Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 306/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z wniosku U. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 maja 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 22 marca 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 22 marca 2012 r., Sąd Apelacyjny, oddalił apelację
wnioskodawczyni U. P. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w O. z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę, wskazując w uzasadnieniu, że
2
wnioskodawczyni nie spełniła przesłanek określonych w art. 88 ust. 1 ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz.
674 ze zm.), gdyż nie doszło do rozwiązania stosunku pracy na jej wniosek.
W stanie faktycznym sprawy wnioskodawczyni była zatrudniona na
stanowisku nauczyciela w Szkole Podstawowej Nr 2 w G. w okresie od dnia 1
września 1982 r. do dnia 30 września 2009 r. Stosunek pracy został rozwiązany na
podstawie art. 23 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela. W listopadzie 2009 r.
wnioskodawczyni złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy i w dniu 17
lutego 2010 r. po badaniu lekarskim Lekarz Orzecznik ZUS orzekł, że jest ona
zdolna do pracy. Decyzją z dnia 4 marca 2010 r. organ rentowy odmówił jej prawa
do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wnioskodawczyni złożyła wniosek o
emeryturę, a decyzją z dnia 22 stycznia 2009 r. odmówiono jej do niej prawa,
wobec niewykazania wymaganego 30 - letniego okresu składkowego i
nieskładkowego. Decyzją z dnia 13 lutego 2009 r. dokonano zmiany w zakresie
ustalenia 30 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego, zaliczając
wnioskodawczyni do okresu zatrudnienia okres jej pracy w gospodarstwie rolnym
dziadków od dnia 24 lipca 1978 r. do dnia 29 lipca 1978 r. i przyjmując że wykazała
30 - letni okres zatrudnienia oraz 20 – letni okres pracy nauczycielskiej. Kolejnym
wnioskiem z dnia 5 października 2009 r. wnioskodawczyni wystąpiła o przyznanie
emerytury w trybie przepisów Karty Nauczyciela, dołączając świadectwo pracy z
dnia 30 września 2009 r., z którego wynikało, że stosunek pracy ustał na podstawie
art. 23 pkt 3 Karty Nauczyciela. Decyzją z dnia 14 października 2009 r. ponownie
odmówiono przyznania wnioskodawczyni emerytury, wobec braku spełnienia
przesłanki rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela, zaś Sąd Okręgowy
wyrokiem z dnia 22 grudnia 2009 r., oddalił odwołanie wnioskodawczyni. W dniu 10
lutego 2011 r. wnioskodawczyni złożyła ponowny wniosek o emeryturę
nauczycielską, zaś zaskarżoną decyzją z dnia 28 lutego 2011 r. organ rentowy
odmówił przyznania wnioskodawczyni prawa do emerytury.
Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji oddalił wyrokiem z dnia 9
listopada 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O.,
wskazując w uzasadnieniu, że art. 88 Karty Nauczyciela przewiduje możliwość
przejścia nauczyciela na emeryturę niezależnie od wieku, a jednym z koniecznych
3
warunków do nabycia tej emerytury jest rozwiązanie stosunku pracy na wniosek
nauczyciela. Tak więc nauczyciel, który nie rozwiązał na swój wniosek stosunku
pracy - mimo spełnienia warunku wymaganego stażu pracy (ogólnego i w
szczególnym charakterze) nie może nabyć prawa do tej emerytury. Tymczasem w
rozpatrywanej sprawie do rozwiązania stosunku pracy nie doszło z inicjatywy
wnioskodawczyni (nauczyciela) lecz w drodze jednostronnego oświadczenia woli
dyrektora szkoły, nie zachodzi również wyjątek, o którym mowa w art. 88 ust. 1a
ustawy.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, zaskarżając go w
całości, pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił naruszenie prawa materialnego –
art. 66 ust. 1 w związku z art. 7 Konstytucji polegające na „niezgodnej z prawem
odmowie wnioskodawczyni zagwarantowanego ustawą prawa do emerytury
pomimo spełnienia przez nią wszystkich warunków możliwych do zrealizowania w
zaistniałej sytuacji”, oraz przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik
sprawy – art. 390 § 1 „poprzez nieprzedstawienie Sądowi Najwyższemu
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w rozpoznawanej sprawie
(…)” i art. 316 § 1 k.p.c. „poprzez pominięcie (…) stanu rzeczy istniejącego w chwili
zamknięcia rozprawy (…)”, wniósł o uchylenie i zmianę zaskarżonego wyroku w
całości poprzez orzeczenie zgodne z żądaniem zawartym w odwołaniu
wnioskodawczyni, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania, wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wstępnie trzeba przypomnieć, że zgodnie z art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd
Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej i jest związany
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli
skarga nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania lub gdy zarzut taki
okaże się niezasadny. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np.
wyroki z dnia z dnia 24 listopada 2010 r., I PK 78/10 oraz z dnia 19 maja 2011 r.,
I PK 264/10 - niepublikowane) przyjmuje się, że Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę
w granicach zaskarżenia i w granicach przedstawionych podstaw (art. 39813
§ 1
4
k.p.c.), co oznacza, że nie może uwzględniać naruszenia żadnych innych
przepisów niż wskazane przez skarżącego. Innymi słowy Sąd Najwyższy może
rozpoznawać skargę kasacyjną tylko w ramach tej podstawy, na której ją oparto,
odnosząc się jedynie do przepisów, których naruszenie zarzucono. Uwaga ta –
prawnie oczywista – jest konieczna, gdy się zważy, że we wniesionej skardze
kasacyjnej, w jej podstawach, brak odniesienia się do kluczowego w
okolicznościach sprawy, art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela.
W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do oceny, czy
wnioskodawczyni, z którą w dniu 30 września 2009 r. rozwiązano stosunek pracy
na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela, spełniła przesłanki do nabycia
prawa do emerytury określone w art. 88 ust. 1 tej ustawy, nie powołanego jako
naruszony w podstawach skargi. W związku z tym tylko ogólnie należy wspomnieć,
że zgodnie z tym przepisem, nauczyciele mający trzydziestoletni okres
zatrudnienia, w tym dwadzieścia lat wykonywania pracy w szczególnym
charakterze mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na
emeryturę. Za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., III UK 162/10
(OSNP z 2012 r. nr 13-14, poz. 179), należy powtórzyć, że niezbędnym warunkiem
skorzystania z prawa do emerytury na tej podstawie jest rozwiązanie stosunku
pracy na wniosek nauczyciela. Tak więc nauczyciele, którzy nie rozwiążą na swój
wniosek stosunku pracy - mimo spełnienia warunku wymaganego stażu pracy
(ogólnego i w szczególnym charakterze) nie mogą nabyć prawa do tego
świadczenia. Wykładnia językowa i systemowa tego przepisu prowadzi do
jednoznacznego rezultatu, że za rozwiązanie stosunku pracy „na swój wniosek”
przez nauczyciela, nie może być uznane jego rozwiązanie przez dyrektora szkoły.
Tymczasem w rozpoznawanej sprawie z wnioskodawczynią rozwiązano stosunek
pracy na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela, a więc na podstawie
orzeczenia lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o
niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy.
Z tych względów trafne jest rozstrzygnięcie przyjęte przez Sąd Apelacyjny w
zaskarżonym wyroku, że wnioskodawczyni nie spełniła warunku uprawniającego do
5
przejścia na emeryturę na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, polegającego
na rozwiązaniu stosunku pracy na swój wniosek.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 39814
k.p.c.