Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 297/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa J. R.
przeciwko A. Polska Spółce z o.o. w W.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 czerwca 2013 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 10 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w W.
UZASADNIENIE
Powód domagał się od strony pozwanej 37.966,50 zł wraz z ustawowymi
odsetkami tytułem odszkodowania za nieuzasadnione i niezgodne z prawem
rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony.
2
Wyrokiem z 30 stycznia 2012 r. Sąd Rejonowy zasądził od strony pozwanej
28.755 zł brutto tytułem odszkodowania, a dalej idące powództwo oddalił.
U pozwanej w wyniku wprowadzonych zmian zlikwidowano dotychczasowe
stanowiska Regionalnych Kierowników Działu Sprzedaży oraz utworzono 3 nowe
stanowiska Regionalnych Kierowników ds. Sprzedaży wraz z nowym zakresem
obowiązków. Pozwana wystąpiła do organizacji związkowej z wnioskiem o
wskazanie pracowników spółki korzystających z jej obrony w indywidualnych
sprawach pracowniczych, nie wskazując celu uzyskania tej informacji.
Zdaniem Sądu Rejonowego nieudzielanie przez organizację związkową tej
informacji nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zawiadomienia organizacji
związkowej o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę, zatem
wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było niezgodne z prawem, jako
naruszające art. 38 k.p.
Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w
całości. Sąd Okręgowy wyrokiem z 10 maja 2012 r. zmienił zaskarżony wyrok w
ten sposób, że powództwo oddalił.
W uzasadnieniu podniesiono przede wszystkim, że strona pozwana zwróciła
się w trybie art. 30 ust 21
ustawy o związkach zawodowych z wnioskiem o
wskazanie nazwisk i imion pracowników korzystających z obrony związku w
indywidualnych sprawach pracowniczych. W odpowiedzi Zarząd OM nr 07-134
OPZZ „Konfederacja Pracy” stanowczo odmówił przekazania przedmiotowych
informacji.
Z powołaniem się na wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2007 r., II PK
305/2006, Sąd Okręgowy podkreślił, że zakładowa organizacja związkowa
prawidłowo wypełnia obowiązek nałożony w art. 30 ust 21
ustawy o związkach
zawodowych tylko, gdy informacja przekazana pracodawcy jednoznacznie
wskazuje pracowników korzystających z jej ochrony. Skoro Organizacja
Międzyzakładowa odmówiła pracodawcy przekazania takiej informacji, to nie
wypełniła ona prawidłowo nałożonego na nią obowiązku, co zwolniło stronę
pozwaną z konieczności przeprowadzenia konsultacji w trybie art. 38 k.p. Tylko
przekazanie konkretnej informacji zawierającej dane pracowników korzystających z
3
ochrony, w tym powoda, obligowałoby pozwanego do współdziałania z zakładową
organizacją związkową w sprawach dotyczących stosunku pracy powoda.
Powód złożył skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego. Zarzucono
naruszenie: 1) art. 38 k.p. i art. 30 ust 21
ustawy z dnia 23 maja 1991 r o
związkach zawodowych przez przyjęcie, że jednorazowe zwrócenie się przez
pracodawcę do zakładowej organizacji związkowej o informację o pracownikach
korzystających z jej obrony i nieudzielenie przez tę organizację żądanej
informacji zwalnia pracodawcę z obowiązku współdziałania z zakładową
organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy tych
pracowników, w tym konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę zawartej
na czas nieokreślony, 2) art. 382 k.p.c., 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1
k.p.c. i 391 k.p.c. polegające na pominięciu części materiału dowodowego
dotyczącego przyczyn nieudzielenia przez zakładową organizację związkową
informacji o pracownikach korzystających z jej obrony w postaci listy tych
pracowników, z powodów wynikających z przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. o ochronie danych osobowych oraz nierozważaniu i nieuwzględnieniu tej
części materiału w uzasadnieniu wyroku.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
właściwemu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach i procesu za instancję kasacyjną.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadniczym problemem mającym wpływ na rozstrzygnięcie sprawy jest
interpretacja przepisu art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (j.t.: Dz. U. z 2001 r. ze zm. – dalej ustawa). Przepis ten już od
samego początku wejścia w życie wzbudził wątpliwości i kontrowersje o
podstawowym znaczeniu. Przepis art. 30 ust. 21
ustawy stanowi, że w
indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy
zobowiązują pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową,
pracodawca jest obowiązany zwrócić się do tej organizacji o informację o
4
pracownikach korzystających z jej obrony, zgodnie z przepisami ust. 1 i 2.
Nieudzielenie tej informacji w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę od obowiązku
współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących tych
pracowników.
Wyjściowym zagadnieniem jest rozstrzygnięcie o tym, czy pracodawca jest
upoważniony do zwrócenia się do zakładowej organizacji związkowej o informację
zbiorczą (listę) o osobach korzystających z jej obrony, czy też konieczne jest
każdorazowe zapytanie w tej kwestii dotyczące konkretnego pracownika. W
doktrynie prawa pracy prezentowane są przeciwstawne stanowiska. Część autorów
twierdzi bowiem, że dopuszczalne jest zwrócenie się przez pracodawcę o imienną
listę osób, która powinna być aktualizowana przez organizację związkową lub
samych pracowników. Inni natomiast prezentują stanowisko, że wynikający z art. 30
ust. 21
ustawy obowiązek pracodawcy jest każdorazowy, co oznacza konieczność
zwracania się o informację w każdym przypadku, gdy zamierza on złożyć
oświadczenie woli wymagające konsultacji (zob. na ten temat Ł. Prasołek:
Informacja o pracownikach korzystających z obrony związku zawodowego, w:
Związkowe przedstawicielstwo pracowników zakładu pracy, red. Z. Hajn, Warszawa
2012).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego problem powyższy był już wielokrotnie
rozstrzygany. Przed przystąpieniem do omówienia stanowiska Sądu Najwyższego
należy wyraźnie podkreślić, że konieczne jest uwzględnienie tego, że poszczególne
orzeczenia dotyczyły bardzo różnych stanów faktycznych. Stąd nie zawsze mogą
być zastosowane wprost do okoliczności występujących w niniejszej sprawie.
Przed kilkunastoma laty Sąd Najwyższy przyjął, że w celu zadośćuczynienia
obowiązkowi wynikającemu z art. 38 § 1 k.p. w związku z art. 232
k.p. oraz 30 ust.
21
ustawy w każdym przypadku zamierzonego wypowiedzenia pracownikowi
umowy zawartej na czas nieokreślony pracodawca powinien o takim zamiarze
powiadomić pisemnie organizację związkową, zwracając się równocześnie o
informację, czy dany pracownik korzysta z jej obrony stosownie do art. 30 ust. 1 i 2
ustawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1999 r., I PKN 36/99, OSNP
1999, nr 11, poz. 34). Należy także wspomnieć, że problem interpretacji przepisu
art. 30 ust. 21
ustawy może być także postrzegany w aspekcie ochrony danych
5
osobowych. Problem ten był rozstrzygany przez sądy administracyjne, jak i Sąd
Najwyższy. Może on być aktualny w przypadku nieudzielenia (odmowy) informacji
przez związek zawodowy. Można wspomnieć, że zgodnie z wyrokiem NSA z dnia
28 czerwca 2011 r., I OSK 1264/10 (niepublikowany) samo żądanie danych
osobowych jest jedynie czynnością faktyczną, która poprzedza zbieranie danych
osobowych, ale nie stanowi jeszcze przetwarzania takowych danych, a więc nie jest
czynnością objętą działaniem ustawy o ochronie danych osobowych. Tak więc
zdaniem NSA samo żądanie pracodawcy skierowane do związku zawodowego,
którego przedmiotem jest udostępnienie listy osób objętych obroną związkową nie
jest jeszcze naruszeniem ustawy o ochronie danych osobowych.
Natomiast w licznych orzeczeniach Sąd Najwyższy przyjmował
dopuszczalność wystąpienia przez pracodawcę o informację zbiorczą o
pracownikach korzystających z obrony związku zawodowego (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 20 lipca 2000 r., I PKN 748/99, OSNP 2002, nr 3, poz. 76, z
dnia 23 stycznia 2002 r., I PKN 809/00, OSNP 2004, nr 3, poz. 31, z dnia 10
października 2002 r., I PKN 529/01, niepublikowany, z dnia 25 lipca 2003 r., I PK
305/02, OSNP LEX nr 127947, z dnia 18 października 2005 r., II PK 90/05, OSNP
2006, nr 19-20, poz. 291 oraz z dnia 14 czerwca 2012 r., I PK 231/11,
niepublikowany).
Wątpliwości powyższe zostały jednoznacznie rozstrzygnięte w uchwale
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2012 r., III PZP
6/12. Stwierdzono w niej, że nieudzielenie przez zakładową organizację związkową
informacji o wszystkich pracownikach korzystających z jej obrony, żądanej przez
pracodawcę bez rzeczowej potrzeby, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku
współdziałania z tą organizacją w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy (art.
30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych).
Przechodząc do okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, że
pozwany pracodawca zwrócił się, na podstawie art. 30 ust. 21
ustawy, do
organizacji związkowej z wnioskiem o wskazanie pracowników korzystających z jej
obrony, nie precyzując celu uzyskania tej informacji. Informacja ta nie została
udzielona.
6
Sąd Okręgowy przyjął, odmiennie niż Sąd Rejonowy, że analizowany przepis
stanowi o zbiorowości pracowników, a nie o informacjach dotyczących
poszczególnych pracowników. W konsekwencji doprowadziło to do nietrafnego
wniosku, iż organizacja związkowa nie wypełniła prawidłowo swego obowiązku, co
zwolniło pracodawcę z obowiązku przeprowadzenia konsultacji w trybie art. 38 k.p.
Z wcześniej cytowanej uchwały Sądu Najwyższego (III PZP 6/12) wynika
bowiem wprost, że pracodawca nie musi dysponować listą pracowników dla
przeprowadzenia konsultacji. Pracodawca nie może więc, co do zasady,
występować skutecznie o przekazanie listy pracowników korzystających z obrony
organizacji związkowej. Możliwość taka miałaby miejsce w przypadku konieczności
(zamiaru) rozwiązania stosunków pracy ze wszystkimi pracownikami. Tak więc
odmowa udzielenia zbiorczej informacji nie zwalnia pracodawcy z obowiązku
wyrażonego w art. 38 k.p.
Wynika zatem z powyższego, że zasadnym okazał się zarzut naruszenia art.
30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych. W tej sytuacji bezprzedmiotowym
problemem (przyczyna nieudzielenia informacji) stał się zarzut naruszenia
przepisów prawa procesowego.
Można też stwierdzić, że zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie Sądu
Najwyższego zauważa się niedoskonałość sformułowania przepisu art. 30 ust. 21
ustawy oraz pilną potrzebę jego nowelizacji.
Z wyżej przedstawionych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.