IV KO 65/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:13-11-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KO 65/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jacek Sobczak
SSN Józef Szewczyk
Protokolant Dorota Szczerbiak
w sprawie P. H.
skazanego z art. 148 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 23 października 2013 r.,
wniosku prokuratora Prokuratury Okręgowej w K. o wznowienie postępowania,
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 maja 2008 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 listopada 2007 r.,
I. na podstawie art. 540 § 2 k.p.k. wznawia postępowanie w
sprawie w części dotyczącej czynu z art. 148 § 3 k.k. w zw. z art.
64 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 k.k.;
II. uchyla wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 20 maja 2008 r., w
części dotyczącej kwalifikacji prawnej zabójstwa H. G. i
orzeczonej za ten czyn na mocy art. 148 § 3 k.k. w zw. z art. 148 §
2 k.k. kary 25 (dwudziestu pięciu) lat pozbawienia wolności i w
2
tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w […] do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 listopada 2007r. P. H. został
skazany za czyn z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.,
popełniony w nocy z 4/5 stycznia 2006r., na karę 15 lat pozbawienia wolności, a za
czyn z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. na karę roku
pozbawienia wolności; karę łączną ukształtowano na zasadzie pełnej absorpcji.
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2008r. apelacji obrońcy i
prokuratora na niekorzyść oskarżonego, zmienił pierwszoinstancyjny wyrok m. in. w
ten sposób, że za podstawę skazania za zbrodnię przyjął art. 148 § 3 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i na podstawie art. 148 § 3 k.k. w zw. z art.
148 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 25 lat pozbawienia wolności.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w K. wniósł, na podstawie art. 540 § 2
k.p.k., o „wznowienie z urzędu” postępowania karnego w zakresie podstawy
prawnej oraz wymierzonej kary za zbrodnię zabójstwa H. G. oraz o uchylenie
wyroków sądów obu instancji w części dotyczącej podstawy prawnej skazania za
przypisane skazanemu przestępstwo zabójstwa oraz kary mu za ten czyn
wymierzonej, a także kary łącznej, oraz o przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek prokuratora podlegał uwzględnieniu. Niemniej jednak na wstępie
zwrócić należy uwagę, że w niniejszej sprawie wznowienia procesu dokonano w
trybie art. 542 § 1 k.p.k., a więc na wniosek strony. Nie będzie tutaj zatem miała
zastosowania, o co wnosił prokurator, instytucja wznowienia postępowania z
urzędu w trybie art. 542 § 3 k.p.k., bowiem podstawą decyzji Sądu Najwyższego
stała się przesłanka określona w art. 540 § 2 k.p.k.
Zgodnie z art. 540 § 2 k.p.k. postępowanie wznawia się na korzyść strony,
jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego
zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść
3
oskarżonego. Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009r., sygn.
akt P 11/08, uznano, że art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie
ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego i ustawy - Kodeks
karny wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363) jest niezgodny z art. 118 ust. 1 i art.
119 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że został uchwalony
przez Sejm bez dochowania trybu wymaganego do jego wydania. Przepis ten
nowelizował brzmienie art. 148 § 2 k.k. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz
doktrynie podnosi się, że w związku z treścią wskazanego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego brak było możliwości zastosowania jako podstawy skazania art.
148 § 2 k.k. w okresie od dnia 26 września 2005r. do dnia 22 marca 2011r.
Zakwestionowanie bowiem procesu legislacyjnego dotyczącego nowelizacji art. 148
§ 2 k.k. spowodowało, że przepis ten w nowym brzmieniu został tym orzeczeniem
wyeliminowany, co jednocześnie nie doprowadziło do przywrócenia obowiązywania
przepisu w brzmieniu sprzed nowelizacji. W konsekwencji brak było możliwości
zastosowania również art. 148 § 3 k.k., ponieważ odsyłał on, jeżeli chodzi o sankcję,
do art. 148 § 2 k.k., czyli przepisu usuniętego z porządku prawnego. W tej sytuacji
podstawą skazania i kary mógł być jedynie art. 148 § 1 k.k. (por. wyroki SN: z dnia
11 kwietnia 2013r., III KO 112/12, Lex nr 1311398; z dnia 14 listopada 2011, V KO
44/11, R-OSNKW 2011 poz. 2097 CD; W. Wróbel, S. Zabłocki, Glosa do wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009r. [w:] Palestra nr 7-8/2009, s.
290-308). W praktyce stanowisko to stało się podstawą do podważania zapadłych
w tym okresie wyroków skazujących z art. 148 § 2 k.k. oraz art. 148 § 3 k.k.,
którymi wymierzono kary na podstawie art. 148 § 2 k.k., a co za tym idzie również
podstawą do wznawiania postępowań w trybie art. 540 § 2 k.p.k. W niniejszej
sprawie skazany dopuścił się swojego czynu w nocy z 4/5 stycznia 2006r., a więc
już w okresie po wejściu w życie zakwestionowanej nowelizacji art. 148 § 2 k.k.
Istnieje więc w sprawie obligatoryjna podstawa do wznowienia postępowania,
albowiem P. H. skazany został z art. 148 § 3 k.k., który to przepis co prawda nie
został wprost zanegowany przez Trybunał Konstytucyjny, ale jeżeli chodzi o karę,
odsyłał bezpośrednio do art. 148 § 2 k.k. De facto art. 148 § 3 k.k., w związku z
komentowanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, stał się normą bez sankcji
karnej. Wobec tego, w związku z wyrugowaniem z systemu prawnego art. 148 § 2
4
k.k., co pośrednio rzutowało także na art. 148 § 3 k.k., na podstawie art. 540 § 2
k.p.k. należało wznowić postępowanie w sprawie celem zmiany kwalifikacji prawnej,
co sprowadzać się w zasadzie powinno do zastosowania art. 148 § 1 k.k. oraz
ewentualnej korekty wymiaru kary.
W judykaturze utrwalony jest pogląd o możliwości wznowienia postępowania
jedynie w części odnoszącej się do kwalifikacji prawnej i wymierzonej kary (por.
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 marca 2011r., II KO 73/10, e-CzPKiNP, poz.
5/11, s. 10-12; z dnia 8 lipca 2009r., II KO 22/09, R-OSNKW 2009, poz. 1462 CD).
W niniejszej sprawie istniała zatem możliwość uchylenia orzeczenia tylko w tym
zakresie. Wraz z uchyleniem kary jednostkowej za czyn z art. 148 § 3 k.k. utraciła
również moc kara łączna oraz orzeczenie wydane na podstawie art. 63 § 1 k.k.
Wbrew wnioskowi prokuratora, Sąd Najwyższy uchylił jedynie wyrok Sądu ad
quem. Wystarczającym bowiem było przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, skoro w realiach konkretnej sprawy
stosownej korektury można dokonać na tym etapie procesu.
Sąd Apelacyjny, procedując po wznowieniu, winien dokonać stosownej
zmiany kwalifikacji prawnej oraz w związku z tym także podstawy i ewentualnie
wymiaru kary. Obowiązkiem jego pozostaje również ponowne określenie kary
łącznej oraz zaliczenie w trybie art. 63 § 1 k.k. tymczasowego aresztowania na
poczet kary pozbawienia wolności.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jacek Sobczak
SSN Józef Szewczyk
Protokolant Dorota Szczerbiak
w sprawie P. H.
skazanego z art. 148 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 23 października 2013 r.,
wniosku prokuratora Prokuratury Okręgowej w K. o wznowienie postępowania,
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 maja 2008 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 listopada 2007 r.,
I. na podstawie art. 540 § 2 k.p.k. wznawia postępowanie w
sprawie w części dotyczącej czynu z art. 148 § 3 k.k. w zw. z art.
64 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 k.k.;
II. uchyla wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 20 maja 2008 r., w
części dotyczącej kwalifikacji prawnej zabójstwa H. G. i
orzeczonej za ten czyn na mocy art. 148 § 3 k.k. w zw. z art. 148 §
2 k.k. kary 25 (dwudziestu pięciu) lat pozbawienia wolności i w
2
tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w […] do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 listopada 2007r. P. H. został
skazany za czyn z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.,
popełniony w nocy z 4/5 stycznia 2006r., na karę 15 lat pozbawienia wolności, a za
czyn z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. na karę roku
pozbawienia wolności; karę łączną ukształtowano na zasadzie pełnej absorpcji.
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2008r. apelacji obrońcy i
prokuratora na niekorzyść oskarżonego, zmienił pierwszoinstancyjny wyrok m. in. w
ten sposób, że za podstawę skazania za zbrodnię przyjął art. 148 § 3 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i na podstawie art. 148 § 3 k.k. w zw. z art.
148 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 25 lat pozbawienia wolności.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w K. wniósł, na podstawie art. 540 § 2
k.p.k., o „wznowienie z urzędu” postępowania karnego w zakresie podstawy
prawnej oraz wymierzonej kary za zbrodnię zabójstwa H. G. oraz o uchylenie
wyroków sądów obu instancji w części dotyczącej podstawy prawnej skazania za
przypisane skazanemu przestępstwo zabójstwa oraz kary mu za ten czyn
wymierzonej, a także kary łącznej, oraz o przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek prokuratora podlegał uwzględnieniu. Niemniej jednak na wstępie
zwrócić należy uwagę, że w niniejszej sprawie wznowienia procesu dokonano w
trybie art. 542 § 1 k.p.k., a więc na wniosek strony. Nie będzie tutaj zatem miała
zastosowania, o co wnosił prokurator, instytucja wznowienia postępowania z
urzędu w trybie art. 542 § 3 k.p.k., bowiem podstawą decyzji Sądu Najwyższego
stała się przesłanka określona w art. 540 § 2 k.p.k.
Zgodnie z art. 540 § 2 k.p.k. postępowanie wznawia się na korzyść strony,
jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego
zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść
3
oskarżonego. Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009r., sygn.
akt P 11/08, uznano, że art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie
ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego i ustawy - Kodeks
karny wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363) jest niezgodny z art. 118 ust. 1 i art.
119 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że został uchwalony
przez Sejm bez dochowania trybu wymaganego do jego wydania. Przepis ten
nowelizował brzmienie art. 148 § 2 k.k. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz
doktrynie podnosi się, że w związku z treścią wskazanego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego brak było możliwości zastosowania jako podstawy skazania art.
148 § 2 k.k. w okresie od dnia 26 września 2005r. do dnia 22 marca 2011r.
Zakwestionowanie bowiem procesu legislacyjnego dotyczącego nowelizacji art. 148
§ 2 k.k. spowodowało, że przepis ten w nowym brzmieniu został tym orzeczeniem
wyeliminowany, co jednocześnie nie doprowadziło do przywrócenia obowiązywania
przepisu w brzmieniu sprzed nowelizacji. W konsekwencji brak było możliwości
zastosowania również art. 148 § 3 k.k., ponieważ odsyłał on, jeżeli chodzi o sankcję,
do art. 148 § 2 k.k., czyli przepisu usuniętego z porządku prawnego. W tej sytuacji
podstawą skazania i kary mógł być jedynie art. 148 § 1 k.k. (por. wyroki SN: z dnia
11 kwietnia 2013r., III KO 112/12, Lex nr 1311398; z dnia 14 listopada 2011, V KO
44/11, R-OSNKW 2011 poz. 2097 CD; W. Wróbel, S. Zabłocki, Glosa do wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009r. [w:] Palestra nr 7-8/2009, s.
290-308). W praktyce stanowisko to stało się podstawą do podważania zapadłych
w tym okresie wyroków skazujących z art. 148 § 2 k.k. oraz art. 148 § 3 k.k.,
którymi wymierzono kary na podstawie art. 148 § 2 k.k., a co za tym idzie również
podstawą do wznawiania postępowań w trybie art. 540 § 2 k.p.k. W niniejszej
sprawie skazany dopuścił się swojego czynu w nocy z 4/5 stycznia 2006r., a więc
już w okresie po wejściu w życie zakwestionowanej nowelizacji art. 148 § 2 k.k.
Istnieje więc w sprawie obligatoryjna podstawa do wznowienia postępowania,
albowiem P. H. skazany został z art. 148 § 3 k.k., który to przepis co prawda nie
został wprost zanegowany przez Trybunał Konstytucyjny, ale jeżeli chodzi o karę,
odsyłał bezpośrednio do art. 148 § 2 k.k. De facto art. 148 § 3 k.k., w związku z
komentowanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, stał się normą bez sankcji
karnej. Wobec tego, w związku z wyrugowaniem z systemu prawnego art. 148 § 2
4
k.k., co pośrednio rzutowało także na art. 148 § 3 k.k., na podstawie art. 540 § 2
k.p.k. należało wznowić postępowanie w sprawie celem zmiany kwalifikacji prawnej,
co sprowadzać się w zasadzie powinno do zastosowania art. 148 § 1 k.k. oraz
ewentualnej korekty wymiaru kary.
W judykaturze utrwalony jest pogląd o możliwości wznowienia postępowania
jedynie w części odnoszącej się do kwalifikacji prawnej i wymierzonej kary (por.
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 marca 2011r., II KO 73/10, e-CzPKiNP, poz.
5/11, s. 10-12; z dnia 8 lipca 2009r., II KO 22/09, R-OSNKW 2009, poz. 1462 CD).
W niniejszej sprawie istniała zatem możliwość uchylenia orzeczenia tylko w tym
zakresie. Wraz z uchyleniem kary jednostkowej za czyn z art. 148 § 3 k.k. utraciła
również moc kara łączna oraz orzeczenie wydane na podstawie art. 63 § 1 k.k.
Wbrew wnioskowi prokuratora, Sąd Najwyższy uchylił jedynie wyrok Sądu ad
quem. Wystarczającym bowiem było przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, skoro w realiach konkretnej sprawy
stosownej korektury można dokonać na tym etapie procesu.
Sąd Apelacyjny, procedując po wznowieniu, winien dokonać stosownej
zmiany kwalifikacji prawnej oraz w związku z tym także podstawy i ewentualnie
wymiaru kary. Obowiązkiem jego pozostaje również ponowne określenie kary
łącznej oraz zaliczenie w trybie art. 63 § 1 k.k. tymczasowego aresztowania na
poczet kary pozbawienia wolności.