanego, a obejmujące
zobowiązania z tytułu dostarczonych przez pokrzywdzoną towarów. Orzeczenie
obowiązku naprawienia szkody wówczas, gdy realnie szkoda taka po stronie
pokrzywdzonego już nie występuje, nie jest dopuszczalne i stanowi naruszenie art.
4
72 § 2 k.k. Należy w związku z tym mieć na uwadze, że roszczenia
odszkodowawcze, jako prawa majątkowe mogą być, co do zasady, przedmiotem
czynności prawnych rozporządzających, w szczególności zaś podlegają zbyciu.
Zbycie wierzytelności, jeżeli miało charakter odpłatny, może prowadzić do sytuacji,
gdy po stronie pokrzywdzonego, brak będzie już szkody uzasadniającej zasądzenie
na jego rzecz odszkodowania. Podobna sytuacja wystąpi, jeżeli dojdzie do
spełnienia lub odpłatnej cesji zobowiązania umownego, którego niewykonanie było
źródłem szkody. Kwestia ta jednak pozostawała poza zakresem skargi kasacyjnej.
Należy dodatkowo podkreślić, że wynikający z art. 72 § 2 k.k. obowiązek
probacyjny naprawienia szkody zostaje dookreślony w wyroku skazującym, co
obejmuje zarówno sposób naprawienia szkody (np. przez zapłatę lub restitutio in
integrum), jak też wskazanie podmiotu, na rzecz którego obowiązek ten ma być
wykonany. Nałożenie obowiązku probacyjnego naprawienia szkody ma charakter
rozstrzygnięcia o roszczeniach pokrzywdzonego wynikających z popełnienia
przestępstwa w rozumieniu prawa cywilnego (por. art. 107 § 2 k.p.k.). W tym
aspekcie, tak jak już wcześniej wskazano, roszczenie takie może być przedmiotem
cesji. Cesja taka nie może jednak doprowadzić do zmiany treści zobowiązania
wynikającego z prawomocnego wyroku skazującego, bowiem zmiana obowiązków
probacyjnych może nastąpić tylko wyjątkowo i nie obejmuje obowiązku
orzeczonego na podstawie art. 72 § 2 k.k. (zob. art. 74 § 2 k.k.). W sytuacji więc, w
której pokrzywdzony dokonał cesji przysługujących mu roszczeń wynikających z
przestępstwa na rzecz innej osoby, wykonanie obowiązku probacyjnego
naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego staje się bezprzedmiotowe, a brak
zaspokojenia osoby, która nabyła w drodze cesji prawa majątkowe przysługujące
pierwotnie pokrzywdzonemu, nie może być uznane za niewykonanie obowiązku
probacyjnego w rozumieniu art. 75 § 2 k.k. Nie rozstrzyga to oczywiście o
cywilnoprawnych konsekwencjach orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody,
które zachowuje charakter prawomocnego rozstrzygnięcia o roszczeniach
wynikających z przestępstwa.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności i uznając, że zaskarżony przez
Rzecznika Praw Obywatelskich wyrok nie narusza art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k., należało
orzec jak w sentencji.
5