Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 209/13
POSTANOWIENIE
Dnia 30 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie M. F. i B. M.
oskarżonych z art. 272 k.k. i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 30 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M. C.-G.
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 9 listopada 2012 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 18 stycznia 2012 r.,
na podstawie art. 531 § 1 k.p.k. w zw. z art. 530 § 2 k.p.k. i art. 429 § 1 k.p.k.
1. pozostawia kasację bez rozpoznania;
2. kosztami procesu w postępowaniu kasacyjnym obciąża
oskarżyciela posiłkowego.
UZASADNIENIE
W zakończonym prawomocnie postępowaniu M. C. został skazany za
przestępstwo z art. 231 § 1 k.k., polegające na tym, że w dniu 15 kwietnia 2005 r. w
S., jako kierownik Filii Starostwa Powiatu K. w S. działając z upoważnienia
Burmistrza Miasta i Gminy S., nie dopełnił swoich obowiązków przy wydawaniu
decyzji sygn. […] o zatwierdzeniu zamiennego projektu budowlanego i udzieleniu
2
pozwolenia na budowę dla rozbudowy i przebudowy budynku mieszkalnego B. M.,
na budynek mieszkalno – handlowy poprzez nieuwzględnienie warunków
przewidzianych w § 12 ust. 5 oraz § 206 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku „w sprawie warunków technicznych
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” – w zakresie odległości
okapu od granicy oraz braku opinii geotechnicznej, czym działał na szkodę interesu
M. C. – G., A. O., co stanowiło występek z art. 231 § 1 k.k. i za to na mocy art. 231
§ 1 k.k. wymierzono mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,
warunkowo zawieszając jej wykonanie na okres 2 lat próby. Ponadto, na podstawie
art. 71 § 1 k.k. wymierzono M. C. karę grzywny w wysokości 50 (pięćdziesiąt)
stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30 (trzydzieści)
złotych.
Oskarżony M. F. został z kolei uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu
czynu z art. 271 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., polegającego na tym,
że w dniu 12 maja 2005 r. w S., jako osoba uprawniona do wystawienia dokumentu
„oświadczenie kierownika budowy o zakończeniu budowy”, poświadczył w nim
nieprawdę co do tego, iż obiekt w S. przy ul. O. […] własności B. M., został
wybudowany zgodnie z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę
z dnia 3.10.2002 r., oraz z dnia 15.04.2005 r., czym poprzez podstępne
wprowadzenie w błąd funkcjonariusza publicznego, wyłudził poświadczenie
nieprawdy w dokumencie sygn. […] decyzja nr […] z dnia 6 czerwca 2005 r. „o
udzieleniu pozwolenia na częściowe użytkowanie budynku mieszkalno-
handlowego, w zakresie parteru budynku pomieszczeń handlowych,
zlokalizowanego na działce nr 2767/2 w S. własności B. M”.
Jednocześnie oskarżona B. M. została uniewinniona od popełnienia
zarzucanego jej czynu z art. 272 k.k., polegającego na tym, że w dniu 12 maja 2005
r. w S., poprzez podstępne wprowadzenie w błąd funkcjonariusza publicznego
podnosząc we wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie częściowe
budynku, podała, że rozbudowa i przebudowa budynku mieszkalnego, na
mieszkalno-handlowy w S. przy ul. O. […], przebiegała na podstawie pozwolenia na
budowę nr […] z dnia 3.10.2002 r. oraz […] z dnia 15.04.2005 r., przez co
wyłudziła poświadczenie nieprawdy w dokumencie, sygn. […] decyzja nr […] z dnia
3
6 czerwca 2005 r., „o udzieleniu pozwolenia na częściowe użytkowanie budynku
mieszkalno-handlowego, w zakresie parteru budynku pomieszczeń handlowych,
zlokalizowanego na działce nr 2767/2 w S. własności B. M”.
W postępowaniu tym w charakterze oskarżycieli posiłkowych działali M. C. –
G. i A.O., przy czym kwestia, czy mogą oni być uznani za pokrzywdzonych, nie była
przedmiotem zainteresowania ani procedującego w pierwszej instancji Sądu
Rejonowego w W., ani też rozpoznającego apelację między innymi pełnomocnika
oskarżycielki posiłkowej M. C.– G. Sądu Okręgowego w K.
Obecnie od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 9 listopada 2012 r., w części
utrzymującej w mocy orzeczenie uniewinniające M. F. i B. M., pełnomocnik
oskarżycielki posiłkowej M. C. – G. wniósł kasację, która została przyjęta i
przedstawiona do rozpoznania Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przedstawiony stan sprawy rodzi potrzebę rozważenia, czy M. C. – G.
przysługuje status pokrzywdzonego przestępstwem określonym w art. 271 § 1 k.k. i
art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. (zarzuconym oskarżonemu M.F.) oraz
przestępstwem określonym w art. 272 k.k. (zarzuconym oskarżonej B. M.).
Odmienne stanowisko oznacza bowiem, że M. C. – G. w odniesieniu do ww.
czynów nie może działać w procesie w charakterze oskarżyciela posiłkowego jako
strona (art. 53, art. 49 § 1 k.p.k.), a zatem nie jest uprawniona do wnoszenia
zarówno zwykłych środków odwoławczych (art. 425 § 1 k.p.k.) jak i nadzwyczajnych
środków zaskarżenia, do których należy kasacja (art. 520 § 1 k.p.k.).
Wobec przyjęcia kasacji, a więc uznania przez uprawniony organ sądu
odwoławczego jej dopuszczalności (zarządzenie z dnia 18 lutego 2013 r., k. 1611–
1612), celowe stało się wyłożenie argumentacji przemawiającej za tezą przeciwną,
czyli niemożnością merytorycznego rozpoznania wniesionej przez pełnomocnika
oskarżyciela posiłkowego skargi. Analiza będącej przedmiotem zainteresowania
problematyki prowadzi bowiem do wniosku, że przyjęte w tym przedmiocie
stanowisko nie znajduje wystarczającego uzasadnienia w dyspozycji przepisu art.
49 § 1 k.p.k., stanowiącego definicję pokrzywdzonego w procesie karnym.
4
Zgodnie z art. 49 § 1 k.p.k. pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna,
której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez
przestępstwo.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje wąska, materialna definicja
pokrzywdzonego. W myśl tej definicji krąg pokrzywdzonych w rozumieniu art. 49 §
1 k.p.k. ograniczony jest zespołem znamion czynu będącego przedmiotem
postępowania oraz czynów współukaranych, co skutkuje koniecznością ustalenia
naruszenia normy karnej, określenia przedmiotu i zakresu tej normy oraz
poszukiwaniem związku pomiędzy znamionami czynu a zagrożeniem dobra
prawnego konkretnego podmiotu (zob. np. uchwała SN z dnia 15 września 1999 r.,
I KZP 26/99, OSNKW 1999, z. 11-12, poz. 69; uchwała SN z dnia 21 października
2003 r., I KZP 29/03, OSNKW 2003, z. 11-12, poz. 94; postanowienie SN z dnia 17
listopada 2005 r., II KK 108/05, R - OSNKW 2005, poz. 2094; postanowienie SN z
dnia 28 kwietnia 2008 r., I KZP 6/08, OSNKW 2008, z. 6, poz. 42; postanowienie
SN z dnia 23 września 2008 r., I KZP 16/08, OSNKW 2008, z. 10, poz. 78).
Warunkiem przyznania, zgodnie z art. 49 § 1 k.p.k., statusu pokrzywdzonego
danej osobie jest to, by jej dobro prawne zostało naruszone lub zagrożone w
sposób bezpośredni, a więc taki, w którym pomiędzy czynem zawierającym
znamiona przestępstwa a naruszonym lub zagrożonym dobrem danego podmiotu
nie ma ogniw pośrednich (W. Daszkiewicz, Pokrzywdzony przestępstwem, w: Nowa
kodyfikacja karna z. 14, Warszawa 1998 s. 148; T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie
postępowanie karne, Warszawa 2005, s. 274-275; uchwała SN z dnia 21
października 2003 r., I KZP 29/03, OSNKW 2003, z. 11-12, poz. 94). W doktrynie
prawa karnego wskazuje się, że rodzajowym przedmiotem ochrony przepisów z
rozdziału XXXIV kodeksu karnego jest pewność obrotu oparta na zaufaniu do
dokumentów, prawdziwość pism urzędowych i publiczne zaufanie do dokumentów
(A. Marek: Kodeks karny. Komentarz, 5 wydanie; Z. Kallaus: Przestępstwa
przeciwko wiarygodności dokumentów w: Nowa kodyfikacja karna, z. 7, Warszawa
1998).
Reasumując stwierdzić należy, że dla przyznania statusu pokrzywdzonego
konieczne jest prawidłowe rozpoznanie nie tylko ogólnego lub rodzajowego, ale
także i indywidualnego przedmiotu ochrony analizowanej normy karnej, przy
5
jednoczesnym uwzględnieniu, iż dany czyn może wypełniać znamiona więcej niż
jednego przepisu ustawy. Kryterium bezpośredniości naruszenia lub zagrożenia
dobra prawnego danej osoby oznacza, że w relacji między czynem o konkretnych
znamionach przestępstwa a naruszeniem lub zagrożeniem dobra tej osoby nie ma
ogniw pośrednich, z czego wynika, że do kręgu pokrzywdzonych można zaliczyć
tylko ten podmiot, którego dobro prawne zostało działaniem przestępnym
naruszone wprost, a nie za pośrednictwem godzenia w inne dobro (zob.
postanowienie SN z dnia 25 marca 2010 r., IV KK 316/09, OSNwSK 2010, nr 1,
poz. 645).
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że uznanie w niniejszej
sprawie M. C. – G., a także A. O., który nie składał apelacji i – co oczywiste –
kasacji, za pokrzywdzonych przestępstwami określonymi w rozdziale XXXIV
Kodeksu karnego nie spełnia żadnego z opisanych powyżej kryteriów. W realiach
przedmiotowej sprawy nie sposób bowiem dostrzec bezpośredniego naruszenia
jakiegokolwiek dobra prawnego ww. osób w dokonaniu przez M. F. wpisu w
„oświadczeniu kierownika budowy o zakończeniu budowy” o wybudowaniu obiektu
sąsiadującego z nieruchomością M. C. – G. i A. O. zgodnie z projektem
budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę, czy też w złożeniu przez B. M.
wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie częściowe wybudowanego
budynku.
Oczywistą sprawą jest przy tym, że wybudowanie obiektu przy ul. O. […] w
S. miało negatywne oddziaływanie na nieruchomość M. C. – G. i A. O.
(przekroczenie okapu od granicy, pękanie ścian ich budynku), jednakże nie sposób
mówić o ochronie ich interesu prywatnego za pomocą analizowanych przepisów z
rozdziału XXXIV k.k. Interes ten w niniejszej sprawie znalazł ochronę w art. 231 § 1
k.k., a popełnienie przestępstwa z tego przepisu na szkodę ww. pokrzywdzonych
zostało przypisane M. C. i to właśnie w odniesieniu do tego przestępstwa M. C. –
G. i A. O. przysługiwał status pokrzywdzonych i w tym tylko zakresie uprawnieni byli
do brania udziału w postępowaniu w charakterze oskarżycieli posiłkowych.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy stwierdził, że M. C. – G. nie
przysługuje status pokrzywdzonego w odniesieniu do przestępstw zarzucanych
oskarżonym M. F. i B. M., tym samym zaś, że nie jest ona podmiotem uprawnionym
6
do brania udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego,
mającego prawo zaskarżenia kasacją wyroku sądu odwoławczego. W powstałej
sytuacji procesowej przyjętą skargę kasacyjną Sąd Najwyższy pozostawił zatem
bez rozpoznania, obciążając oskarżycielkę posiłkową kosztami procesu w
postępowaniu kasacyjnym.