Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 28/13
UCHWAŁA
Dnia 22 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzycieli Banku Polska Kasa Opieki S.A.
w W., A. H. i M. H.
prowadzonej przez komornika przy Sądzie Rejonowym
przeciwko dłużnikom D. K. i G. K.,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 22 maja 2013 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 7 grudnia 2012 r.,
„Czy dopuszczalne jest zażalenie na postanowienie sądu
I instancji oddalające skargę na czynność komornika polegającą na
wydaniu postanowienia o oddaleniu wniosku dłużnika lub wierzyciela
o dokonanie dodatkowego opisu i oszacowania nieruchomości
w trybie art. 951 k.p.c.?”
podjął uchwałę:
Na postanowienie oddalające skargę na czynność komornika,
polegającą na oddaleniu wniosku o sporządzenie dodatkowego
opisu i oszacowania (art. 951 k.p.c.), zażalenie nie przysługuje.
2
Uzasadnienie
W toku postępowania egzekucyjnego obejmującego egzekucję
z nieruchomości, dłużnicy, D. K. i G. K., złożyli wniosek o dokonanie dodatkowego
opisu i oszacowania. Postanowieniem z dnia 15 września 2011 r. Komornik
Sądowy przy Sądzie Rejonowym wniosek ten oddalił, a postanowieniem z dnia 29
maja 2012 r. Sąd Rejonowy oddalił skargę dłużników na to postanowienie.
W zażaleniu na postanowienie oddalające skargę dłużnicy domagali się jego
zmiany przez uwzględnienie skargi ewentualnie uchylenia i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy powziął poważne wątpliwości co do dopuszczalności
zażalenia, którym dał wyraz w przedstawionym Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym, przytoczonym na wstępie uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kwestię dopuszczalności zażalenia w postępowaniu egzekucyjnym reguluje
art. 767 4
§ 1 k.p.c., zgodnie z którym zażalenie na postanowienie sądu przysługuje
w wypadkach wskazanych w ustawie. Do wypadków tych należy zaliczyć przepisy
części trzeciej kodeksu postępowania cywilnego, w których ustawodawca wyraźnie
przewidział dopuszczalność zażalenia na konkretne postanowienie sądu pierwszej
instancji (np. art. 768, 770, 828, 859, 908 § 1, 998 § 2, 1028 § 3, 1061 § 2 k.p.c.),
a ponadto art. 394 § 1 k.p.c., znajdujący odpowiednie zastosowanie
w postępowaniu egzekucyjnym (art. 13 § 2 k.p.c.). Na podstawie art. 394 § 1 k.p.c.
zażalenie przysługuje na postanowienia kończące postępowanie egzekucyjne oraz
na postanowienia wskazane w pkt 1 – 12 tego przepisu, jeżeli mogą być wydane
w tym postępowaniu (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1969 r.,
III CZP 83/69, OSNCP 1970, nr 6, poz. 105).
Art. 950 k.p.c. zarówno w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą
z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), jak i w aktualnym
brzmieniu, mającym zastosowanie do postępowań wszczętych po dniu wejścia
w życie tej ustawy, nie określa wyraźnie, na jakie postanowienia sądu przysługuje
zażalenie. Dyrektywy wykładni językowej prowadzą jednak do wniosku, że chodzi
3
tu wyłącznie o postanowienia sądu wydane na skutek zaskarżenia dokonanego
opisu i oszacowania; innymi słowy, o postanowienia uwzględniające lub oddalające
skargę na czynność komornika polegającą na dokonaniu opisu i oszacowania.
Za taką interpretacją art. 950 k.p.c. przemawiają również dyrektywy wykładni
celowościowej, dokonanie opisu i oszacowania zamyka bowiem etap egzekucji,
obejmujący szereg czynności istotnych z punktu widzenia dalszego toku
postępowania egzekucyjnego. Uzasadnione jest zatem przyznanie stronom
zażalenia, a tym samym poddanie tej czynności dodatkowej kontroli sądu drugiej
instancji. Podobną regulację zawierał kodeks postępowania cywilnego z 1930 r.
(jedn. tekst: Dz.U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 ze zm.), pod rządem którego od opisu
i oszacowania przysługiwały zarzuty, a na postanowienie sądu wydane po
rozpoznaniu zarzutów zażalenie.
Nie inaczej ma się rzecz, gdy chodzi o dodatkowy opis i oszacowanie.
Zgodnie z art. 951 k.p.c., jeżeli w stanie nieruchomości pomiędzy sporządzeniem
opisu i oszacowania a terminem licytacyjnym zajdą istotne zmiany, na wniosek
wierzyciela lub dłużnika może nastąpić dodatkowy opis i oszacowanie. Czynność ta
służy skorygowaniu pierwotnego opisu i oszacowania przez uwzględnienie
zaistniałych zmian, co nie umniejsza jednak jej znaczenia dla dalszego toku
postępowania egzekucyjnego. Dodatkowy opis i oszacowanie bowiem swą funkcją
odpowiada opisowi pierwotnemu, a ustalona w nim suma oszacowania zamiast
sumy określonej w pierwotnym oszacowaniu stanowi podstawę ustalenia ceny
wywołania. W tej sytuacji brak argumentów przemawiających za przyjęciem
odmiennych zasad zaskarżalności dodatkowego opisu i oszacowania. Wręcz
przeciwnie, zasady te powinny być takie same, jak w wypadku opisu pierwotnego.
Konkludując ten wątek rozważań, trzeba przyjąć, że w świetle art. 950 k.p.c.
zażalenie przysługuje na postanowienie sądu wydane na skutek skargi zarówno na
pierwotny, jak i dodatkowy opis i oszacowanie. Nie przysługuje natomiast na
postanowienia sądu wydane po rozpoznaniu skargi na inne czynności komornika
o mniej doniosłym znaczeniu niż opis i oszacowanie, np. na czynności
przygotowawcze lub związane z oceną zasadności wniosku o dokonanie
dodatkowego opisu i oszacowania.
4
W tej sytuacji rozstrzygnięcia wymaga kwestia, czy postanowienie
oddalające skargę na czynność komornika, polegającą na oddaleniu wniosku
o sporządzenie dodatkowego opisu i oszacowania, może być uznane za kończące
postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Problem kwalifikacji postanowień sądu wydawanych w postępowaniu
egzekucyjnym jako kończących postępowanie w sprawie był już niejednokrotnie
przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Za utrwalone w orzecznictwie można
przy tym uznać stanowisko, według którego rozstrzygające znaczenie dla
zaskarżalności postanowienia ma to, czy jego przedmiot i treść uprawnia do
wniosku, że kończy ono postępowanie w sprawie egzekucyjnej (zob. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 6 listopada 2008 r., III CZP 106/08, OSNC 2009, nr 10,
poz. 134 oraz orzeczenia powołane w jej uzasadnieniu).
W niektórych orzeczeniach podkreślano, że odpowiednie stosowanie art. 394
§ 1 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym wymaga niezbędnej adaptacji do celów
i form tego postępowania, w związku z czym za kończące postępowanie w sprawie
uznać należy nie tylko postanowienia kończące całe postępowanie egzekucyjne,
lecz także te, które kończą samodzielną część tego postępowania. Trzeba jednak
dodać, że koncepcja ta przyjmowana była głównie z punktu widzenia
dopuszczalności rewizji nadzwyczajnej oraz skargi na niezgodność prawomocnego
orzeczenia z prawem (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia
1973 r., III CRN 344/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 144, z dnia 12 listopada 1997 r.,
III CZP 55/97, Prok. i Pr. 1998, nr 2, poz. 35 i z dnia 5 lipca 2006 r., IV CNP 25/06,
OSNC 2007, nr 3, poz. 48).
Nie ulega wątpliwości, że postanowienie sądu oddalające skargę na
czynność komornika, polegającą na oddaleniu wniosku o dodatkowy opis
i oszacowanie nie kończy postępowania egzekucyjnego w całości. Po wydaniu tego
postanowienia następuje bowiem przejście do kolejnego etapu egzekucji, w którym
podstawą ustalenia ceny wywołania będzie pierwotne oszacowanie. Nie można też
przyjąć, że postanowienie, o którym mowa kończy samodzielną część
postępowania egzekucyjnego, ponieważ cechę tę można przypisać jedynie
postanowieniu orzekającemu o pierwotnym opisie i oszacowaniu. Oznacza to, że
w fazie postępowania poprzedzającej licytację postanowienie oddalające skargę na
5
odmowę sporządzenia przez komornika dodatkowego opisu i oszacowania ma
jedynie charakter incydentalny.
Trzeba zatem przyjąć, że art. 394 § 1 w związku z art. 13 § 3 k.p.c. nie
dopuszcza zażalenia na postanowienie oddalające skargę na czynność komornika,
polegającą na oddaleniu wniosku o dodatkowy opis i oszacowanie. Stanowisko
takie Sąd Najwyższy zajął również w uchwale z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 19/13
(nie publ.).
Na koniec wypada dodać, że przeciwko dopuszczalności zażalenia –
niezależnie od braku podstaw normatywnych do jego przyjęcia – przemawia także
wzgląd na sprawność postępowania egzekucyjnego i zapobieganie jego zbędnemu
przewlekaniu. Interes dłużnika nie powinien natomiast doznać uszczerbku, gdyż
skutki ewentualnej błędnej decyzji co do potrzeby dodatkowego opisu
i oszacowania podlegają weryfikacji w toku licytacji, która pozwala osiągnąć cenę,
jaką zaoferuje ewentualny nabywca.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.