Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 93/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
w sprawie S. S. Spółki z o.o.
ukaranej z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 25 czerwca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Rejonowego w Z.
z dnia 30 lipca 2010 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w Z. do ponownego rozpoznania,
2) kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Prawomocnym wyrokiem nakazowym z dnia 20 lutego 2009 r., Sąd
Rejonowy w Z. uznał R. G., pełniącego funkcję Prezesa Zarządu „S. S.” Spółka z
o.o. z siedzibą w Z., za winnego popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 54 § 2
k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. oraz wykroczeń skarbowych z art. 77 § 3 k.k.s. w zw.
z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3 k.k.s., a także z art. 57 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.
i wymierzył mu za nie karę grzywny w wysokości 30 stawek dziennych, określając
wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 50 złotych oraz karę łączną grzywny w
wysokości 3 000 złotych.
Powyższy wyrok stał się podstawą do złożenia przez Prokuratora
Rejonowego w Z. - w trybie art. 27 ust. 1 w zw. z art. 3 pkt 1, art. 4, art. 5 i art. 16
ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 197, poz. 1661 z późn.
zm.), wniosku o pociągnięcie podmiotu zbiorowego - wskazanej powyżej Spółki -
do odpowiedzialności za czyn zabroniony pod groźbą kary, popełniony przez
działającego w imieniu i na rzecz powyższej Spółki Prezesa Zarządu uprawnionego
do jednoosobowej jej reprezentacji – tj. występku z art. 54 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 §
3 k.k.s.
Prokurator, stosownie do przepisów art. 7 i 8 ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, wniósł o orzeczenie
wobec przedmiotowej Spółki kary pieniężnej w wysokości 1000 złotych. Po
rozpoznaniu wniosku Prokuratora, Sąd Rejonowy w Z., wyrokiem z dnia 30 lipca
2010 r. orzekł odpowiedzialność podmiotu zbiorowego „S. S.” Sp. z o.o. z siedzibą
w Z. za czyn zabroniony z art. 54 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. popełniony
przez R. G. działającego w imieniu podmiotu zbiorowego i wymierzył spółce karę
pieniężna w kwocie 1000 złotych,
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony postępowania i uprawomocnił
się w dniu 7 sierpnia 2010 r.
Od tego prawomocnego wyroku kasację w trybie art. 521 k.p.k. i art. 40
ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
za czyny zabronione pod groźbą kary wniósł Prokurator Generalny zarzucając
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
3
materialnego – art. 5 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, przez wyrażenie
błędnego poglądu prawnego, że przepis ten mógł być podstawą odpowiedzialności
podmiotu zbiorowego „S. S.” Sp. z o.o. z siedzibą w Z., za czyn zabroniony pod
groźbą kary, popełniony przez R. G., działającego w imieniu i na rzecz Spółki jako
Prezes Zarządu.
Podnosząc powyższy zarzut, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
powyższego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Z.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest niewątpliwie zasadna.
Pociągnięcie do odpowiedzialności karnej podmiotu zbiorowego na
podstawie ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (zwanej dalej jako „ustawa”) w
niniejszej sprawie należy rozpatrywać wedle brzmienia tej ustawy nadanego jej art.
1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. 2005, Nr 180, poz. 1492).
Na dzień wydawania wyroku w sprawie […] warunkiem pociągnięcia do
odpowiedzialności podmiotu zbiorowego było wykazanie spełnienia łącznie trzech
przesłanek:
1) podjęcia zachowania stanowiącego czyn zabroniony przynoszącego lub
mogącego przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby
niemajątkową przez osobę fizyczną działającą w imieniu lub w interesie
podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego
reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania
kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub
niedopełnieniu tego obowiązku (art. 3 pkt 1 ustawy) albo osobę fizyczną
dopuszczoną do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub
niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa powyżej (art. 3 pkt 2
ustawa), lub osobę fizyczną działającą w imieniu lub w interesie podmiotu
zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby określonej w art. 3 pkt 1 ustawy (art.
3 pkt 3 ustawy),
4
2) potwierdzenie popełnienia czynu zabronionego prawomocnym wyrokiem
skazującym osobę fizyczna określona w art. 3 pkt 1-3 ustawy, wyrokiem
warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo
postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem o
udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności albo orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej
postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy (art. 4
ustawy),
3) wykazanie winy w wyborze lub nadzorze (culpa in eligendo i culpa in
custodiento) wobec osób wymienionych w art. 3 pkt 2 i 3 ustawy (art. 5
ustawy).
W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, ze zostały spełnione przesłanki
określone w art. 3 pkt 1-2 ustawy, gdyż analiza akt sprawy potwierdza, iż R. G. był
prezesem Spółki, a więc należał do kategorii osób działających w imieniu lub w
interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego
reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli
wewnętrznej, a także fakt popełnienia przez niego przestępstwa skarbowego z art.
54 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. został potwierdzony zgodnie w wymogiem
przewidzianym w art. 4 ustawy. Natomiast nie został spełniony trzeci z warunków
koniecznych do pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności na
podstawie ustawy. Bowiem przepis art. 5 ustawy całkowicie pomijał swoistą
przesłankę odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione przez
osoby wskazane w art. 3 pkt 1 ustawy, ustanawiając w sposób zupełnie
jednoznaczny przesłankę zawinienia podmiotu zbiorowego dla osób wskazanych w
pkt 2 i 3 tego artykułu. W odniesieniu do winy podmiotu zbiorowego można, więc
mówić tylko o winie w wyborze i nadzorze, ale jedynie wobec osób wymienionych w
pkt 2 i 3 art. 3 ustawy. Podmiot zbiorowy nie ponosi natomiast odpowiedzialności
organizacyjnej za działania osób wymienionych w art. 3 pkt 1 ustawy.
Z powyższego wynika, że popełnienie czynu zabronionego przez osoby,
które w strukturze podmiotu zbiorowego działają w jego imieniu lub w jego interesie
w ramach własnego uprawnienia lub obowiązku – w tym prezesi i członkowie
5
zarządów - nie stanowi podstawy prawnej do orzeczenia odpowiedzialności
podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary.
Pogląd ten został już wielokrotnie potwierdzony szeregiem judykatów Sądu
Najwyższego i nie budzi kontrowersji (por. m.in. wyroki z dnia 6 kwietnia 2011 r., V
KK 15/11, OSNKW 2011/8/72, z dnia 11 kwietnia 2011 r., V KK 27/11, Biul.SN
2011/9/14, z dnia 11 kwietnia 2011 r., V KK 57/11, LEX nr 794533, z dnia 18
października 2011 r., IV KK 276/11, LEX nr 1027192, z dnia 7 marca 2012 r., III KK
265/11, LEX nr 116319).
Wobec oczywistej zasadności kasacji, a także wobec braku podstaw do wydania
innego orzeczenia reformatoryjnego niż wymienione w art. 537 § 2 k.p.k., Sąd
Najwyższy – orzekając w trybie art. 535 § 5 k.p.k. – uchylił zaskarżony wyrok i
sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Z. do ponownego rozpoznania.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13