Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 593/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania D. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.
o wznowienie wypłaty emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 4
października 2011 r. zawiesił wypłatę emerytury D. R. od dnia 1 października 2011
r., w oparciu o art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227).
D. R. zaskarżyła powyższą decyzję, zarzucając jej naruszenie art. 100 ust. 1
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 2,
32 i 67 ust. 1 Konstytucji RP.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B.wyrokiem z dnia
13 grudnia 2011 r. oddalił odwołanie. Sąd pierwszej instancji ustalił, iż decyzją z
dnia 25 czerwca 2009 r. ZUS przyznał skarżącej prawo do emerytury od dnia 1
maja 2009 r. i podkreślił, że odwołująca jest nadal zatrudniona w Urzędzie
Miejskim w B. Wskazał również, że organ rentowy w decyzji z dnia 3 marca 2011 r.
o waloryzacji emerytury zawarł pouczenie stwierdzające, że prawo do emerytury
ulegnie zawieszeniu w przypadku nierozwiązania stosunku pracy przed dniem 1
października 2011 r. Sąd Okręgowy powołał się na art. 103a ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, że przepis ten został
dodany przez art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o
finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726) z
dniem 1 stycznia 2011 r. Sąd wskazał, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z
dotychczasowym pracodawcą w celu kontynuowania pobierania emerytury,
dotyczy osób, które przed 1 stycznia 2011 r. przeszły na emeryturę bez
rozwiązania umowy o pracę. Zgodnie z ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie
ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw - osoby te miały czas
na rozwiązanie takiego stosunku pracy do końca września 2011 r. Odwołująca
kontynuuje zatrudnienie u pracodawcy, na rzecz którego pracowała przed
przyznaniem świadczenia, skutkiem czego zdaniem Sądu prawo do emerytury
podlegało zawieszeniu w oparciu o art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Na skutek apelacji ubezpieczonej Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r. oddalił apelację. W
3
uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że zasadne było wstrzymanie D. R. wypłaty
świadczenia emerytalnego z uwagi na kontunuowanie zatrudnienia z
dotychczasowym pracodawcą, na podstawie przepisu art. 103a ustawy z dnia
17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj.
Dz.U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227). Zgodnie z tym przepisem prawo do emerytury
ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez
emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania
stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed
dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.
Przepis ten został dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o
zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z
2010 Nr 257, poz. 1726). Z kolei według art. 28 powołanej ustawy wobec osób,
którym prawo do emerytury przyznano przed dniem 1 stycznia 2011 r. i które nadal
pracują na podstawie tej samej umowy o pracę u tego samego pracodawcy, u
którego pracowały bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, przepis
art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS będzie stosowany od dnia 1
października 2011 r. Z uwagi na modyfikację systemu emerytalnego i ponowne
wprowadzenie regulacji zawartej w przepisie art. 103a cytowanej wyżej ustawy
organ rentowy nie miał innej możliwości, niż zawiesić wypłatę świadczenia D.R., z
uwagi na nieprzerwane zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy.
Ubezpieczona zaskarżyła w całości orzeczenie Sądu drugiej instancji
skargą kasacyjną, zarzucając temu wyrokowi naruszenie prawa materialnego: -
przez błędną wykładnię art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1
stycznia 2011 r. - poprzez przyjęcie przez Sąd, że przepis ten tworzy w stanie
faktycznym sprawy dodatkowy warunek realizacji prawa do świadczenia
emerytalnego już nabytego i wypłacanego, poza warunkami dotychczas
obowiązującymi; Powyższe naruszenie doprowadziło również do niewłaściwego
zastosowania przepisu art. 103a przytoczonej wyżej ustawy do stanu faktycznego
sprawy; - przez niewłaściwe zastosowanie art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - poprzez przyjęcie,
że w sytuacji ubezpieczonej w trakcie pobierania emerytury wystąpiły okoliczności
4
faktyczne uzasadniające zawieszenie prawa do tego świadczenia, i w
konsekwencji wstrzymanie wypłaty emerytury; - przez błędną wykładnię art. 67 ust.
1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej polegającej na przyjęciu przez Sąd, że
norma prawna wyrażona w tym przepisie obejmuje jedynie gwarancję minimalnego
poziomu świadczeń dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny, podczas gdy
faktycznie poziom świadczeń emerytalnych uzależniony jest od samego
ubezpieczonego, który wpływa na wysokość własnej emerytury poprzez wysokość
składek i czasokres ich wpłacania; na podstawie art. 67 ust. 1 Konstytucji. Państwo
ma obowiązek zagwarantowania wypłaty emerytury po osiągnięciu wieku
emerytalnego w takiej wysokości jaka została wypracowana; - naruszenie art. 2 w
związku z art. 32 Konstytucji RP, poprzez nieuwzględnienie przez Sąd Apelacyjny
obowiązujących w demokratycznym państwie prawnym zasady sprawiedliwości
społecznej i wynikającej z niej zasad: niedziałania prawa wstecz, zaufania
obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, ochrony praw nabytych i
równości wobec prawa. Wskazując na powyższe zarzuty wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zmianę
poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w B. z 13 grudnia 2011 r. - przez
nakazanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wznowienia wypłaty
świadczenia emerytalnego począwszy od dnia 1 października 2011 r. z
ustawowymi odsetkami; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje:
Po wydaniu zaskarżonego wyroku Trybunał Konstytucyjny orzeczeniem z
dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12 (Dz.U. z 2012 r., poz. 1285) uznał, że art. 28
ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz
niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach, w
zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do
emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy,
jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego
przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
5
W utrwalonej judykaturze przyjmuje się, że skutkiem uznania za
niekonstytucyjne wymienionych przepisów w określonym zakresie jest obowiązek
zapewnienia przez wszystkie sądy, które orzekły na podstawie niekonstytucyjnych
przepisów prawa, stanu zgodnego z Konstytucją w zakresie wiążąco
rozstrzygniętym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 18 maja 2010 r., III UK 2/10, OSNP 2011 nr 21-22, poz. 278).
Skoro uznane za niezgodne z Konstytucją przepisy prawa naruszały ustawę
zasadniczą już od dnia ich wejścia w życie (ex tunc), przeto nie mogą być legalną
podstawą orzekania przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy.
Powyższe wymagało uchylenia na podstawie art. 190 ust. Konstytucji w
związku z art. 39815
k.p.c., zaskarżonego wyroku, który został oparty na
niezgodnym ex tunc z art. 2 Konstytucji RP - przepisem art. 103a ustawy o
emeryturach i rentach - w jego niekonstytucyjnym zakresie, o którym mowa w
powołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12,
bez zbędnego i naruszającego zasady ekonomii procesowej odesłania sprawy na
drogę wniesienia skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 4011
k.p.c.