Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 6/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko H. Odszkodowania Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L. i H.
Finanse Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 grudnia 2013 r.,
skarg stron pozwanych o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 20 grudnia 2012 r.,
oddala skargi.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy w L. wyrokiem z dnia 24 września 2012 r.
zasądził solidarnie od pozwanych H. Odszkodowania Sp. z o.o. i H. Finanse spółki
z o.o. na rzecz powódki M. W. kwotę 8.771,38 zł, tytułem odszkodowania za
nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
2
uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (punkt I), kwotę 360 zł, tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego w sprawie (punkt II) oraz nakazał pozwanym
uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 520,26 zł, tytułem zwrotu kosztów sądowych
w sprawie (punkt III). Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona od 1 sierpnia 2007 r.
w Agencji Windykacji „H.” Sp. z o.o. na stanowisku dyrektora Działu - Współpracy, z
prawem do wynagrodzenia zasadniczego w kwocie 1.400 zł brutto, premii w
wysokości 7% zysku netto od zakończonych spraw, przez nią pozyskanych oraz 3%
zysku netto od zakończonych spraw, pozyskanych przez Dział Współpracy w
następnym miesiącu po zakończeniu sprawy. Ze względu na ciążę, w okresie od 10
listopada 2008 r. do 4 stycznia 2009 r. powódka przebywała na zwolnieniu
lekarskim, a następnie, do 24 maja 2009 r. korzystała z urlopu macierzyńskiego.
Pismem z dnia 15 czerwca 2009 r. strona pozwana rozwiązała z powódką umowę o
pracę bez wypowiedzenia z powodu rażącego naruszenia obowiązku lojalności
wobec pracodawcy i dbania o dobro zakładu pracy, nieprzestrzegania regulaminu
pracy i ustalonego w spółce porządku oraz nieprzestrzegania przepisów i zasad
bhp. Wyrokiem z dnia 5 lutego 2010 r. Sąd prawomocnie przywrócił powódkę do
pracy w Agencji na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. W dniu 20 kwietnia
2010 r. M. W. zgłosiła gotowość do pracy u obu stron pozwanych. W okresach od
20 kwietnia 2010 r. do 2 maja 2010 r. i od 10 maja 2010 r. do 13 maja 2010 r.
powódka przebywała na zwolnieniach lekarskich. W dniu 17 maja 2010 r. pozwana
H. Odszkodowania Spółka z o.o. wypowiedziała powódce umowę o pracę z
powodu likwidacji stanowiska pracy, na skutek wprowadzonych w październiku
2009 r. zmian organizacyjnych. W okresie od zgłoszenia gotowości do pracy, a
wypowiedzenia umowy o pracę w dniu 15 maja 2010 r., powódka nie wykonywała
pracy, siedziała na korytarzu przez kilka, kilkanaście minut, po czym była zwalniana
z obowiązku świadczenia pracy. W lutym 2009 r. prezes pozwanej H.
Odszkodowania M. P. zawiązał nową spółkę z o.o., H. Finanse, informując
pracowników, że nowa spółka miała obsługiwać wierzytelności szpitali, te bardziej
intratne, a Agencja Windykacji H. wierzytelności pozostałe. Po powstaniu nowej
spółki prezes polecił wszystkim zatrudnionym pracownikom zmiany umów o pracę;
zmiana polegała na tym, że wykonując identyczne czynności, w tym samym
miejscu, pracując na tym samym sprzęcie, obsługując tych samych klientów, mieli
3
dwie umowy o pracę, jedną na 1/2 etatu w Agencji Windykacji H. i drugą, również
na 1/2 etatu w H. Finanse.
Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.
Uwzględniając zeznania wskazanych świadków Sąd Rejonowy uznał, że nie doszło
do likwidacji stanowiska pracy powódki. Dokonane w 2009 r. zmiany organizacyjne
polegały jedynie na formalnym rozdzieleniu zatrudnienia pracowników pomiędzy
Agencję Windykacji H., a nowo powstałą spółkę, przy faktycznej niezmienności
wszystkich innych cech stosunku pracy. Faktycznie miejsce powódki zajęła K. M.
Stąd zdaniem Sądu, zasadnie powódka twierdziła, że wskazana przyczyna
wypowiedzenia była pozorna oraz, że od marca 2009 r. nastąpiło przejście części
zakładu pracy na nowego pracodawcę, w trybie bezwzględnie obowiązującego art.
231
k.p. Wobec tego pozwana H. Finanse również w stosunku do powódki posiada
bierną legitymację procesową. W czasie bowiem zawiązania nowej spółki i
przejścia na nią części spółki H. Odszkodowania, powódka pozostawała w
stosunku pracy z pozwaną H. Odszkodowania. Z mocy art. 231
§ 2 k.p. obie
pozwane spółki odpowiadają za zobowiązania solidarnie.
Powódka twierdziła, że ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosił 8.771,38
zł, co wynikało z zaświadczenia pozwanej, wystawionego na podstawie listy płac z
sierpnia 2009 r. Początkowo pozwana nie kwestionowała wysokości
odszkodowania, po czym przedłożyła zaświadczenie z dnia 24 czerwca 2010 r.,
wskazujące na kwotę 2.800 zł brutto i z dnia 15 lutego 2012 r., wskazujące kwotę
1.799,00 zł brutto, przy czym do tego zaświadczenia dołączono średnią kartę
wynagrodzeń powódki z 2010 r., kiedy pracy nie świadczyła. Zdaniem Sądu
właściwą podstawę ustalenia odszkodowania stanowiło zaświadczenie wskazujące
kwotę 8.771,38 zł.
Na skutek apelacji pozwanych Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
społecznych oddalił apelację pozwanych. Sąd drugiej instancji za Sądem pierwszej
instancji stwierdził, że w niniejszej sprawie doszło do przejęcia zakładu pracy przez
pozwaną H. Finanse. Ponadto Sąd stwierdził, że zarzut pozwanych dotyczący
naruszenia art. 45 § 1 k.p. stanowi w istocie wyłącznie polemikę z ustaleniami
faktycznymi i oceną prawną. W ocenie Sądu uzasadnienie wypowiedzenia
przyczyną w postaci likwidacji stanowiska pracy, wobec nieskuteczności
4
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, było kolejną próbą rozwiązania z
powódką stosunku pracy. Ponadto niewiarygodna była w niniejszej sprawie
likwidacja stanowiska pracy w sytuacji, gdy w związku z „zawiązaniem” od lutego
2009 r. pozwanej H. Finanse, powstało zapotrzebowanie na pracę. Także
podniesione w uzasadnieniu apelacji argumenty przeczą wersji o likwidacji
stanowiska pracy, skoro pozwana H. Odszkodowania zaczęła zajmować się także
innym zakresem działalności, a to związanym z uzyskiwaniem odszkodowań na
rzecz osób pokrzywdzonych. Powódka nie posiadała wiedzy w tym zakresie, zaś jej
stanowisko nie przewidywało także takich obowiązków, powyższe okoliczności,
zdaniem Sądu, wskazywały raczej na zapotrzebowanie na pracę aniżeli na
konieczność likwidacji stanowiska pracy, a w razie założenia, że istotnie M. W. nie
posiadała niezbędnych kwalifikacji, należałoby przyjąć, że nie likwidacja stanowiska
pracy powódki, a wskazane braki w zakresie „wiedzy” stanowiły rzeczywistą
przyczynę wypowiedzenia. W tym stanie rzeczy Sąd przyjął, że uzasadniony był
oparty na zebranym i należycie ocenionym materiale wniosek, że wskazana
przyczyna wypowiedzenia jest pozorna, a zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.p.
niezasadny. Mając na uwadze, że w realiach niniejszej sprawy powódka osiągała
wynagrodzenie w okresie do 9 listopada 2008 r., następnie pobierała związane z
ciążą najpierw zasiłek chorobowy a następnie przysługujący w okresie urlopu
macierzyńskiego zasiłek macierzyński - Sąd wskazał, że w związku z naruszającym
przepisy o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia rozwiązaniem
stosunku pracy bez wypowiedzenia powódce przysługiwało wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy. Ustalając w tych okolicznościach faktycznych wysokość
należnego powódce na podstawie art. 471
k.p. odszkodowania, Sąd drugiej
instancji stwierdził, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo odwołał się do § 2
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie
sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz
wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw,
dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289 ze zm.),
zgodnie z którym przy obliczeniu odszkodowania przysługującego pracownikowi w
związku z rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem przepisów prawa pracy
5
(m.in. art. 471
k.p.) stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu
pieniężnego za urlop. Te zasady określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad
udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas
urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Z mocy
§ 14 tego rozporządzenia, ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy ustala się
stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego, ze
zmianami określonymi w § 15 - 19. Z niespornych ustaleń faktycznych wynikało, że
poza przysługującym w stałej wysokości wynagrodzeniem zasadniczym, które na
podstawie § 15 omawianego rozporządzenia przy ustalaniu ekwiwalentu
pieniężnego przyjmuje się w stałej wysokości, powódka była uprawniona do premii
od zysku, której wysokość nie była stała i była uzależniona od wysokości zysku od
zakończonych przez nią spraw oraz spraw zakończonych przez Dział Współpracy
w następnym miesiącu po zakończeniu sprawy. Wobec tego, stosownie do § 16 ust.
1 i 3, przy ustalaniu ekwiwalentu wymienione premie zostały przez Sąd
uwzględnione w średniej wysokości z okresu 3 miesięcy bezpośrednio
poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, przy odpowiednim
zastosowaniu przepisu § 11. Przepis ten stanowi, że jeżeli przez cały okres przyjęty
do ustalenia podstawy wymiaru, poprzedzający miesiąc wykorzystywania urlopu
wypoczynkowego, lub przez okres krótszy, lecz obejmujący miesiąc kalendarzowy
lub pełne miesiące kalendarzowe, pracownikowi nie przysługiwało wynagrodzenie
określone w § 8 (zmienne składniki wynagrodzenia), przy ustalaniu podstawy
wymiaru uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi przysługiwało
takie wynagrodzenie. W realiach rozpoznawanej sprawy, z uwagi na to, że M. przez
cały okres, jaki należałoby uwzględnić przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy nie pracowała, nie przysługiwały jej należne w zmiennej wysokości
premie. Wobec tego przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop Sąd Okręgowy na
podstawie § 8 uwzględnił premie należne za najbliższe miesiące, za które premie te
jej przysługiwały. Zważywszy na fakt, że z przyczyn wyżej wskazanych powódka
nie osiągała premii co najmniej od listopada 2008 r., w sytuacji gdy w liście płac za
sierpień 2009 r. pozwana ekwiwalent za urlop obliczyła na kwotę 8.771,38 zł brutto,
Sąd tę kwotę zasądził jako odszkodowanie.
6
H. Odszkodowania Sp. z o.o. oraz H. Finanse Sp. z o.o. wniosły skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego
- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. z dnia 20 grudnia 2012 r. Wyrok ten
skarżące zaskarżyły w całości, powołując jako podstawy wniesionych skarg rażące
naruszenie prawa materialnego polegającego na błędnej wykładni, a mianowicie: -
art. 2 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Konstytucja RP poprzez całkowicie
odmienne rozstrzygnięcie tej samej kwestii odnośnie tej samej osoby bez
jakiegokolwiek uzasadnienia odmienności stanowisk, tj. ustalenia rzeczywistego
wynagrodzenia powódki za sporny okres na kwotę 8.771,38 zł, podczas gdy Sąd
drugiej instancji dysponował wyrokiem Sąd Rejonowego z dnia 23 listopada 2011 r.,
sygn. akt IV P …/10 wraz z uzasadnieniem, na mocy którego Sąd ustalił
wynagrodzenie powódki na kwotę 2.800,00 zł oraz stwierdził, że premia powódce
się nie należy; - art. 231
k.p. przez dowolne i bezpodstawne przyjęcie przez Sąd
Okręgowy, że w niniejszej sprawie doszło do przejęcia zakładu, w którym
świadczyła pracę strona powodowa, przez H. Finanse Sp. z o.o. , podczas gdy
tych okoliczności nie potwierdza materiał dowodowy znajdujący się w aktach
przedmiotowej sprawy, a w szczególności zeznania wszystkich zeznających i
powołanych przez stronę powodową świadków; - art. 45 § 1 k.p. przez dowolne i
nieprawidłowe przyjęcie za słuszne uznania przez Sąd Rejonowy, że rozwiązanie
umowy z powódką było pozorne, podczas gdy materiał dowodowy znajdujący się w
aktach przedmiotowej sprawy prowadzi do wniosku całkowicie odmiennego; - § 1
ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w
sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz
wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw,
dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. 1996 r. Nr 62, poz. 289 ze zm.) w zw. z
art. § 14, § 15, § 16, § 17 i § 18 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu
wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. 1997 r. Nr 2, poz. 14 ze zm.) w zw. art.
471
§ 1 k.p. - nawet przy uwzględnieniu powództwa w całości - przez uznanie za
prawidłowe przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji błędnej podstawy do wyliczenia
7
wynagrodzenia za czas pozostawania powódki bez pracy, a w konsekwencji
uznanie, że Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że powódce przysługuje
odszkodowanie w wysokości 8.771,38 zł brutto, pomimo że Sąd z urzędu posiadał
wiedzę, że kwota ta jest nieprawidłowa (w każdej sprawie z powódką orzeka ten
sam sędzia, zaś dowody z innych akt spraw wytoczonych przez powódkę stanowiły
dowody w niniejszym postępowaniu) zaś nawet Sąd Okręgowy zwracając inną
sprawę wytoczoną przez powódkę do ponownego rozpoznania wyrokiem z dnia 29
grudnia 2011 r., sygn. akt: V Pa …/11 wskazywał na potrzebę ustalenia wysokości
wynagrodzenia powódki. Ponadto skarżące spółki wskazały rażące naruszenie
przepisów prawa procesowego: - art. 328 § 2 k.p.c., art. 232 k.p.c. w związku z art.
227 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
usytuowana wśród nadzwyczajnych środków zaskarżenia, mająca na celu
uzyskanie odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem działania władzy
publicznej przez wydanie orzeczenia, może odnieść zamierzony skutek tylko
wówczas, gdy zarzucane w niej naruszenie prawa ma charakter kwalifikowany,
elementarny i nie może być rozumiana jako środek prowadzący do dochodzenia
roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do każdego wadliwego wyroku (por.
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, Dz. U. Nr 145,
poz. 1638). Gdy się zważy, że przy wydawaniu każdego orzeczenia sądowego
dokonywana jest wykładnia stosowanego prawa, z istoty swej otwarta na wielość
możliwych interpretacji, za niezgodne z prawem – w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c.
w związku z art. 4171
§ 2 k.c. - można uznać tylko orzeczenie niewątpliwie
sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie
przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo takie, które zostało wydane w wyniku
szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które
jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Innymi słowy, niezgodność
z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi mieć
charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku
8
orzeczeniu Sądu można przypisać cechy bezprawności (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 21 lutego 2007 r., I CNP 71/06, LEX nr 253389). W związku z
tym nie można stwierdzić niezgodności z prawem orzeczenia opartego na przepisie
prawa, którego treść dopuszcza możliwość różnych interpretacji i gdy za każdą z
nich przemawiają uzasadnione argumenty (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia z
18 stycznia 2006 r., II BP 1/05, OSNP 2006, nr 23 –24, poz. 351, z dnia 13 grudnia
2005 r., II BP 3/05, OSNP 2006. nr 21 - 22, poz. 323, czy z dnia 9 marca 2006 r.,
II BP 6/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 42).
Pełnomocnik skarżących formułując zarzut niewłaściwego w niniejszej
sprawie ustalenia wynagrodzenia powódki za sporny okres na kwotę 8.771,38 zł
powołał jako argument wyrok Sądu Rejonowego z dnia 23 listopada 2011 r., sygn.
akt IV P …/10, na mocy którego wynagrodzenie powódki ustalone zostało na kwotę
2.800,00 zł. Innymi słowy autor skarg dąży do tego żeby Sąd Najwyższy z własnej
inicjatywy dopasował i odpowiednio zastosował argumentację przedstawioną w
uzasadnieniu powołanego wyroku do niniejszych skarg o stwierdzenie niezgodności
z prawem. Przyjęcie takiego założenia przez autora skargi narusza, co oczywiste,
podstawowe wymagania uzasadnienia podstaw takiego środka zaskarżenia.
Uzasadnienie podstaw skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku nie może polegać na odesłaniu Sądu Najwyższego do
lektury uzasadnienia wyroku wydanego w innej sprawie. Poza tym autor skargi nie
wziął pod uwagę, że zgodnie z ukształtowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego,
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może
być skuteczna tylko wtedy, gdy wskazane w niej naruszenie prawa ma charakter
kwalifikowany i elementarny. W świetle ustaleń faktycznych poczynionych w
niniejszej sprawie nie doszło do oczywistej obrazy prawa. W realiach niniejszej
sprawy M.W. przez cały okres, jaki należałoby uwzględnić przy ustalaniu
ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy nie pracowała, nie przysługiwały jej należne w
zmiennej wysokości premie. Powyższa okoliczność przesądziła o tym, że zasadne
było stanowisko Sądu Okręgowego, który przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop na
podstawie § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia
1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego,
ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego
9
za urlop uwzględnił premie należne za najbliższe miesiące, za które premie te jej
przysługiwały. Zważywszy na fakt, że powódka nie osiągała premii co najmniej od
listopada 2008 r., w sytuacji gdy w liście płac za sierpień 2009 r. sama strona
pozwana – H. Odszkodowania - ekwiwalent za urlop obliczyła na kwotę 8.771,38 zł
brutto, to wobec faktu, że w okresie do daty wystawienia tego zaświadczenia do
wypowiedzenia powódce umowy o pracę w dniu 15 maja 2010 r., powódka nie
świadczyła pracy, Sąd był zobligowany ustalając wysokość należnego powódce na
podstawie art. 471
k.p. odszkodowania zastosować § 2 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania
wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków
wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w
Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289 ze zm.), zgodnie z którym przy
obliczaniu odszkodowania przysługującego pracownikowi w związku z
rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem przepisów prawa pracy (m.in. art. 471
k.p.) stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za
urlop. Pozostałe zaprezentowane przez Sąd drugiej instancji wnioski były zaś
jedynie logicznym skutkiem powyżej przedstawionej wykładni. Jak wskazano wyżej,
niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu
Państwa (art. 4241
k.p.c. w związku z art. 417 § 1 i art. 4171
§ 2 k.c.) musi polegać
na oczywistej i rażącej obrazie prawa. Nie jest nią natomiast wybór jednej z
możliwych interpretacji przepisów prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 21 marca 2006 r., V CNP 68/05, nie publikowane).
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c., orzekł
jak w sentencji.