Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 88/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa R. J. i in. ,
przeciwko Samodzielnemu Wojewódzkiemu Publicznemu Zespołowi Zakładów
Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej […]
o wynagrodzenie za pracę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 września 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w R.
z dnia 21 marca 2012 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. nie obciąża pozwanego kosztami zastępstwa procesowego
strony powodowej w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R. wyrokiem z dnia
10 listopada 2011 r. zasądził od pozwanego Samodzielnego Wojewódzkiego
Publicznego Zespołu Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej […] tytułem
wynagrodzenia za pracę na rzecz powodów: R. J. łącznie kwotę 12.264 zł, A. K.
łącznie kwotę 13.846 zł, E. M. łącznie kwotę 13.846 zł, E. R. łącznie kwotę 11.446
zł, E. W. łącznie kwotę 13.846 zł, G. W. łącznie kwotę 6.132 zł, E.S. łącznie kwotę
13.846 zł, E. R. łącznie kwotę 3.022 zł i B. T. łącznie kwotę 7.794 zł z ustawowymi
odsetkami do dnia zapłaty.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powodowie są zatrudnieni u strony
pozwanej jako lekarze.
Uchwałą Nr 14 z dnia 7 stycznia 2006 r. VIII Krajowego Zjazdu Lekarzy w
sprawie uregulowania minimalnej płacy dla lekarzy i lekarzy dentystów,
zobowiązano Naczelną Radę Lekarską do podjęcia radykalnych działań w celu
wprowadzenia płacy minimalnej dla tej grupy pracowników, wynoszącej
odpowiednio dla lekarza bez specjalizacji - dwukrotność średniego krajowego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez GUS oraz dla
lekarzy ze specjalizacją - trzykrotność średniego krajowego wynagrodzenia w
sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez GUS.
W dniu 13 grudnia 2006 r. Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy -
Organizacja Terenowa w R. Szpitalu Specjalistycznym wystąpił do dyrekcji tego
Szpitala z postulatami stanowiącymi podstawę sporu zbiorowego, domagając się
m.in. minimalnej płacy lekarzy-pracowników, zatrudnionych na podstawie umowy o
pracę, zgodnej z treścią powyższej uchwały VIII Krajowego Zjazdu Lekarzy, w
wysokości: dla lekarza stażysty - 1,75 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej, wg GUS, dla lekarza po stażu, bez specjalizacji (młodszy
asystent, rezydent) - 2-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej, dla lekarza z I stopniem specjalizacji - 2,5 przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej i dla lekarza z tytułem
specjalisty - 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej. Jako termin wprowadzenia zmian wskazano 1 stycznia 2007 r.,
oczekując podpisania porozumienia między dyrekcją a OZZL do dnia 20 grudnia
2006 r. Zaznaczono, iż niespełnienie żądań będzie oznaczało rozpoczęcie sporu
3
zbiorowego związków zawodowych z pracodawcą, co umożliwi stronie związkowej
zorganizowanie akcji protestacyjnej i ostatecznie strajku. Identyczne postulaty
skierowały do swoich dyrekcji lekarskie związki zawodowe działające przy
pozwanym Szpitalu oraz przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w R. W
konsekwencji związki te zawiązały w czerwcu 2007 r. Międzyzakładowy Komitet
Strajkowy (dalej: „MKS”), zaś wskazane wyżej trzy szpitale zawiązały w lipcu 2007
r. Porozumienie Dyrekcji Szpitali. Rozpoczęły się negocjacje, które trwały do 2
października 2007 r. Dnia 24 września 2007 r. Porozumienie Dyrekcji Szpitali
skierowało do Przewodniczącego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego OZZL
Ziemi […] pismo, przedstawiając w nim propozycję ugody i zakończenia strajku,
przez przyznanie m.in. wysokości wynagrodzenia zasadniczego od 1 stycznia 2008
r. dla: starszego asystenta - 1,4 średniej krajowej, asystenta - 1,2 średniej krajowej i
młodszego asystenta - 1,0 średniej krajowej z zaznaczeniem, iż przez średnią
krajową należy rozumieć średnie miesięczne wynagrodzenie w gospodarce
narodowej w roku poprzednim i że propozycje te nie dotyczą rezydentów oraz
stażystów, których wynagrodzenie jest finansowane przez Samorząd Województwa
i Ministerstwo Zdrowia na podstawie odrębnych przepisów. Propozycja ta nie
została zaakceptowana przez MKS. Lekarze złożyli wypowiedzenia umów o pracę,
których termin upływał 30 września 2007 r., a szpitalom groziła ewakuacja
pacjentów. Spotkania przedstawicieli MKS z dyrekcjami szpitali w dniach 28
września 2007 r. i 1 października 2007 r. nie przyniosły porozumienia. Dopiero po
interwencji Ministra Zdrowia Zbigniewa Religi, w dniu 3 października 2007 r. doszło
do zawarcia porozumień w sprawie zakończenia sporu zbiorowego Organizacji
Terenowej Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy w R. działającej przy
WSzS w R. z Dyrekcją Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w R. oraz
Organizacji Terenowej Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarz w R.u
działającej przy RSzS w R. z Dyrekcją R. Szpitala Specjalistycznego. W
porozumieniach tych, na wniosek działaczy związkowych, wskazano definicję
średniej krajowej, rozumianej jako przeciętne miesięczne wynagrodzenie w
gospodarce narodowej, publikowane przez GUS za rok poprzedni oraz
wprowadzono w § 3 gwarancję płacy minimalnej w przypadku, gdyby
wynagrodzenie liczone na podstawie średniej krajowej było niższe od już
4
otrzymywanego. M. Ś. – dyrektor pozwanego szpitala stwierdził, iż problemem w
podpisaniu porozumienia jest powrót niektórych lekarzy do pracy. Z tych przyczyn
pomiędzy stronami nie doszło tego dnia do podpisania porozumienia. Nastąpiło to
w dniu 7 października 2007 r.
W § 1 Porozumienia strony oświadczyły, że zawiązany zostaje stosunek
pracy na czas nieokreślony ze wszystkimi lekarzami, którym umowy o pracę, w
związku ze złożonymi wypowiedzeniami w ramach sporu zbiorowego, uległy
rozwiązaniu z dniem 30 września 2007 r. W § 7 wskazano, że od dnia 1
października 2007 r. Szpital zobowiązuje się do realizacji ustaleń dotyczących
wszystkich lekarzy w nim zatrudnionych, bez względu na rodzaj zawartej umowy o
pracę i tak: 1) wynagrodzenie zasadnicze lekarza-starszego asystenta ustalono na
poziomie 1,4 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
publikowanego przez GUS za rok poprzedni, nie mniej niż 3.920 zł brutto,
zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy; 2) wynagrodzenie zasadnicze
lekarza- asystenta ustalono na poziomie 1,2 przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w gospodarce narodowej, publikowanego przez GUS za rok
poprzedni, nie mniej niż 3.360 zł brutto, zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu
pracy i 3) wynagrodzenie zasadnicze lekarza- młodszego asystenta ustalono na
poziomie 1,0 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
publikowanego przez GUS za rok poprzedni, nie mniej niż 2.800 zł brutto,
zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Od dnia 1 czerwca 2008 r.
pozwany Szpital został zobowiązany wprowadzić w zakresie wynagrodzeń lekarzy
następujące ustalenia: 1) wynagrodzenie zasadnicze lekarza-starszego asystenta
na poziomie 1,75 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej, publikowanego przez GUS za rok poprzedni, zatrudnionego w pełnym
wymiarze czasu pracy, jednak nie mniej niż 4.900 zł; 2) wynagrodzenie zasadnicze
lekarza-asystenta na poziomie 1,55 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej, publikowanego przez GUS za rok poprzedni,
zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, jednak nie mniej niż 4.340 zł i
3) wynagrodzenie zasadnicze lekarza-młodszego asystenta na poziomie 1,35
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
publikowanego przez GUS za rok poprzedni, zatrudnionego w pełnym wymiarze
5
czasu pracy, nie mniej niż 3.780 zł (§ 8 porozumienia). W § 18 Porozumienia
zapisano, iż niniejszy akt, w zakresie nim uregulowanym, zastępuje odpowiednie
unormowania Regulaminu Pracy i Regulaminu Wynagradzania, a w części
zawierającej postanowienia korzystniejsze niż przepisy prawa pracy, postanowienia
Porozumienia zastępują również te przepisy, natomiast w § 19 zastrzeżono, że w
przypadku, gdy na szczeblu krajowym dojdzie do ustalenia ustawowo wynagrodzeń
lekarzy w sposób korzystniejszy niż objęty porozumieniem, zostaną zastosowane
stawki korzystniejsze. Po podpisaniu Porozumienia powodowie, za wyjątkiem E.
W., która nie wypowiedziała umowy o pracę, zgłosili gotowość do świadczenia
pracy od 8 października 2007 r. Zawarto z nimi nowe umowy o pracę,
uwzględniające wysokość wynagrodzenia zagwarantowaną porozumieniem, choć
pozwany powołał się w tym zakresie na regulamin wynagradzania pracowników
SWPZZPOZ. W 2008 r. pracodawca zastosował § 8 Porozumienia, ale ponieważ
po przemnożeniu wysokości wskaźników przez kwotę przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w gospodarce narodowej opublikowanego przez GUS za rok 2007
okazało się, iż wysokość wynagrodzeń była niższa, niż określona w porozumieniu
kwota minimalna, pismami z dnia 21 maja 2008 r. wskazano powodom kwoty
gwarantowane jako wysokość ich wynagrodzeń za pracę, co odpowiadało: 4.900 zł,
4.340 zł i 3.780 zł. Od stycznia 2009 r. pozwany nie dokonał ponownego
przeliczenia wynagrodzeń po opublikowaniu przez GUS kwoty przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok 2008 w wysokości
2.943,88 zł brutto. Gdyby takie przeliczenie zostało zastosowane, powodowie
zyskaliby na wynagrodzeniu od 1 stycznia 2009 r. odpowiednio po: 223,01 zł,
251,79 zł, 151,79 zł i 111,50 zł brutto. Przeliczenie wynagrodzeń lekarzy, według §
8 Porozumienia z dnia 7 października 2007 r., nie nastąpiło również w 2010 r. i
2011 r. W 2010 r., biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie w gospodarce
narodowej za 2009 r. w wysokości 3.102,96 zł, wynagrodzenia wzrosłyby
odpowiednio o kwoty po: 469,59 zł, 530,18 zł, 430,18 zł i 234,79 zł, zaś w 2011 r.,
gdy przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej za 2010 r. wynosiło
3.224,98 zł, odpowiednio o kwoty po: 658,72 zł, 743,72 zł, 329,36 zł i 643,72 zł.
Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż wolą stron Porozumienia zawartego
dnia 7 października 2007 r. było coroczne dokonywanie przeliczenia wysokości
6
wynagrodzeń lekarzy według wskaźników i zasad określonych w § 7 i 8 tego aktu,
co rodzi zobowiązanie pracodawcy do wypłaty tego świadczenia w wysokości
zgodnej z jego zapisami. Obowiązek ten został zrealizowany przez pozwanego w
2007 i 2008 r., po czym go zaniechano. Sukces wspomnianego Porozumienia
płacowego polegał na tym, by wysokość zarobków lekarzy odnieść do średniej
krajowej, przemnożonej przez wskaźniki, przy czym od października 2007 r.
kształtowały się one jako: 1,4, 1,2 i 1,0, w zależności od stopnia specjalizacji
lekarza, natomiast od czerwca 2008 r. wskaźniki miały ulec wzrostowi odpowiednio
do: 1,75, 1,55 i 1,35, a dostosowanie poborów lekarzy do średniej krajowej miało
następować po corocznym ogłoszeniu przez GUS danych dotyczących średniego
wynagrodzenia w gospodarce. Gdyby po przeliczeniu wynagrodzenie było niższe
od dotychczasowego, Porozumienie wprowadzało gwarancję wysokości
minimalnego wynagrodzenia.
Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie § 8 Porozumienia w sprawie
zakończenia sporu zbiorowego lekarzy zatrudnionych w Samodzielnym
Wojewódzkim Publicznym Zespole Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w
R. z dyrekcją tego Zespołu z dnia 7 października 2007 r. i art. 9 k.p., w punkcie I
wyroku Sąd pierwszej zasądził na rzecz powodów od pozwanego Zespołu kwoty,
które wynikają z treści pozwów oraz pism procesowych powodów, stanowiących
rozszerzenie pozwów, których to wyliczeń strona pozwana nie kwestionowała.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R. wyrokiem z
dnia 21 marca 2012 r. oddalił apelację pozwanego od powyższego orzeczenia.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się
do wykładni § 8 Porozumienia kończącego spór zbiorowy i w tym kontekście
przytoczył stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia z dnia 26 lipca
2011 r. (I PK 27/11, LEX nr 1001277), zgodnie z którym do interpretacji norm
układowych mają zastosowanie ogólne zasady interpretacji norm prawnych, jednak
szczególne znaczenie ma w tym przypadku wykładnia skierowana na ustalenie
celu, woli i zamiaru stron układu. W związku z powyższym należy stwierdzić, że
wyjaśnienie postanowień układu zbiorowego pracy powinno uwzględniać przede
wszystkim reguły wykładni językowej, ale rozstrzygnięcie wątpliwości
interpretacyjnych nie powinno także pomijać woli i zamiaru stron układu a także
7
praktyki dotychczasowego stosowania jego spornych postanowień. W ocenie Sądu
Okręgowego, dokonując wykładni językowej przepisów § 7 i 8 Porozumienia Sąd
Rejonowy zasadnie podniósł, że brak wskazania w odniesieniu do przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej publikowanego przez GUS,
o który rok chodzi, przy jednoczesnym zagwarantowaniu minimalnego
wynagrodzenia w przypadku niekorzystnego przeliczenia w stosunku do
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wskazuje na zobowiązanie do
corocznego dokonywania przeliczenia wynagrodzeń w oparciu o wskaźniki i zasady
określone w tym przepisie. Gdyby strona pozwana rzeczywiście zawarła
porozumienie tylko odnośnie wskaźników za lata 2006 i 2007, taki zapis powinien
znaleźć się w treści § 7 i 8. Uogólnienie zapisu pozwala na ustalenie, że data 1
czerwca 2008 r. ma jedynie odniesienie do rozpoczęcia naliczania wynagrodzenia
według zmienionych zasad, a nie do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej publikowanego przez GUS za rok 2007 jako poprzedni.
Brak środków na zaspokojenie roszczeń powodów nie może stanowić podstawy
negowania woli stron przy dokonaniu wykładni porozumienia zbiorowego.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną pozwanego. Skargę
oparto na podstawie naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 378 § 1 k.p.c.,
polegającego na nierozpoznaniu przez Sąd drugiej instancji zarzutu apelacji w
postaci dokonywania przez Sąd pierwszej instancji wykładni oświadczeń stron
porozumienia w sprawie zakończenia sporu zbiorowego lekarzy zatrudnionych w
Samodzielnym Wojewódzkim Publicznym Zespole Zakładów Psychiatrycznej
Opieki Zdrowotnej w R. z dnia 7 października 2007 r. contra legem, to jest z
naruszeniem art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach
publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 ze zm.; dalej: „ustawa o finansach
publicznych”), a wskutek tego - naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. § 8
Porozumienia przez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że wynika z niego coroczna
waloryzacja wynagrodzeń, co stanowi wykładnię sprzeczną z art. 36 ust. 1 ustawy o
finansach publicznych. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt I i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu oraz
zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów
zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym.
8
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, iż w świetle art. 378 § 1 k.p.c.
nie może być uznane za rozpoznanie sprawy w granicach apelacji
nieustosunkowanie się przez Sąd drugiej instancji do stwierdzenia, iż „z ustaleń
Sądu Rejonowego można wywnioskować, że wolą pozwanego przy zawarciu
porozumienia było objęte naruszenie art. 36 ust. 1 Ustawy z 2005 r. o finansach
publicznych”. Sąd Okręgowy nie odnosząc się do tego zarzutu apelacyjnego,
ograniczył prawo pozwanego do dwuinstancyjnego postępowania. Wskazane
powyżej naruszenie przepisów postępowania miało to znaczenie, że pozwoliło
Sądowi Okręgowemu podzielić dokonaną przez Sąd Rejonowy wykładnię
oświadczeń woli pozwanego z dnia 7 października 2007 r. i przyjąć, że wolą stron
było zapewnienie w Porozumieniu corocznej waloryzacji wynagrodzeń lekarzy.
Gdyby Sąd drugiej instancji w ramach ustalania celu, woli i zamiaru stron zbadał
zarzut apelacji, że taka wykładnia oświadczenia woli pozwanego byłaby sprzeczna
z wiążącymi go przepisami, to jest wysoce prawdopodobne, że oceniłby ją jako
niedopuszczalną, co nie pozwoliłoby z kolei na przyjęcie, że w § 8 Porozumienia był
zakodowany sposób realizacji porozumienia sprzeczny z ustawą (art. 36 ust. 1
ustawy o finansach publicznych).
Zdaniem skarżącego, wskazane wyżej uchybienie natury procesowej
uniemożliwiło Sądowi Okręgowemu prawidłową wykładnię § 8 Porozumienia i
doprowadziło do usankcjonowania prawomocnym wyrokiem zobowiązań
pozwanego, których zaciągnięcie byłoby niedopuszczalne na podstawie art. 36 ust.
1 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tym przepisem, jednostki sektora
finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do sfinansowania w danym
roku do wysokości wynikającej z planu wydatków lub kosztów jednostki,
pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia, składki na ubezpieczenie
społeczne i Fundusz Pracy, inne składki i opłaty obligatoryjne oraz płatności
wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich. Skarżący nie zgadza
się z taką wykładnią Porozumienia, która za dopuszczalne i wiążące uznawałaby
zaciągnięcie na czas nieokreślony zobowiązania bez znajomości jego wysokości.
Wykładnia systemowa wskazuje wręcz, że w drodze wyjątku dopuszcza się umowy
na okresy dłuższe niż 1 rok, a zasadą jest zawieranie umów na czas określony (np.
art. 142 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych,
9
jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 907). O ile specyfika stosunków pracy
nakazuje odróżnić zobowiązania podjęte w tym zakresie od zwykłych zobowiązań
handlowych, to zasady wydatkowania środków publicznych i ograniczenia w tym
zakresie nie pozwalają na inną od przedstawionej w toku procesu wykładnię § 8
Porozumienia.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powodowie wnieśli o oddalenie skargi i
zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu
kasacyjnym według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem bezzasadne są
zarzuty podnoszone w ramach obu podstaw kasacyjnych.
Na wstępie rozważań należy podkreślić, że z mocy art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach
podstaw; w granicach zaskarżenia bierze jednak pod rozwagę nieważność
postępowania. Zgodnie z art. 398³ § 1 k.p.c. skargę kasacyjną można oprzeć na
podstawie naruszenia prawa materialnego lub podstawie naruszenia przepisów
postępowania. Obie podstawy kasacyjne pozostają ze sobą w związku
funkcjonalnym. W świetle art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 382
k.p.c. nie jest bowiem możliwe prawidłowe zastosowanie prawa materialnego bez
zgodnego z prawem procesowym ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia
(por. między innymi wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2006 r., I PK 164/05,
Monitor Prawa Pracy 2006 nr 10, s. 541). I odwrotnie - zarzuty naruszenia
przepisów postępowania mają znaczenie, jeżeli uchybienia mogły mieć istotny
wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.), zatem wpierw decyduje
prawidłowo rozumiane prawo materialne, które określa przesłanki dochodzonego
świadczenia, a te wyznaczają, jakie ustalenia stanu faktycznego są konieczne i
mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu (art. 227 k.p.c.). Zarzuty podstawy
procesowej nie mogą być dowolne, lecz muszą pozostawać w związku z normą
prawa materialnego, od której zależy wynik sprawy. Poza tym nie mogą pomijać
ograniczenia z art. 3983
§ 3 k.p.c., w myśl którego podstawą skargi kasacyjnej nie
10
mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. W postępowaniu
kasacyjnym zachodzi też związanie ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Co się tyczy podnoszonych przez skarżącego zarzutów naruszenia
przepisów postępowania przy ferowania zaskarżonego wyroku warto przypomnieć,
że postępowanie apelacyjne jest kontynuacją postępowania merytorycznego. Sąd
drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, a nie apelację. Użyte w
art. art. 378 § 1 k.p.c. sformułowanie, iż sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę „w
granicach apelacji” oznacza w szczególności, że sąd odwoławczy dokonuje
własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo
poprzestając na materiale zebranym w pierwszej instancji (art. 381 k.p.c. i 382
k.p.c.) i kontroluje prawidłowość postępowania przed sądem pierwszej instancji
(por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31
stycznia 2008 r., zasada prawna, III CZP 49/07, OSNC 2008 nr 6, poz. 55; Monitor
Prawniczy 2008 nr 22, s. 37, z uwagami M. Kowalczuk; Palestra 2009 nr 1, s. 270,
z glosą G. Rząsy i A. Urbańskiego). Z uwagi na merytoryczny charakter
postępowania apelacyjnego, obowiązkiem sądu drugiej instancji nie może być
poprzestanie na ustosunkowaniu się do zarzutów skarżącego, lecz musi nim być -
niezależnie od treści zarzutów - dokonanie ponownych, własnych ustaleń
faktycznych, a następnie poddanie ich ocenie pod kątem prawa materialnego.
Obowiązek dokonywania ustaleń faktycznych w postępowaniu odwoławczym
istnieje więc niezależnie od tego, czy wnoszący apelację podniósł zarzut wadliwych
ustaleń faktycznych lub braku koniecznych ustaleń. Jednocześnie obowiązkiem
sądu drugiej instancji jest zastosowanie właściwych przepisów prawa materialnego
niezależnie od stanowiska stron prezentowanego w toku postępowania. Sąd drugiej
instancji powinien dokonać wyczerpującej oceny ustalonego stanu faktycznego z
punktu widzenia obowiązującego prawa materialnego i zdać z tej oceny relację w
uzasadnieniu swojego wyroku (art. 328 § 2 in fine k.p.c.).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy dopełnił powyższych wymagań
proceduralnych. Uznając za chybione podnoszone przez apelującego zarzuty
procesowe (tj. art. 233 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c.), Sąd ten poprzestał na
materiale dowodowym zebranym w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i podzielił
11
jego ocenę oraz dokonane na tej podstawie ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego,
dając temu wyraz w pisemnych motywach rozstrzygnięcia. Jednocześnie
przeprowadził samodzielną subsumcję stanu faktycznego sprawy w świetle
obowiązujących przepisów prawa materialnego, odnosząc się do wszystkich
zarzutów apelacji w tym zakresie (tj. zarzutu naruszenia § 8 Porozumienia z dnia 7
października 2007 r. w związku z § 20 Regulaminu wynagradzania pracowników
pozwanego w związku z art. 772
§ 1 k.p. oraz art. 8 k.p.). Wbrew twierdzeniom
autora skargi kasacyjnej, pozwany w swojej apelacji nie podniósł zarzutu
naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów ustawy o finansach publicznych,
jedynie w uzasadnieniu tego środka odwoławczego zamieścił dosyć enigmatyczne
sformułowanie, iż „z ustaleń Sądu Rejonowego można wywnioskować, że wolą
pozwanego przy zawieraniu porozumienia było objęte naruszenie art. 36 ust. 1
Ustawy z 2005 r. o finansach publicznych zakazujące zawierania w sektorze
finansów publicznych zobowiązań bez pokrycia”. Odnosząc się ogólnie do
sygnalizowanych przez apelującego finansowych skutków realizacji
przedmiotowego porozumienia, Sąd Okręgowy stwierdził w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, że okoliczności dotyczące braku środków za zaspokojenie
roszczeń powodów nie mogą stanowić podstawy negowania woli stron przy
dokonywaniu wykładni porozumienia zbiorowego, a strony własnym działaniem
mogą doprowadzić do zmiany treści tego aktu. Skarżący może oczywiście
polemizować ze stanowiskiem Sądu drugiej instancji w tej kwestii, ale nie może
skutecznie zarzucać nierozważenia przez ten Sąd - z obrazą art. 378 § 1 k.p.c. -
wszystkich wyraźnie wyartykułowanych zarzutów apelacji. Sam zaś brak
szczegółowego odniesienia się Sądu Okręgowego w motywach zapadłego
rozstrzygnięcia do cytowanej wyżej wypowiedzi apelującego na temat
ewentualnego naruszenia przez pracodawcę jako stronę Porozumienia art. 36 ust.
1 ustawy o finansach publicznych nie miało wpływu na wynik sprawy z uwagi na
bezzasadność tego zarzutu.
Przechodząc do kasacyjnej podstawy naruszenia prawa materialnego przy
ferowaniu zaskarżonego wyroku wypada rozważyć kwestię charakteru prawnego
Porozumienia w sprawie zakończenia sporu zbiorowego lekarzy zatrudnionych w
Samodzielnym Wojewódzkim Publicznym Zespole Zakładów Psychiatrycznej
12
Opieki Zdrowotnej w R. z dyrekcją tego Zespołu z dnia 7 października 2007 r. (dalej
jako Porozumienie).
W tej materii wypada zauważyć, że art. 9 § 1 k.p. statuując wykaz źródeł
prawa pracy i zamieszczając w nim także „inne porozumienia zbiorowe”, nie wylicza
poszczególnych kategorii tychże porozumień, stąd w doktrynie przyjmuje się, iż
katalog ten na otwarty charakter (por. E. Chmielek – Łubińska (w:) K.W. Baran, E.
Chmielek – Łubińska, D. Dorre- Nowak, L. Mitrus, T. Nycz, A. Sobczyk, B. Wagner,
M. Wandzel, Kodeks pracy. Komentarz (red.) B. Wagner, Gdańsk 2008, s. 35).
Nadanie innemu porozumieniu zbiorowemu statusu aktu normatywnego wymaga
jednak kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek, tj. ustawowego oparcia dla
takiego porozumienia oraz uregulowania w nim praw i obowiązków stron stosunku
pracy. W zakresie porozumień zbiorowych zawieranych w trakcie sporów
zbiorowych prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.) nie ulega
wątpliwości, iż wyraźne ustawowe oparcie posiadają porozumienia zbiorowe
zawarte w ramach bezpośrednich rokowań (tzw. porozumienia koncyliacyjne – art.
9 ustawy) oraz w czasie mediacji prowadzonej przez mediatora (tzw. porozumienia
mediacyjne – art. 14 ustawy). Ustawa nie przewiduje wprawdzie oddzielnej
podstawy prawnej dla porozumień strajkowych i postrajkowych, zawieranych w
czasie trwania strajku albo kończących strajk lub akcję protestacyjną, jednak
zdaniem przedstawicieli doktryny, nie jest to konieczne dla uznania tych
porozumień za źródła prawa pracy. Tego rodzaju porozumienia zawsze zostają
zawarte w ramach ustawowych procedur polubownych: w bezpośrednich
rokowaniach stron sporu albo przed mediatorem. Ani art. 9 ani art. 14 ustawy nie
ograniczają zaś w sferze temporalnej trwania koncyliacji i mediacji. Przepisy te w
płaszczyźnie czasowej mają zastosowanie do wszelkich działań polubownych
podejmowanych w ramach sporu zbiorowego. W praktyce oznacza to, że
porozumienia zbiorowe mogą zostać zawarte na każdym etapie trwania sporu,
również w czasie lub na zakończenie strajku bądź akcji protestacyjnej, i stosownie
do okoliczności zaistniałych w konkretnym sporze będą one miały przymiot
porozumienia koncyliacyjnego w rozumieniu art. 9 ustawy, jeśli do ich zawarcie
doszło w toku bezpośrednich rokowań stron, albo porozumienia mediacyjnego z art.
13
14 ustawy, gdy zawarte zostały z udziałem mediatora. W obu przypadkach
porozumienia te mają oparcie w ustawie w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. (por. K. W.
Baran, Porozumienia zawierane w sporach zbiorowych jako źródła prawa pracy,
Monitor Prawa Pracy 2008 nr 9, s. 452 – 455). Również judykatura przypisuje
porozumieniom postrajkowym normatywnych charakter (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 19 marca 2008 r., I PK 235/07, OSNP 2009 nr 15 – 146, poz.
190 i z dnia 2 kwietnia 2008 r., II PK 261/07, OSNP 2009 nr 15 – 16, poz. 200) W
aprobującej glosie do powyższych orzeczeń (PiZS 2010 nr 1, s. 36 – 39) L. Florek
zauważył, że w drodze wykładni celowościowej należy porozumieniu
postrajkowemu nadać taki sam charakter, jak porozumieniu po zakończeniu
rokowań czy mediacji. Bardziej wyraźnie niż pakiet socjalny zbliża się ono do
układu zbiorowego pracy, ponieważ stroną takiego porozumienia jest zawsze
pracodawca, podczas gdy stroną paktu socjalnego może być także, w świetle
orzecznictwa Sądu Najwyższego, niedookreślony podmiot procesu
prywatyzacyjnego.
Skoro wszelkie porozumienia zbiorowe zawierane w ramach procedury
prowadzenia sporów zbiorowych są aktami normatywnymi, należy stosować do
nich reguły wykładni właściwe dla powszechnie obowiązujących aktów prawnych.
W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że w państwie prawnym interpretator
musi zawsze w pierwszym rzędzie brać pod uwagę językowe znaczenie tekstu
prawnego. Jeżeli językowe znaczenie tekstu jest jasne, wówczas - zgodnie z
zasadą clara non sunt interpretanda - nie ma potrzeby sięgania po inne,
pozajęzykowe metody wykładni. W takim wypadku wykładnia pozajęzykowa może
jedynie dodatkowo potwierdzać, a więc wzmacniać, wyniki wykładni językowej
wykładnią systemową czy funkcjonalną. Podobnie ma się rzecz z wykładnią
tekstów prawnych, których sens językowy nie jest jednoznaczny z tego względu, że
tekst prawny ma kilka możliwych znaczeń językowych, a wykładnia funkcjonalna
(celowościowa) pełni rolę dyrektywy wyboru jednego z możliwych znaczeń
językowych. W obu wypadkach interpretator związany jest językowym znaczeniem
tekstu prawnego, znaczenie to stanowi zawsze granicę dokonywanej przez niego
wykładni. W pewnych szczególnych sytuacjach rola wykładni funkcjonalnej nie
będzie jednak ograniczać się wyłącznie do roli dyrektywy wyboru jednego ze
14
znaczeń językowych, ale może tworzyć swoiste, różne od alternatyw językowych,
znaczenie tekstu prawnego. Przyjęcie takiego swoistego znaczenia tekstu
prawnego, ustalonego na podstawie wykładni funkcjonalnej (celowościowej) będzie
prowadziło zawsze do wykładni rozszerzającej lub zwężającej (por. np. wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2000 r., K 25/99, ОТK 2000 nr 5,
poz. 141 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 stycznia 1993 r., III ARN 84/92,
OSNC 1993 nr 10, poz. 183; z dnia 8 maja 1998 r., I CKN 664/97, OSNC 1999 nr 1,
poz. 7; uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1997 r., III ZP 38/97,
OSNAPiUS 1998 nr 8, poz. 234; z dnia 8 lutego 2000 r., I KZP 50/99, OSNKW
2000 nr 3-4, poz. 24 i uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
25 kwietnia 2003 r., III CZP 8/03, OSNC 2004 nr 1, poz. 1).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, że do porozumień
zbiorowych innych niż układy zbiorowe pracy, w zakresie nieuregulowanym
przepisami ustawy upoważniającej do zawarcia danego porozumienia zbiorowego i
w zakresie w jakim to nie pozostaje w sprzeczności z celem danego typu
porozumienia zbiorowego, należy odpowiednio stosować przepisy prawa
odnoszące się do układów zbiorowych pracy, a w szczególności do zakładowych
układów zbiorowych pracy; wykładni porozumień zbiorowych należy zatem
dokonywać według zasad dotyczących wykładni układów zbiorowych pracy (a więc
m. in. art. 2416 k.p.). Stosowanie w sprawach nieuregulowanych do porozumień
zbiorowych przepisów dotyczących układów zbiorowych pracy następuje jednak na
zasadach analogii, a więc odpowiednio (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 14
września 2010 r., II PK 67/10, LEX nr 687016). Trzeba zaś zauważyć, iż chociaż
przy interpretacji postanowień układów zbiorowych pracy jako rodzaju umów
społecznych mają zastosowanie ogólne zasady interpretacji norm prawnych, jednak
szczególne znaczenie ma w tym przypadku wykładnia skierowana na ustalenie
celu, woli i zamiaru stron układu (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 lutego
2011 r., II PK 187/10, LEX nr 1026631 i z dnia 26 lipca2011 r., I PK 27/11, LEX nr
1001277). Co więcej – według judykatury, wprawdzie uznanie porozumień
zbiorowych zawieranych na podstawie przepisów ustawy o rozwiązywaniu sporów
zbiorowych do źródeł prawa pracy (aktów normatywnych) a nie czynności prawnych
(umów) oznacza, że nie ma podstaw, aby stosować do nich w sposób bezpośredni
15
art. 65 § 2 k.c. Nie wyłącza to jednak dopuszczalności posiłkowego stosowania
wskazanych w tym przepisie reguł wykładni umów w zakresie, w jakim wykładnia
językowa i systemowa porozumienia nie prowadzi do ustalenia normy prawnej
zawartej w treści interpretowanych postanowień tego aktu. Znaczenie wykładni
subiektywnej porozumień zbiorowych zaliczanych do źródeł prawa pracy w
rozumieniu art. 9 § 1 k.p., innych niż układy zbiorowe pracy, jest większe niż w
przypadku układów zbiorowych, co wynika z faktu mniejszego sformalizowania
procesu ich tworzenia i braku sprawowanej przez organy publiczne kontroli
rejestracyjnej, w rezultacie czego akty te są bliższe „zwykłej” umowie niż układy
zbiorowe (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 marca 2008 r., I PK 232/07, LEX nr
465985; z dnia 19 marca 2008 r., I PK 234/07, LEX nr 234/07; z dnia 19 marca
2008 r., I PK 226/07, OSNP 2009 nr 13 – 14, poz. 174; z dnia 19 marca 2008 r., I
PK 235/07, OSNP 2009 nr 15 – 16, poz. 190).
W rozpoznawanej sprawie skarżący nie zakwestionował dokonanej przez
Sąd drugiej instancji językowej i systemowej interpretacji kontrowersyjnego § 8
Porozumienia z dnia 7 października 2007 r. w sprawie zakończenia sporu
zbiorowego Organizacji Terenowej Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy
w R. z Samodzielnym Wojewódzkim Publicznym Zespołem Zakładów
Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej […]. Zanegował natomiast wyniki wykładni
ukierunkowanej na wyjaśnienie celu, zamiaru i woli stron Porozumienia, chociaż
jednocześnie nie objął podstawą i zarzutami kasacyjnymi przepisów art. 241⁶ k.p.
ani art. 65 § 2 k.c., stanowiących podstawę zastosowania takiej wykładni. Godzi się
zaś przypomnieć, że ustalenie treści oświadczenia woli stron należy do ustaleń
faktycznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1996 r., II UKN 9/96,
OSNCP 1997 nr 11, poz. 201). Z kolei wykładnia oświadczenia woli to zagadnienie
prawne i podlega kontroli kasacyjnej, gdyż błędy w tym zakresie stanowią
naruszenie przepisów prawa materialnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20
lutego 1997 r., I CKN 90/96, niepublikowany). Brak stosownego zarzutu
kasacyjnego sprawia, że zasadność i sposób zastosowania przez Sąd drugiej
instancji powyższych przepisów w niniejszej sprawie wymyka się spod kontroli
Sądu Najwyższego.
16
Przechodząc do analizy kasacyjnej podstawy naruszenia prawa
materialnego przy ferowaniu zaskarżonego wyroku należy podtrzymać pogląd
przedstawiony w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 11 lutego
2004 r., III PZP 12/03 (OSNP 2004 nr 11, poz. 187; OSP 2005 nr 5, poz. 66, z
glosą B. Cudowskiego), że sąd pracy, rozpatrując sprawę o roszczenie pracownika
ze stosunku pracy, kontroluje zgodność postanowień układów zbiorowych (tak
samo porozumień zbiorowych) z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.
Sąd pracy ma zatem obowiązek stosowania układu zbiorowego pracy
(porozumienia zbiorowego) w jego części normatywnej, pod warunkiem, że
postanowienia tego aktu nie naruszają zasady równego traktowania w zatrudnieniu,
nie są mniej korzystne niż przepisy powszechnie obowiązujące, nie są z nimi
sprzeczne w niedozwolonym zakresie oraz nie są mniej korzystne niż regulacje
zawarte w źródłach prawa pracy wyższego rzędu i w umowie o pracę. Jeżeli
warunki te nie są spełnione, w szczególności, gdy postanowienie układu
zbiorowego pracy lub porozumienia zbiorowego jest w niedozwolonym zakresie
sprzeczne z przepisem powszechnie obowiązującym, sąd pracy nie stosuje takiego
przepisu układu lub porozumienia. Dotyczy to również sprzeczności postanowienia
układu zbiorowego pracy (porozumienia zbiorowego) z Konstytucją, a w
szczególności z jej art. 59 ust. 2. Tę „niedozwoloną” sprzeczność postanowienia
układu (porozumienia) z przepisem powszechnie obowiązującym należy oceniać z
zastosowaniem zasady, że zgodność układu zbiorowego pracy z bezwzględnie
(ściśle) obowiązującymi przepisami prawa nie ma charakteru bezwarunkowego i
podlega ocenie z punktu widzenia konstytucyjnego prawa (wolności) do rokowań
zbiorowych oraz konstytucyjnej zasady proporcjonalności (tak Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu uchwały z dnia 4 stycznia 2008 r., I PZP 9/07, OSNP 2008 nr 13-14,
poz. 185; OSP 2008 nr 12, poz. 131, z glosą J. Wratnego).
W niniejszej sprawie skarżący kwestionuje dokonaną przez Sąd Okręgowy
wykładnię § 8 Porozumienia prowadzącą do przyjęcia, iż postanowienie to
gwarantuje zatrudnionym przez pozwanego lekarzom coroczną waloryzację
wynagrodzeń, jako sprzeczną z przepisem art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca
2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.). Zgodnie z tym
przepisem jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do
17
sfinansowania w danym roku do wysokości wynikającej z planu wydatków lub
kosztów jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia,
składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, inne składki i opłaty
obligatoryjne oraz płatności wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach
poprzednich. Podobne brzmienie ma art. 46 ust. 1 obecnie obowiązującej ustawy z
dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.).
Warto zauważyć, że powołane przepisy kolejnych ustaw o finansach publicznych,
statuujące ogólne reguły zaciągania zobowiązań ze środków publicznych,
ustanawiają zasadę pierwszeństwa wydatków wynikających z wypełnienia
zobowiązań o charakterze publicznoprawnym. Z pierwszeństwa tego korzystają m.
in. wydatki na wynagrodzenia i uposażenia, a także płatności wynikające z
zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich. W konsekwencji limit zobowiązań
możliwych do zaciągnięcia w danym roku kalendarzowym wyznaczany jest przez
odjęcie tychże szczegółowo wymienionych wydatków (w tym wydatków na
wynagrodzenia i uposażenia) od kwoty wydatków (kosztów) ogółem. Chybiona jest
zatem teza, że brzmienie art. 36 ust. 1 i art. 46 ust. 1 powołanych ustaw o
finansach publicznych stało na przeszkodzie zawarciu porozumienia zbiorowego,
którego postanowienia wprowadzałyby mechanizm waloryzacji wynagrodzeń
pracowników tak w danym roku kalendarzowym, jak i w następnych latach. Godzi
się dodać, iż porozumienia zbiorowe jako autonomiczne źródła prawa pracy
podlegają ocenie z punktu widzenia zgodności z powszechnie obowiązującymi
przepisami prawa, a przede wszystkim z przepisami tej gałęzi prawa, do której
należą, tj. prawa pracy. Tymczasem ani Kodeks pracy ani ustawa o rozwiązywaniu
sporów zbiorowych, której unormowania stanowiły podstawę zawarcia
przedmiotowego Porozumienia, nie wprowadzają żadnych ograniczeń czasowych
dla obowiązywania normatywnej części tego rodzaju aktów. Ograniczeń takich tym
bardziej nie można wyprowadzać z przepisów z zakresu innych dziadzin prawa, np.
powoływanej przez skarżącego ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
publicznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 907).
Warto zauważyć, że przepisy wspomnianych ustaw o finansach publicznych
adresowane są do podmiotów upoważnionych do zaciągania zobowiązań
realizowanych ze środków publicznych, tj. kierowników jednostek sektora finansów
18
publicznych i te osoby ponoszą odpowiedzialność za naruszenia dyscypliny
finansów publicznych z mocy przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o
odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2013 r., poz. 168). Sankcją za ewentualne złamanie przez dyrektora
pozwanego Szpitala dyscypliny finansowej przy zawieraniu przedmiotowego
Porozumienia nie jest zatem nieważność tego aktu prawnego, ale wspomniana
odpowiedzialność dyscyplinarna.
Będąc podmiotem związanym wynegocjowanymi przez siebie
postanowieniami Porozumienia, pozwany nie może co do zasady uchylać się od ich
przestrzegania (pacta sunt servanda; volenti non fit iniuria), zwłaszcza że zmieniają
one na korzyść dla pracowników dotychczasowe regulacje płacowe obowiązujące
w Szpitalu. Rację ma Sąd Okręgowy konstatując, iż w sytuacji, gdy realizacja
postanowień Porozumienia stanowiłaby nadmierne obciążenie finansowe dla
pracodawcy, może on podjąć przewidziane prawem środki dla zmiany treści tego
aktu.
Będąc związanym podstawami i zarzutami kasacyjnymi, Sąd Najwyższy nie
rozważa możliwości uznania sprzeczności przedmiotowego Porozumienia
zbiorowego z innymi przepisami, których naruszenie nie zostało wskazane przez
skarżącego.
Wobec bezzasadności podstaw i zarzutów kasacyjnych, Sąd Najwyższy z
mocy art. 398¹⁴ k.p.c. orzekł o oddaleniu skargi pozwanego.