Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 145/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania I. G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.
o wcześniejszą emeryturę,
na skutek skargi wnioskodawcy o wznowienie postępowania zakończonego
wyrokiem Sądu Okręgowego w T. z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie […] i
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie […]
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 lipca 2013 r.,
skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 lipca 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z 8 kwietnia 2010 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił apelację I. G. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w T. z 22 grudnia 2009 r., którym to wyrokiem oddalone
zostało odwołanie wnioskodawcy od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału w R. z 24 października 2008 r. Jedną z decyzji organ
rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki
nad dzieckiem, uchylając równocześnie decyzję z 12 grudnia 2000 r. przyznającą
wnioskodawcy prawo do świadczenia, wstrzymując równocześnie kolejną decyzją
wypłatę świadczenia od dnia 1 października 2008 r. W podstawie prawnej
rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz
przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie
uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi
wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 49 ze zm.).
W dniu 27 kwietnia 2012 r. I. G. skierował do Sądu Apelacyjnego skargę o
wznowienie postępowania zakończonego powołanym wyżej wyrokiem, jako
podstawę wznowienia wskazał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 lutego 2012
r. sygn. K 5/11, którym to wyrokiem Trybunał orzekł, że art. 114 ust. 1a ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jt.: Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) jest niezgodny z zasadą
zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2
oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Tak określona podstawa
wznowienia wynika z art. 4011
k.p.c., zgodnie z którym można żądać wznowienia
postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o
niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowana umową
międzynarodową lub z ustawą, na podstawie której zostało wydane orzeczenie.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 25
lipca 2012 r. oddalił skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 kwietnia 2010 r. W wyniku
rozpoznania sprawy Sąd Apelacyjny stwierdził, że jakkolwiek wnioskodawca określił
podstawę wznowienia w sposób odpowiadający ustawie, to jednak w
okolicznościach rozpoznawanej sprawy tak sformułowana podstawa nie
3
występowała, stąd też skarga podlegała oddaleniu. W ocenie Sądu Apelacyjnego
analiza przebiegu postępowania w przedmiotowej sprawie tak przed organem
rentowym jak i sądami obu instancji prowadziła do jednoznacznego wniosku, że do
wznowienia postępowania nie doszło wskutek odmiennej oceny dowodów
dołączonych do wniosku o ustalenie prawa do emerytury, które stanowiły podstawę
przyznania prawa do świadczenia, ale ujawnienia okoliczności nieznanych
organowi rentowemu w chwili wydawania decyzji, a mających istotny wpływ na
prawo do świadczenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego świadczyły o tym następujące
fakty: I. G. z wnioskiem o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie
przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień
do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi
stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149) wystąpił 31 października 2000 r. Liczył sobie
wówczas lat 50 i pozostawał w zatrudnieniu. Do wniosku dołączył zaświadczenie
lekarskie z daty 26 października 2000 r., z którego wynikało, że córka
wnioskodawcy urodzona 30 grudnia 1987 r. z powodu występujących u niej
schorzeń była leczona przed 31 grudnia 1998 r., jest leczona nadal, a choroba
stwarza uprawnienia do przyznania ojcu dziecka wcześniejszej emerytury.
Wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu do 31 lipca 2001 r. i po jego ustaniu
organ rentowy podjął wypłatę świadczenia. W sierpniu 2008 r. organ rentowy podjął
postępowanie wyjaśniające, którego celem była ewentualna weryfikacja uprawnień
wnioskodawcy do wcześniejszej emerytury. W tym celu zwrócił się do Poradni, w
której zatrudniony był lekarz - autor zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka - o
historię choroby córki wnioskodawcy, uzyskując dokumentację z okresu od 15
marca 1998 r. do 4 grudnia 2002 r. Wezwany do przedłożenia dokumentacji
lekarskiej I. G., oświadczył, że jej nie posiada. Lekarz orzecznik ZUS po poddaniu
analizie udostępnionej mu dokumentacji lekarskiej uznał, że schorzenia ujęte w
zaświadczeniu o stanie zdrowia dziecka nie uzasadniają konieczności sprawowania
stałej opieki przez ojca. Dysponując tej treści orzeczeniem lekarza orzecznika,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. 24 października 2008 r. wydał dwie
decyzje, którymi odmówił prawa do emerytury, a także wstrzymał dalszą jej wypłatę
od 1 listopada 2008 r. W podstawie prawnej decyzji organ rentowy podał, że
4
podstawą wznowienia postępowania był art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-
rentowej.
Na skutek odwołania skierowanego przez wnioskodawcę do Sądu
Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T., orzeczenie lekarza
orzecznika ZUS poddane zostało weryfikacji przez biegłych sądowych - specjalistę
z zakresu chorób wewnętrznych, nefrologii i dializoterapii oraz chirurga urologa. Z
opinii wynikało, że córka wnioskodawcy do dnia 31 grudnia 1998 r. z uwagi na stan
zdrowia nie wymagała opieki. Dodać trzeba, że opinie wydane zostały zaocznie,
gdyż córka wnioskodawcy - według jego oświadczenia - odmówiła zgłoszenia się
na badania, jest osobą samodzielną i dorosłą, stąd też skarżący nie ma wpływu na
zmianę jej decyzji w tej kwestii. Mając na uwadze uzyskane opinie, jak również
wyjaśnienia wnioskodawcy, który podał, że córka rozpoczęła leczenie w poradni
urologicznej na trzy miesiące przez uzyskaniem przez niego zaświadczenia o
stanie zdrowia dziecka, pozostawał w zatrudnieniu do 31 lipca 2001 r., zaś umowa
została rozwiązana z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, Sąd pierwszej
instancji w pełni zaakceptował decyzję organu rentowego. Sąd ten uznał -
powołując art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, że w okolicznościach
rozpoznawanej sprawy organ rentowy był uprawniony do dokonania weryfikacji
prawa wnioskodawcy do świadczenia, a to wobec ujawnienia (po przeprowadzeniu
postępowania wyjaśniającego) pełnej dokumentacji lekarskiej pozwalającej na
ustalenie, że córka wnioskodawcy nie wymagała stałej opieki i pielęgnacji ze strony
ojca przed dniem 31 grudnia 1998 r., co zdaniem tego Sądu potwierdzał również
fakt kontynuowania przez wnioskodawcę zatrudnienia do 31 lipca 2001 r. Sąd
drugiej instancji zaakceptował wyrok Sądu pierwszej instancji, uznając, że apelacja
pozbawiona jest podstaw faktycznych i prawnych.
W świetle powyższych rozważań Sąd Apelacyjny uznał, że skarga o
wznowienie postępowania wywiedziona przez wnioskodawcę nie została oparta na
ustawowej podstawie wznowienia, bowiem w istocie to ujawnienie okoliczności
istniejących przed wydaniem decyzji ustalającej prawo do świadczenia, nieznanych
organowi rentowemu, a mających wpływ na prawo do emerytury, przesądziło o
weryfikacji uprawnień. Z tych też względów Sąd Apelacyjny oddalił skargę o
wznowienie na mocy art. 412 § 2 k.p.c.
5
Wnioskodawca zaskarżył w całości wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lipca
2012 r., opierając skargę kasacyjną na podstawie naruszenia prawa materialnego
poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity:
Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) polegającego na przyjęciu przez Sąd, że
zachodziły podstawy do ponownego ustalenia uprawnień do świadczenia, związane
z ujawnieniem nowych, mających istotne znaczenie dla prawa do emerytury
okoliczności, pomimo ich braku, tj. na przesłance wynikającej z art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c.
Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku,
uwzględnienie skargi o wznowienie postępowania i uchylenie poprzedzających
wyroków Sądu Okręgowego w T. z dnia 22 grudnia 2009 r. i Sądu Apelacyjnego z
dnia 8 kwietnia 2010 r. oraz orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przywrócenie
prawa do wcześniejszej emerytury względnie przekazanie sprawy Sądowi do
ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu skarżący wskazał, że Sąd Apelacyjny
błędnie przyjął, że do ponownego ustalenia uprawnienia do świadczenia doszło
wskutek ujawnienia okoliczności nieznanych organowi rentowemu w chwili
wydawania decyzji pomimo, że w istocie ponowne ustalenie nastąpiło w wyniku
odmiennej oceny dowodów dołączonych do wniosku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Weryfikacja wcześniejszych emerytur dla pracowników opiekujących się
dziećmi wymagającymi stałej opieki, określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 15 maja 1989 r. jest dopuszczalna, pomimo że w doktrynie i w orzecznictwie
ustanie prawa do wcześniejszych emerytur z tytułu sprawowania stałej opieki nad
dziećmi z powodu ustania któregokolwiek z warunków wymaganych do uzyskania
tego prawa budzi wątpliwości. Źródłem tych wątpliwości jest wyraźne nawiązanie w
nazwie przedmiotowego świadczenia do emerytur, czyli świadczeń ze swej istoty
nieutracalnych. Jednakże w przypadku emerytur przedmiotem ich jest
zabezpieczenie na wypadek niezdolności do zarobkowania, uwarunkowane
określonym wiekiem lub stażem, czyli okolicznościami niepoddającymi się
6
weryfikacji, jeśli spełniono ustawowe warunki nabycia uprawnień emerytalnych, a
fakty te zostały prawidłowo ustalone. W przypadku świadczenia z tytułu
sprawowania stałej opieki nad dziećmi nie występują tego rodzaju ryzyka, a
świadczenie to swoją właściwością zbliżone jest raczej do renty z tytułu
niezdolności do pracy. Ponadto w świetle przepisów rozporządzenia, reguły
nabywania prawa do wcześniejszych emerytur z tytułu sprawowania stałej opieki
nad dzieckiem stanowią istotne odstępstwo od ogólnych zasad nabywania
uprawnień emerytalnych, określonych w ustawie emerytalnej. Zgodnie z przyjętym
podziałem warunków nabycia uprawnień emerytalno-rentowych na warunki sensu
stricto oraz zdarzenia ubezpieczeniowe (warunki uzyskania prawa), rozporządzenie
uzależnia dostęp do wcześniejszych emerytur od spełnienia warunku określonego
stażu oraz pozostawania przez zainteresowanego w stosunku pracy w chwili
wystąpienia zdarzenia ubezpieczeniowego, rozumianego jako powstanie
określonego stanu chorobowego dziecka, ze względu na który konieczne jest
sprawowanie nad nim osobistej i stałej opieki przez ubiegającego się o to
świadczenie rodzica. Prawidłowo ustalone warunki sensu stricto, czyli wymagany
staż zatrudnienia oraz status pracownika, nie mogą ulec zmianie lub odpaść. Z
kolei warunkiem uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury, o jakim stanowi
przepis art. 101 pkt 1 ustawy emerytalnej, jest sprawowanie osobistej opieki nad
dzieckiem ze względu na to, że jego stan chorobowy wymaga stałej opieki rodzica
oraz pielęgnacji lub pomocy w czynnościach samoobsługowych. Pomiędzy
sprawowaniem przez zainteresowanego stałej i osobistej opieki nad dzieckiem a
stanem chorobowym dziecka zachodzić powinien związek przyczynowy. Inaczej
rzecz ujmując, sprawowanie stałej i osobistej opieki nad dzieckiem przez
zainteresowanego rodzica powinno stanowić następstwo określonego w
rozporządzeniu stanu chorobowego tego dziecka. Odpadnięcie jednego z
wymienionych elementów prowadzi, zgodnie z przepisem art. 101 pkt 1 ustawy
emerytalnej, do ustania prawa do wcześniejszej emerytury. Zgodnie z
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. pozostawanie w
zatrudnieniu przez rodzica sprawującego opiekę nad dzieckiem specjalnej troski
stanowi przeszkodę w nabyciu uprawnień do wcześniejszej emerytury. Zatem także
podjęcie zatrudnienia przez osobę uprawnioną do wcześniejszej emerytury musi
7
prowadzić do ustania tego prawa na podstawie przepisu art. 101 pkt 1 ustawy
emerytalnej. W takiej sytuacji nie zachodzi lub ustaje ryzyko socjalne, podlegające
ochronie przez wypłatę świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. W myśl ustawy
emerytalnej oraz powołanego wyżej rozporządzenia rodzic ubiegający się o
wcześniejszą emeryturę łącznie powinien spełnić następujące warunki:
1. legitymować się określonym okresem zatrudnienia; 2. posiadać status
pracownika w chwili wystąpienia zdarzenia ubezpieczeniowego; 3. sprawować
osobistą i stałą opiekę nad dzieckiem, o określonym w rozporządzeniu stanie
chorobowym; 4. rozwiązać stosunek pracy. W niniejszej sprawie skarżący nie
spełniał łącznie tych warunków.
Z kolei zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń lub
ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z
urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną
przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem
tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Funkcją
ponownego ustalenia w trybie przepisu art. 114 ustawy emerytalnej jest stworzenie
gwarancji wydania decyzji rentowych zgodnych z ukształtowaną ex lege sytuacją
prawną zainteresowanych. Dlatego każdy dopuszczalny środek dowodowy,
stanowiący potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem
decyzji, mających wpływ na powstanie prawa, służy celowi omawianej instytucji.
Zgodnie z powołanym przepisem „ujawnienie okoliczności istniejących przed
wydaniem decyzji” obok „przedłożenia nowych dowodów”, stanowi przesłankę
ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich
wysokości. Stosowanie tej przesłanki wymaga ustalenia znaczenia zwrotu
„okoliczności” na gruncie przepisu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej. Analiza
przepisów prawa ubezpieczeń społecznych prowadzi do wniosku, że użyty w nich
zwrot „okoliczności” występuje w dwóch znaczeniach, w znaczeniu okoliczności
faktycznych oraz okoliczności sprawy. Nie ulega wątpliwości, że „dowody służą
ustaleniu istnienia okoliczności faktycznych (ustaleniu prawdziwości lub fałszywości
twierdzeń o faktach). Jednakże użyty w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej
zwrot „okoliczności” może oznaczać zarówno okoliczności faktyczne, jak i
okoliczności sprawy, ustalone następczo w kolejnym postępowaniu wyjaśniającym
8
prowadzonym przez organ rentowy w sprawie. Oczywiste jest to, że uchybienia
organu rentowego popełnione na etapie stosowania prawa materialnego lub w
trakcie podejmowania określonych czynności procesowych mających wpływ na
wydanie wadliwych decyzji rentowych wymagają najczęściej udowodnienia w
ponownym postępowaniu wyjaśniającym. Podkreślenia wymaga również to, że
wyraz „okoliczności” oznacza wyłącznie fakty podlegające udowodnieniu, jeśli
wskazuje na to wyraźnie kontekst przepisu, w którym on występuje (np. w art. 118
ustawy emerytalnej). Kontekst przepisu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nie
stwarza podstaw do ograniczenia znaczenia występującego w nim zwrotu
„okoliczności” wyłącznie do „okoliczności faktycznych”. Zatem na gruncie wyżej
wymienionego przepisu brakuje uzasadnienia dla przypisywania pojęciu
„okoliczności” wyłącznie wąskiego znaczenia. Zatem dążąc do ustalenia znaczenia
zwrotu „okoliczności”, należy uwzględnić szerszy kontekst użycia analizowanego
pojęcia w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej. Otóż zarówno nowe dowody,
jak i ujawnione okoliczności powinny stanowić kategorie „mające wpływ na prawo
do świadczeń lub ich wysokość”. Podkreślić należy, że dowody nie mają wpływu na
powstanie ex lege uprawnień emerytalno-rentowych, lecz stanowią podstawę
ustaleń zawartych w decyzjach rentowych. Ponadto zwrot „mają” odnosi się do
sytuacji statycznych, zastanych w przepisach prawnych. Wobec tego można
przyjąć, że zwrot „mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość” odnosi się
albo do określonych w prawie materialnym przesłanek, które warunkują powstanie,
zmianę lub ustanie prawa, albo do wymagań formalnych i materialnoprawnych,
którym powinny odpowiadać czynności organu rentowego i wydane w ich
następstwie decyzje rentowe. Sąd Najwyższy nadaje pojęciu „okoliczności” szeroki
zakres znaczeniowy, obejmując nim ogół wymagań formalnych i
materialnoprawnych związanych z ustalaniem decyzją rentową prawa do
świadczeń emerytalno-rentowych. W wyroku z dnia 18 stycznia 2004 r., II UK
228/03, OSNP 2004/19/341 Sąd Najwyższy stwierdził, że ujawnioną okolicznością,
w rozumieniu przepisu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, jest pominięcie przez
organ rentowy zbadania faktów warunkujących wydanie decyzji rentowej. W ocenie
Sądu Najwyższego pominięcie to polegało na wydaniu decyzji przyznającej
świadczenie, pomimo niedysponowania przez organ rentowy dowodem
9
stwierdzającym spełnienie wymaganego warunku powstania prawa. Została
wówczas ujawniona okoliczność w postaci uchybienia przez organ rentowy normom
prawa procesowego. Z kolei w uchwale z dnia 26 listopada 1997 r., III ZP 40/97,
OSNP 1998/14/429, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „prawidłowa wykładnia
obowiązującego przepisu, odmienna od przyjmowanej uprzednio, jest nową
okolicznością (...). Ujawniona po uprawomocnieniu się decyzji stanowi podstawę do
wznowienia postępowania (...)”. Przepis art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej wymaga
w sposób wyraźny, by ujawnione po uprawomocnieniu się decyzji okoliczności
istniały przed ich wydaniem. Dotyczy to także przypadków uprawomocnienia się
decyzji rentowych na skutek prawomocnego wyroku sądu pracy i ubezpieczeń
społecznych. Okoliczności stanowiące przesłankę weryfikacji prawomocnych
decyzji rentowych nie powinny być znane organowi rentowemu w chwili
rozstrzygania sprawy. Wskazuje na to użyty w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy
emerytalnej zwrot „ujawniono”. A skoro tak, to jest oczywiste, że odmienna ocena
treści dowodów dołączonych do wniosku rentowego (np. zaświadczenia o stanie
zdrowia dziecka) nie jest ujawnieniem okoliczności istniejących przed wydaniem
decyzji (te bowiem były znane organowi i stanowiły podstawę do wydania decyzji),
a tym samym nie daje jakichkolwiek podstaw do ponownego ustalenia prawa do
świadczenia”. W niniejszej sprawie nie mamy jednak z taką sytuacją do czynienia,
skoro organ rentowy w wznowieniowym postępowaniu ujawnił okoliczności
istniejące lecz nieznane organowi rentowemu. Organ rentowy wydając decyzję
przyznającą prawo przedmiotowego świadczenia dysponował wyłącznie
zaświadczeniem lekarskim z daty 26 października 2000 r., z którego wynikało, że
córka wnioskodawcy urodzona 30 grudnia 1987 r. z powodu choroby potrzebuje
stałej opieki, co stwarza uprawnienia do przyznania ojcu dziecka wcześniejszej
emerytury w myśl przepisów ustawy emerytalnej oraz rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury
pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28,
poz. 49 ze zm.). Nowymi okolicznościami sprawy były dokumenty ujawnione przez
organ rentowy będące do tej pory w posiadaniu poradni, w której zatrudniony był
lekarz - autor zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka – tj. historia choroby córki
wnioskodawcy z okresu od 15 marca 1998 r. do 4 grudnia 2002 r.
10
Następnie ujawniona historia choroby córki wnioskodawcy została ponownie
oceniona przez lekarza orzecznika ZUS, który stwierdził, że schorzenia ujęte w
zaświadczeniu o stanie zdrowia dziecka nie uzasadniają konieczności sprawowania
stałej opieki przez ojca. Z kolei w postępowaniu sądowym orzeczenie lekarza
orzecznika ZUS poddane zostało weryfikacji przez biegłych sądowych - specjalistę
z zakresu chorób wewnętrznych, nefrologii i dializoterapii oraz chirurga urologa. Z
opinii tych biegłych wynikało, że córka wnioskodawcy do dnia 31 grudnia 1998 r. z
uwagi na stan zdrowia nie wymagała opieki. Mając powyższe na uwadze stwierdzić
należy, że nowe okoliczności niniejszej sprawy, w myśl art. 114 ust. 1 ustawy
emerytalnej, obejmują zarówno przypadki ujawnienia okoliczności istniejących
przed wydaniem decyzji, jak i sytuacje zgłoszenia dowodów uzyskanych po
wydaniu decyzji, pod warunkiem, że wynikają z nich fakty (okoliczności sprawy)
powstałe przed tym momentem. W niniejszej sprawie nie została spełniona przez
skarżącego przesłanka w postaci rozwiązania stosunku pracy. W sprawie było
niesporne, że skarżący w chwili ubiegania się o przedmiotowe świadczenia nie
rozwiązał stosunku pracy, co z kolei wykluczało nabycie prawa do wcześniejszej
emerytury na podstawie § 1 rozporządzenia RM z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie
uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi
wymagającymi stałej opieki. Powyższa okoliczność istniała w momencie wydawania
decyzji przyznającej świadczenie, a organ rentowy pomimo braku spełnienia
wymaganego warunku (rozwiązania stosunku pracy), przyznał prawo do
przedmiotowego świadczenia. Innymi słowy organ rentowy uchybiając normom
prawa procesowego zaniechał zbadania faktów warunkujących wydanie decyzji
rentowej.
Mając powyższe na uwadze niezasadne jest twierdzenie skarżącego, że w
niniejszej sprawie w myśl art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nie pojawiły się żadne
nowe okoliczności w sprawie. Fakt, że decyzja organu rentowego z 2008 r. była
wydana na podstawie art. 114 ust. 1a powołanej ustawy, w postępowaniu sądowym
na podstawie wznowienia z art. 4011
k.p.c., nie znajduje uzasadnienia. W
postępowaniu wznowieniowym, na podstawie art. 412 § 1 k.p.c., Sąd rozpoznaje
sprawę na nowo w granicach zakreślonych przez podstawę wznowienia - co
oznacza, że sąd może oceniać, czy wskazana w skardze podstawa wznowienia jest
11
uzasadniona i jaki wpływ na treść zaskarżonego wyroku ma jej ewentualna
zasadność. W tak określonym zakresie rozpoznania mieści się również możliwość
uznania, że, pomimo zasadności podstawy wznowienia, orzeczenie odpowiada
prawu. W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny dokonał ponownej oceny na podstawie
art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej i uznał, że ten przepis ma zastosowanie, zamiast
niekonstytucyjnego art. 114 ust. 1a.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekł jak w
sentencji.