Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 53/13
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa J. Sp. z o.o. w M.
przeciwko M.S. "M." Sp. z o.o. w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 27 czerwca 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w C. wyrokiem z dnia 3 września 2012 r. zasądził od
pozwanej M. S. M. sp. z o.o. w P. na rzecz powódki J. sp. z o.o. w M. kwotę
989 825,04 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami postepowania. Od tego wyroku
apelację z dnia 5 listopada 2012 r. wniosła strona pozwana, którą w piśmie
procesowym z dnia 13 czerwca 2013 r. cofnęła.
W piśmie tym podniosła, że czynność ta wynika z warunków zawartej przez
strony ugody pozasądowej z dnia 11 czerwca 2013 r, którą strony uregulowały
całość wzajemnych wierzytelności, rozliczając je kompleksowo. Wniosła także
o odwołanie rozprawy apelacyjnej wyznaczonej na dzień 25 czerwca 2013 r.
Z kolei w piśmie z dnia 19 czerwca 2013 r. powódka cofnęła w sprawie
pozew wraz z zrzeczeniem się roszenia zapłaty kwoty 989 825,04 zł, podnosząc że
strony zawarły pozasądową ugodę w dniu 11 czerwca 2013 r. i wykonuje jej zapis
zawarty w § 3 pkt 3 c i d.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 27 czerwca 2013 r. na posiedzeniu
niejawnym umorzył postępowanie apelacyjne na podstawie art. 391 § 2 k.p.c.
wobec cofnięcia apelacji przez pozwaną w piśmie z dnia 13 czerwca 2013 r.
W zażaleniu na to postanowienie pozwana zarzuciła naruszenie przepisów
postępowania tj. art. 391 § 2 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. i wniosła o wydanie
postanowienia o umorzeniu postępowania w całości, ewentualnie o jego uchylenie
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Z
ostrożności procesowej na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd Apelacyjny
zażalenia jako oczywiście uzasadnionego na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. złożyła
oświadczenie o odwołaniu cofnięcia apelacji podnosząc, że czyni to z ważnego
powodu, tj. z tego względu, że zamiarem i wolą stron w zawartej ugodzie
pozasądowej, było to, że powódka cofnie pozew za zrzeczeniem się roszczenia i
nastąpi umorzenie postepowania w sprawie. Zarzuciła, że sąd umorzył tylko
postępowanie apelacyjne pomimo, że powódka wcześniej w piśmie z dnia
19 czerwca 2013 r., cofnęła pozew za zrzeczeniem się roszczenia. Wyraziła pogląd,
że oświadczenie o cofnięciu pozwu za zrzeczeniem się roszczenia wywiera skutek
z momentem jego złożenia, co oznacza, że nie istnieje już przedmiot żądania, ani
3
przedmiot rozstrzygnięcia w zakresie objętym cofnięciem pozwu. W związku z tym,
jeżeli nawet w aktach sprawy znajdowało się jej wcześniejsze pismo z cofnięciem
apelacji, to nie mogło ono odnieść zamierzonego skutku albowiem wobec
skutecznego cofnięcia przez powódkę pozwu w sprawie już nie istniał przedmiot
procesu. W końcu zauważyła, że wprawdzie w wyjątkowych wypadkach sąd może
uznać cofnięcie pozwu za niedopuszczalne, niemniej Sąd Apelacyjny tego nie
stwierdził.
Następnie w piśmie z dnia 19 sierpnia 2013 r. strona powodowa podtrzymała
swe stanowisko w sprawie, oświadczając że strony wykonały pozasądową ugodę
z dnia 11 czerwca 2013 r. i oświadczyły w niej „iż nie będą względem siebie
wzajemnie podnosić i dochodzić jakichkolwiek dalszych roszczeń istniejących lub
mogących powstać w przyszłości ze stosunków prawnych łączących strony”.
Niezależnie od wniesienia zażalenia strona pozwana wniosła skargę
kasacyjną od postanowienia z dnia 27 czerwca 2013 r., którą Sąd Apelacyjny
odrzucił postanowieniem z dnia 27 września 2013 r. W uzasadnieniu podniósł, że
skarga kasacyjna przysługuje wyłącznie na postanowienia w przedmiocie
odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania w sprawie, a do tej kategorii nie
zalicza się postanowienia o umorzeniu postępowania apelacyjnego. Na to
postanowienie strona wniosła zażalenie, które wpłynęło do Sądu Apelacyjnego w
dniu 11 października 2013 r. z wnioskiem o zwolnienie od opłaty od tego środka
odwoławczego, które jeszcze nie zostało rozpoznane. Postanowieniem z dnia 25
października 2013 r., Sąd Apelacyjny oddalił wniosek pozwanej o zwolnienie od tej
opłaty.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie należało rozstrzygnąć kwestę dopuszczalności zażalenia do
Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji umarzającego
postępowanie apelacyjne. Zażalenie do Sądu Najwyższego między innymi
przysługuje w tzw. sprawach kasacyjnych, na postanowienia sądu drugiej instancji
kończące postepowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art.
3981
k.p.c., a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na
postanowienie sądu pierwszej instancji (art. 3941
§ 2 k.p.c.).
4
Niewątpliwe sprawa ze względu na charakter i wartość przedmiotu
zaskarżenia należy do kategorii spraw kasacyjnych. Postanowienie kończące
postępowanie w sprawie sąd wydaje gdy orzeka o całości postepowania, a nie
zachodzą warunki do wydania wyroku czyli do merytorycznego rozstrzygnięcia
sprawy. Użyte w art. 3981
§ 1 k.p.c. pojęcie „sprawa” występuje w znaczeniu
materialnoprawnym i odnosi się do całości sporu (por. uchwały siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1,
i z dnia 6 października 2000 r., III CZP 31/00, OASNC 2001, nr 2, poz. 22). Z tego
względu postanowienie umarzające postepowanie apelacyjne nie jest orzeczeniem
objętym hipotezą art. 3981
§ 1 k.p.c., gdyż nie kończy całej sprawy poddanej pod
osąd. Jego skutkiem jest bowiem uprawomocnienie się wyroku sądu pierwszej
instancji. Jak trafnie podniesiono w literaturze postanowienia o odrzuceniu pozwu
oraz o umorzeniu postępowania są zawsze postanowieniami kończącymi
postępowanie w sprawie, niemniej obecnie nie stanowią kryterium dla
dopuszczalności skargi kasacyjnej, bowiem występują także inne postanowienia
formalne kończące postępowanie, od których skarga ta nie przysługuje.
Takim postanowieniem kończącym postępowanie w ujęciu formalnym,
a więc w rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c. jest postanowienie sądu drugiej instancji
umarzające postępowanie apelacyjne. W wyniku bowiem prawomocnego
umorzenia postepowania apelacyjnego staje się prawomocny wyrok, a więc
orzeczenie rozstrzygające sprawę poddaną pod osąd w ujęciu materialnym. Z tego
względu na postanowienie sądu drugiej instancji umarzające postępowanie
apelacyjne (art. 3941
§ 2 k.p.c.), w sprawie kasacyjnej przysługuje zażalenie
do Sądu Najwyższego.
Zarówno w literaturze jak i w judykaturze nie budzi wątpliwości pogląd,
że sąd jest związany cofnięciem apelacji (wyjątek art. 469 k.p.c.) i nie może
kontrolować tej czynności procesowej (por. np. odpowiednio postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 17 października 2008 r., I CSK 552/07, LEX nr 494147).
Zgodnie jednak z ogólną zasadą odwołalności czynności procesowych przez
uczestników postepowania (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia
29 maja 2000 r., III CZP 6/00 ,MoP 2000, nr 7, s. 413), pozwana mogła odwołać
cofnięcie apelacji z ważnych przyczyn, jeszcze w zażaleniu na umorzenie
5
postępowania apelacyjnego (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia
30 września 1960 r., 3 CR 1380/58, OSPiKA 1961, nr 12 poz. 314 i wyrok SN
z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 252/10, Biul. SN 2011, nr 4, s. 10-11). Jest tak
dlatego, że oświadczenie o odwołaniu cofnięcia apelacji jest składane drugiej
stronie, a więc wywiera już skutek z chwilą jego złożenia, a nie dopiero
w następstwie umorzenia postępowania apelacyjnego.
W tym stanie rzeczy zachodzi konieczność zbadania oświadczenia pozwanej
co do skuteczności odwołania oświadczenia o cofnięciu apelacji i dlatego też
zaskarżone postanowienie należało uchylić.
Z tych względów na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w sentencji.
db