IV CZ 61/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:25-11-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 61/13
POSTANOWIENIE
Dnia 24 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Skarbowi Państwa Aresztowi Śledczemu w G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 października 2013 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie II wyroku
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 lipca 2011 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa od powoda kwotę 300,- (trzysta) złotych tytułem
zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego,
3) przyznaje ze Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego
pełnomocnikowi powoda r. pr. T. Z. wynagrodzenie w kwocie
450,- (czterysta pięćdziesiąt) złotych podwyższone o stawkę
podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu w
postępowaniu zażaleniowym, a w pozostałej części
wniosek oddala.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz
pozwanego Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę
2.700 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
W zażaleniu od tego postanowienia powód zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c.
poprzez niezastosowanie tego przepisu przy orzekaniu o kosztach zastępstwa
procesowego przyznanych pozwanemu w postępowaniu apelacyjnym
i w konsekwencji naruszenie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Wniósł
o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez odstąpienie na podstawie art. 102 k.p.c.
od obciążenia go obowiązkiem zwrotu Skarbowi Państwa - Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
nie obciążyć kosztami strony przegrywającej. Przywołany przepis, realizujący
zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami
procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić
przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego
dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) - tzw. zasada
odpowiedzialności za wynik procesu. Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca
się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi
orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak
i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej
kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07,
niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności
zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do
pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego
rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony
o zasadności roszczeń, przedawnienie. Drugie natomiast wyznacza sytuacja
majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest
3
powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą
zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku
powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11,
niepubl., z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd Apelacyjny prawidłowo odstąpił od
zastosowania art. 102 k.p.c. Powód uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c. ograniczył się jedynie do wskazania na swoją niekorzystną sytuację
materialną - brak majątku ruchomego, jak też nieruchomego oraz na okoliczność
osadzenia w placówce penitencjarnej. Tymczasem, jak wynika z akt sprawy powód,
mimo przegranej przed Sądem I instancji, zdecydował się na kontynuowanie
procesu, mając świadomość swojej niekorzystnej sytuacji majątkowej oraz znając
motywy tego Sądu. Jak wskazano wyżej, sam stan majątkowy, czy sytuacja
finansowa powoda nie stanowi okoliczności wyłącznie decydującej o zwolnieniu od
kosztów procesu w pełnym zakresie. O ile bowiem taki stan może uzasadniać
zwolnienie strony - całkowicie, lub częściowo - od kosztów sądowych, co wiąże się
z zagwarantowaniem jej prawa do sądu, o tyle w przypadku kontynuowania
procesu przegranego w pierwszej instancji, strona powinna liczyć się
z obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony przeciwnej. Przyjąć zatem należało,
że powód nie wykazał przesłanek, które uzasadniałyby zastosowanie art. 102 k.p.c.
Wbrew twierdzeniu skarżącego Sąd Apelacyjny szeroko omówił przesłanki
stosowania tego przepisu w części uzasadnienia dotyczącej zakwestionowania
przez powoda zasadności obciążenia go kosztami zastępstwa procesowego
poniesionymi przez pozwanego w pierwszej instancji, nie miał zatem obowiązku
powtarzania tych rozważań w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu
w instancji apelacyjnej - motywy rozstrzygnięcia w tym zakresie poddają się kontroli
zażaleniowej.
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art.
39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., o kosztach postępowania zażaleniowego
należnych pozwanemu rozstrzygając zgodnie z art. art. 98 § 1 k.p.c., 99, 108 § 1
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i 39821
k.p.c. oraz § 5, § 6 pkt 3 oraz § 13 ust. 2 pkt 2
4
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.)
oraz o wynagrodzeniu pełnomocnika powoda z urzędu na podstawie § 19 ust. 1,
§ 2 ust. 3, § 6 pkt 3 i 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1349) - w obu
wypadkach jako wartość przedmiotu zaskarżenia przyjęta została kwota 2 700
złotych, co czyni wniosek pełnomocnika powoda częściowo niezasadnym.
es
POSTANOWIENIE
Dnia 24 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Skarbowi Państwa Aresztowi Śledczemu w G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 października 2013 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie II wyroku
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 lipca 2011 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa od powoda kwotę 300,- (trzysta) złotych tytułem
zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego,
3) przyznaje ze Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego
pełnomocnikowi powoda r. pr. T. Z. wynagrodzenie w kwocie
450,- (czterysta pięćdziesiąt) złotych podwyższone o stawkę
podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu w
postępowaniu zażaleniowym, a w pozostałej części
wniosek oddala.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz
pozwanego Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę
2.700 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
W zażaleniu od tego postanowienia powód zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c.
poprzez niezastosowanie tego przepisu przy orzekaniu o kosztach zastępstwa
procesowego przyznanych pozwanemu w postępowaniu apelacyjnym
i w konsekwencji naruszenie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Wniósł
o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez odstąpienie na podstawie art. 102 k.p.c.
od obciążenia go obowiązkiem zwrotu Skarbowi Państwa - Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
nie obciążyć kosztami strony przegrywającej. Przywołany przepis, realizujący
zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami
procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić
przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego
dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) - tzw. zasada
odpowiedzialności za wynik procesu. Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca
się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi
orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak
i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej
kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07,
niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności
zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do
pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego
rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony
o zasadności roszczeń, przedawnienie. Drugie natomiast wyznacza sytuacja
majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest
3
powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą
zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku
powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11,
niepubl., z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd Apelacyjny prawidłowo odstąpił od
zastosowania art. 102 k.p.c. Powód uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c. ograniczył się jedynie do wskazania na swoją niekorzystną sytuację
materialną - brak majątku ruchomego, jak też nieruchomego oraz na okoliczność
osadzenia w placówce penitencjarnej. Tymczasem, jak wynika z akt sprawy powód,
mimo przegranej przed Sądem I instancji, zdecydował się na kontynuowanie
procesu, mając świadomość swojej niekorzystnej sytuacji majątkowej oraz znając
motywy tego Sądu. Jak wskazano wyżej, sam stan majątkowy, czy sytuacja
finansowa powoda nie stanowi okoliczności wyłącznie decydującej o zwolnieniu od
kosztów procesu w pełnym zakresie. O ile bowiem taki stan może uzasadniać
zwolnienie strony - całkowicie, lub częściowo - od kosztów sądowych, co wiąże się
z zagwarantowaniem jej prawa do sądu, o tyle w przypadku kontynuowania
procesu przegranego w pierwszej instancji, strona powinna liczyć się
z obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony przeciwnej. Przyjąć zatem należało,
że powód nie wykazał przesłanek, które uzasadniałyby zastosowanie art. 102 k.p.c.
Wbrew twierdzeniu skarżącego Sąd Apelacyjny szeroko omówił przesłanki
stosowania tego przepisu w części uzasadnienia dotyczącej zakwestionowania
przez powoda zasadności obciążenia go kosztami zastępstwa procesowego
poniesionymi przez pozwanego w pierwszej instancji, nie miał zatem obowiązku
powtarzania tych rozważań w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu
w instancji apelacyjnej - motywy rozstrzygnięcia w tym zakresie poddają się kontroli
zażaleniowej.
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art.
39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., o kosztach postępowania zażaleniowego
należnych pozwanemu rozstrzygając zgodnie z art. art. 98 § 1 k.p.c., 99, 108 § 1
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i 39821
k.p.c. oraz § 5, § 6 pkt 3 oraz § 13 ust. 2 pkt 2
4
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.)
oraz o wynagrodzeniu pełnomocnika powoda z urzędu na podstawie § 19 ust. 1,
§ 2 ust. 3, § 6 pkt 3 i 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1349) - w obu
wypadkach jako wartość przedmiotu zaskarżenia przyjęta została kwota 2 700
złotych, co czyni wniosek pełnomocnika powoda częściowo niezasadnym.
es