Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KO 66/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Dorota Rysińska
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie T. J. K.
skazanego z art. 286 k.k. z 1969 r. w brzmieniu obowiązującym do dnia 20
listopada 1995 r. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 24 października 2013 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 27 października 2011 r.,
zmieniającym wyrok Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 września 2010 r.,
1) oddala wniosek obrońcy skazanego o wznowienie
postępowania;
2) wznawia z urzędu postępowanie w zakresie dotyczącym
czynu opisanego w pkt I wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia
20 września 2010 r.;
3) uchyla pkt II wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 27
października 2011 r., oraz pkt I wyroku Sądu Okręgowego w G. z
dnia 20 września 2010 r. i na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 oraz pkt
11 k.p.k. w zw. z art. 596 k.p.k. umarza w tym zakresie
2
postępowanie przeciwko T. J. K., a kosztami procesu w tej części
obciąża Skarb Państwa;
4) uchyla pkt V wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 27
października 2011 r. i w zakresie połączenia jednostkowych kar
pozbawienia wolności orzeczonych wyrokiem Sądu Okręgowego
w G. z dnia 20 września 2010 r. i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania;
5) zarządza zwrócić T. J. K. kwotę 150 zł uiszczoną jako opłata
od wniosku o wznowienie postępowania kosztami sądowymi
postępowania o wznowienie obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
T. J. K. został wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 20 września 2010 r.,
uznany winnym szeregu przestępstw w tym m.in. w pkt I, że w dniu 2 grudnia 1992
r. posiadał bez zezwolenia 8 sztuk amunicji, tj. o czyn z art. 263 § 2 k.k.
Na skutek apelacji od tego orzeczenia, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 27
października 2011r.:
I. uchylił o karze łącznej zawarte w pkt. XVII wyroku Sądu I instancji;
II. zmienił wyrok Sądu I instancji w ten sposób, że w pkt. I poprawił
kwalifikację prawną czynu przyjmując za jej podstawę, przy zastosowaniu art. 4 § 1
k.k., art. 286 d.k.k. i za ten czyn na mocy art. 286 d.k.k. wymierzył T.J.K. i karę 10
miesięcy pozbawienia wolności;
III. uchylił pkt.: II, III, IV, V, VI, VII, VIII oraz IX wyroku Sądu I instancji i w tym
zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania;
IV. utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji w pozostałym zakresie;
V. na mocy art. 91 § 2 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. orzeczone wobec
oskarżonego jednostkowe kary pozbawienia wolności połączył i wymierzył karę
łączną 7 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 27 października 2011 r. kasację wniósł
obrońca skazanego podnosząc szereg zarzutów. Wyrokiem z dnia 14 lutego 2013 r.
(III KK 261/12) Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, w części utrzymującej w
mocy wyrok Sądu Okręgowego, a dotyczącej czynów przypisanych w pkt XI (czyny
XVI oraz XVII z aktu oskarżenia), pkt XII (czyn XVIII z aktu oskarżenia), pkt XIV
3
(czyn XXI z aktu oskarżenia) oraz pkt XVI (czyn XXIII z aktu oskarżenia) i sprawę w
tym zakresie przekazał Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
W dniu 25 lipca 2013 r. obrońca skazanego wniósł do Sądu Najwyższego
wniosek o wznowienie postępowania zakończonego wskazanym powyżej wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 27 października 2011 r. podnosząc, że:
1) T. J. K. został skazany za przestępstwo zagrożone karą surowszą niż to,
które w rzeczywistości popełnił (art. 540 § 1 pkt 2 lit b) k.p.k.);
2) w treści wyroku Sądu Najwyższego w sprawie III KK 261/12 zachodzi
sprzeczność uniemożliwiająca jego wykonanie (art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.);
3) doszło do przedawnienia czynu opisanego w pkt I wyroku Sądu Okręgowego
w G. z dnia 20 września 2010 r., w sprawie o sygn. akt IV K 356/08;
4) zachodzi okoliczność wyłączająca ściganie za czyn opisany w pkt I wyroku
Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 września 2010 r. ze względu na brak
zgody państwa wydającego osobę w trybie Europejskiego Nakazu
Aresztowania na objęcie ściganiem także tego czynu.
Prokurator Prokuratury Generalnej w piśmie z dnia 16 września 2013 r.
wniósł o oddalenie wniosku obrońcy skazanego oraz o rozważenie możliwości
wznowienia z urzędu postępowania w części dotyczącej pkt II wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 27 października 2011 r., którym zmieniono wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 20 września 2010 r. w zakresie pkt I obejmującego skazanie za
czyn opisany w punkcie I aktu oskarżenia jako przestępstwo z art. 286 k.k. z 1969 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Na wstępie należy stwierdzić, że jedynie w pkt 1) wniosku o wznowienie
postepowania jego autor podnosi okoliczność, która może być podstawą takiego
wniosku (art. 540 § 1 pkt 2 lit b) k.p.k.). W kolejnych trzech punktach pisma obrońca
skazanego wskazuje na wystąpienie bezwzględnych przyczyn odwoławczych z art.
439 § 1 k.p.k. Zgodnie jednak z brzmieniem art. 542 § 3 k.p.k., w przypadku
ujawnienia się owych bezwzględnych przyczyn wznowienie postępowania powinno
nastąpić z urzędu, a wniosek strony traktować należy jedynie jako sygnalizację i
wniosek o podjęcie czynności z urzędu w trybie art. 9 § 2 k.p.k. (por. m.in. uchwała
4
7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r. , I KZP 5/05, OSNKW
2005/6/48, postanowienie z dnia 4 sierpnia 2005 r., II KZ 37/05, LEX nr 152513).
Co do pkt 1) wniosku o wznowienie postępowania, podkreślić należy, że Sąd
Apelacyjny we wskazanym powyżej wyroku uchylił orzeczenie o karze łącznej
zawarte w wyroku Sądu Okręgowego (sygn. akt IV K …/08) i poprawił kwalifikację
prawną czynu z pkt I tego wyroku w ten sposób, że przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k.
przyjął, iż wyczerpuje on znamiona art. 286 k.k. z 1969 r. (a nie art. 263 § 2 k.k.) i
wymierzył mu za ten czyn karę 10 miesięcy pozbawienia wolności. Modyfikacja ta
była podyktowana faktem, że w czasie czynu zagrożenie ustawowe karą
pozbawienia wolności za przestępstwo posiadania amunicji bez zezwolenia było
niższe niż w obecnie obowiązującym kodeksie (obecnie od 6 miesięcy roku do lat 8,
na chwilę czynu do lat 5). Decyzja Sądu a quo w zakresie wyboru ustawy
względniejszej była dla skazanego korzystna. Stąd nie ma racji autor wniosku,
jakoby zachodziła przesłanka z art. 540 § 1 pkt 2 lit b) k.p.k. Na marginesie
wskazać wypada, że zapewne do błędnych konkluzji autora wniosku doprowadziła
nie dość skrupulatna lektura Kodeksu karnego z 1969 r., w którym ustawa z dnia 12
lipca 1995 r. (Dz. U. 1995 Nr 95 poz. 475) o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu
karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i
nawiązek w prawie karnym zmodyfikowała granice ustawowego zagrożenia karą za
typ z art. 286 k.k. z 1969 r. Jednak nowelizacja ta weszła w życie już po popełnieniu
przez T. J. K. przestępstwa, wobec czego nie mogła mieć do niego zastosowania.
W tej sytuacji należy uznać postawiony we wniosku zarzut za bezzasadny, a
ponieważ zarzut ten jest jedynym, który może być podstawą wystąpienia z
wnioskiem o wznowienie postępowania, musiało to skutkować oddaleniem wniosku
złożonego przez obrońcę T.J.K.
Co do zarzutu sformułowanego w pkt 2) pisma obrońcy skazanego
zawierającego wniosek o wznowienie postępowania, to opisana przez autora
przesłanka w sprawie nie wystąpiła. Lektura
art. 537 § 1 k.p.k. pozwala na jednoznaczny wniosek co do treści wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 r. (sygn. akt III KK 261/12) wydanego w trybie
rozpoznania kasacji. Sąd Najwyższy w przypadku uwzględnienia nadzwyczajnego
środka odwoławczego uchyla orzeczenie w całości lub w części, i ani art. 537 § 1
5
k.p.k. ani art. 537 § 2 k.p.k. nie przewidują konieczności zamieszczenia w sentencji
wyroku wypowiedzi o utrzymaniu w mocy orzeczenia w pozostałym (tj.
nieuchylonym zakresie). Ta konsekwencja normatywna mając na względzie, że
przedmiotem orzekania Sądu Najwyższego w trybie kasacji są prawomocne
orzeczenia sądowe jest więc oczywista i wynika wprost z przytoczonej regulacji
procesowej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2013 r. w sposób
dostatecznie klarowny i zgodny z art. 537 k.p.k. orzekł o uchyleniu wyroku Sądu
Apelacyjnego w określonej części i w tym zakresie przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania.
Co do zarzutu sformułowanego w pkt 3) pisma obrońcy skazanego
zawierającego wniosek o wznowienie postępowania, to twierdzenie wnioskodawcy,
iż w zakresie czynu opisanego w pkt I wyroku Sądu Okręgowego (posiadanie
amunicji bez zezwolenia w dniu 2 grudnia 1992 r.) nastąpiło przedawnienie
karalności, nie jest trafne. W zakresie obejmującym to przestępstwo przedawnienie
nie nastąpiło bowiem przed wydaniem prawomocnego wyroku przez Sąd
Apelacyjny w dniu 27 października 2011 r. Zgodnie z art. 105 § 1 pkt 3 k.k. z 1969 r.
okres przedawnienia czynu z art. 286 k.k. z 1969 r. wynosił 5 lat. Ze względu na
wszczęcie w tym okresie postępowania przeciwko T. K. okres ten przedłużony
został o kolejne 5 lat (art. 106 k.k. z 1969). W tym czasie wszedł w życie aktualnie
obowiązujący Kodeks karny, którego przepisy wprowadzające w art. 15 przesądziły,
że do czynów popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego stosuje się
przepisy tego kodeksu o przedawnieniu i zatarciu skazania, chyba że termin
przedawnienia już upłynął. Zatem zgodnie z art. 101 § 1 pkt 3 k.k. okres
przedawnienia typu czynu zabronionego zagrożonego karą powyżej 3 lat
pozbawienia wolności wynosi 10 lat, a wszczęcie postępowania przeciwko sprawcy
w trakcie tego okresu powoduje, że karalność popełnionego przez nią przestępstwa
ustaje z upływem 10 lat. Prowadzi to do wniosku, że okres przedawnienia w
przypadku przestępstwa z pkt I wyroku Sądu Okręgowego nie upłynął jeszcze w
dniu 27 października 2011 r., a więc w dniu wydania w sprawie prawomocnego
orzeczenia przez Sąd Apelacyjny.
Co do zarzutu sformułowanego w pkt 4) pisma obrońcy skazanego
zawierającego wniosek o wznowienie postępowania, to zgodzić należy się z
6
ostatnią podniesioną przez obrońcę T.J.K. okolicznością, która dawałaby asumpt
do podjęcia z urzędu decyzji o wznowieniu postępowania w sprawie, a w tożsamy
sposób wyartykułowaną przez Prokuratora Prokuratury Generalnej w jego
odpowiedzi na wniosek o wznowienie. Istotnie, analiza treści Europejskiego Nakazu
Aresztowania z dnia 16 września 2004 r. wydanego przez Sąd Okręgowy w G.
prowadzi do wniosku, że nakaz ten czynu opisanego w pkt I wyroku Sądu
Okręgowego oraz w pkt II wyroku Sądu Apelacyjnego nie zawierał.
Wprawdzie w dniu 18 lipca 2005 r. Sąd Okręgowy zwrócił się w ramach
stosownej procedury o wyrażenie zgody przez władze niemieckie na rozszerzenie
ścigania wobec T.J.K. o kolejne jeszcze czyny (w tym inkryminowanego posiadania
8 sztuk amunicji w dniu 2 grudnia 1992 r. – jako pkt XXXIII), lecz postanowieniem
Wyższego Sądu Krajowego w Berlinie z dnia 17 października 2008 r. odmówiono
wyrażenia zgody, powołując się na szereg przepisów niemieckich, a dotyczących
problematyki przekazywania obywateli Niemiec w ramach procedur
ekstradycyjnych.
Wobec powyższego zachodzi okoliczność wyłączająca ściganie (art. 596
k.p.k. oraz art. 607e § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k.) za czyn opisany w
pkt I wyroku Sąd Okręgowego, a w konsekwencji bezwzględna przyczyna
odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k) stanowiąca podstawę do zastosowania art.
542 § 3 k.p.k (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2008 r. V KK
354/08, LEX nr 486535), co uzasadniało wznowienie z urzędu postępowania w
zakresie czynu polegającego na posiadaniu przez skazanego amunicji bez
zezwolenia w dniu 2 grudnia 1992 r.
W związku ze wznowieniem postępowania i utratą przymiotu prawomocności
przez wyrok Sądu Apelacyjnego i Sądu Okręgowego we wskazanym wyżej
zakresie, należało jednocześnie stwierdzić, że obecnie upłynął już termin
przedawnienia karalności czynu opisanego w pkt I wyroku Sądu Okręgowego z
dnia 20 września 2010 r., co nastąpiło w dniu 2 grudnia 2012 r. W tym stanie rzeczy,
na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 oraz pkt 9 k.p.k. należało umorzyć postępowanie
przeciwko T.J. K. w sprawie o ten czyn. Musiało to skutkować uchyleniem
rozstrzygnięcia zawartego w wyroku Sądu Apelacyjnego w zakresie kary łącznej i
7
przekazaniem sprawy połączenia pozostałych jednostkowych kar pozbawienia
wolności do ponownego rozpoznania przez Sąd Apelacyjny.