Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 62/13
POSTANOWIENIE
Dnia 8 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku G. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.
przy udziale zainteresowanego J. G.
o odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania składkowe,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 stycznia 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 kwietnia 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy w O. oddalił odwołania
G. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - Oddziału w O. z dnia 16
kwietnia 2010 r. i z dnia 16 czerwca 2010 r., ustalających jego odpowiedzialność
jako członka zarządu za zobowiązania O. Fabryk Mebli - Fabryki Mebli nr […]
Spółki z o.o. w likwidacji z siedzibą w U. z tytułu nieopłaconych składek na
ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami w łącznej kwocie
360.423,24 zł.
2
Na mocy postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 7 lipca 2010 r.,
postępowanie pierwszoinstancyjne toczyło się z udziałem zainteresowanego J. G.,
pełniącego obowiązki członka zarządu Spółki do dnia 5 stycznia 2006 r.
Sąd Okręgowy między innymi ustalił, że w trakcie prowadzonego w stosunku
do Spółki postępowania egzekucyjnego organ ubezpieczeń społecznych w dniu 20
marca 2007 r. wystąpił o zabezpieczenie należności z tytułu składek przez
dokonanie wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości ujawnionej w KW nr
40224, której Spółka była wieczystym użytkownikiem i właścicielem zabudowy oraz
KW nr 33983, której Spółka była właścicielem. Wnioski te zostały oddalone
postanowieniami Sądu Rejonowego w S. z uwagi na to, że na podstawie umowy
sprzedaży z dnia 25 stycznia 2007 r. obie nieruchomości zostały przez Spółkę
zbyte Zakładowi Produkcyjno-Usługowemu „P.” N., R., S. P. - Spółka Jawna z
siedzibą w M.
Wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r. Sąd Apelacyjny, rozpoznając apelację
odwołującego się, na zasadzie art. 386 § 2 w związku z art. 379 pkt 5 k.p.c., uchylił
zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiła ocena, że postępowanie
pierwszoinstancyjne dotknięte było nieważnością z uwagi na pozbawienie strony
możności obrony swoich praw. Sąd drugiej instancji wskazał, że stronami
postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są - zgodnie z
art. 47711
k.p.c. - ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy
zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany. Stroną jest zatem nie tylko
podmiot, który we własnym imieniu występuje z żądaniem ochrony prawnej, lecz
także inne osoby, o których ochronę praw materialnych toczy się postępowanie i
których dotyczą jego skutki. Sąd ma obowiązek zapewnić wszystkim osobom
mającym przymiot strony możliwość obrony swoich praw, a jego decyzja o
wezwaniu do udziału w sprawie strony (zainteresowanego) powinna mieć formę
postanowienia. Postępowanie toczące się bez udziału strony (zainteresowanego)
na skutek zaniedbania obowiązku jej wezwania dotknięte jest nieważnością, o
której stanowi art. 379 pkt 5 k.p.c., a okoliczność tę sąd odwoławczy bierze pod
uwagę z urzędu zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c.
3
W ocenie Sądu drugiej instancji, Sąd Okręgowy nieprawidłowo wezwał do
udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego J. G., który w spornym okresie
nie był członkiem zarządu Spółki i nie mógł ponosić odpowiedzialności za
dochodzone w niniejszym postępowaniu składki. Natomiast w tej sprawie
zainteresowanym może być Spółka, za której składki odpowiedzialność ponosi
członek zarządu lub jej następca prawny (art. 93 i nast. k.s.h.), a z materiału
dowodowego wynika, że całość zakładu Spółki zakupił w 2007 r. inny podmiot -
Zakład Produkcyjno-Usługowy „P.” N., R., S. P. - Spółka Jawna z siedzibą w M.
Ponieważ w sprawie nie został powołany prawidłowy zainteresowany, doszło do
nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Sąd ten powinien więc
powtórnie przeprowadzić postępowanie dowodowe po uprzednim ustaleniu i
wezwaniu prawidłowego zainteresowanego do udziału w procesie.
Na skutek zażalenia organu rentowego Sąd Najwyższy postanowieniem z
dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie II UZ 76/12 uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i
przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu postanowienia Sąd
Najwyższy wskazał, między innymi, iż „Sąd Apelacyjny stwierdził, że w sprawie o
przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania składkowe Spółki z o.o. na
członka jej zarządu zainteresowanym może być ta spółka lub jej następca prawny
(art. 93 i nast. k.s.h.), zaś z materiału dowodowego sprawy wynika, że całość
zakładu spółki zakupił inny podmiot, mianowicie Spółka Jawna z siedzibą w M. Na
tej podstawie Sąd drugiej instancji z jednej strony przyjął, że doszło przed Sądem
pierwszej instancji do nieważności postępowania z przyczyny określonej w art. 379
pkt 5 k.p.c., co uzasadnia uchylenie wyroku tego Sądu i przekazanie mu sprawy do
ponownego rozpoznania ze zniesieniem postępowania pierwszoinstancyjnego, z
drugiej zaś stwierdził, że rzeczą Sądu pierwszej instancji przy ponownym
rozpoznaniu sprawy będzie wezwanie do udziału w sprawie prawidłowego
zainteresowanego po jego uprzednim ustaleniu. Tymczasem ustalenie tej kwestii
należało do Sądu drugiej instancji, gdyż bez wyjaśnienia, czy w danej sprawie
istnieje podmiot, któremu można przypisać status zainteresowanego w rozumieniu
art. 47711
§ 2 k.p.c., nie jest możliwe stwierdzenie, że w sprawie doszło do
nieważności postępowania z przyczyny określonej w art. 379 pkt 5 k.p.c. To rzeczą
4
Sądu drugiej instancji było więc ustalenie i ocena, czy O. Fabryki Mebli - Fabryka
Mebli nr […] Spółka z o.o. w likwidacji z siedzibą w U. istnieje w obrocie prawnym,
czy też zakończyła byt prawny przed wszczęciem postępowania sądowego, co
zarzuca skarżący, oraz czy Zakład Produkcyjno-Usługowy „P.” N., R., S. P. -
Spółka Jawna z siedzibą w M., będąca nabywcą „całości zakładu spółki” z o.o., jest
jej następcą prawnym w rozumieniu art. 93 i następnych Ordynacji podatkowej (a
nie art. 93 i następnych Kodeksu spółek handlowych, na które błędnie powołał się
Sąd odwoławczy) w związku z art. 31 ustawy systemowej i z tego względu znajduje
do niej zastosowanie art. 107 § 1a Ordynacji podatkowej, czy też - jak wywodzi
skarżący - jest osobą trzecią, o której stanowi art. 112 tej Ordynacji. Dopiero
rozstrzygnięcie tej kwestii może dać podstawę do oceny, czy postępowanie przed
Sądem pierwszej instancji dotknięte było nieważnością z powodu zaistnienia
przesłanki określonej w art. 379 pkt 5 k.p.c., obligującą Sąd drugiej instancji do
zastosowania art. 386 § 2 k.p.c.”
Sąd Apelacyjny, po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 18
kwietnia 2013 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego, zniósł postępowanie i sprawę
przekazał Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego i zażaleniowego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd odwoławczy wskazał, że zgodnie z art. 112 § 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz. U. z
2012 r., poz. 749 ze zm.), nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części
przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za
powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną
działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie
mógł wiedzieć o tych zaległościach. Natomiast w myśl art. 112 § 3 tej ustawy,
zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości nabytego
przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Oba przytoczone wyżej przepisy
Ordynacji podatkowej znajdują zastosowanie do należności z tytułu składek na
mocy odesłania zawartego w art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz.
1585 ze zm., dalej jako: ustawa systemowa).
5
Z ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynika, że Zakład
Produkcyjno – Usługowy „P.” N., R., S. P. Spółka Jawna nabyła od O. Fabryki Mebli
– Fabryki Mebli Nr […] Spółki z o.o. w likwidacji z siedzibą w U. zorganizowaną
część przedsiębiorstwa, w skład której wchodziło prawo wieczystego użytkowania
gruntu, prawo własności zabudowań stanowiących odrębną nieruchomość, prawo
własności nieruchomości, jak również maszyny i urządzenia opisane w załączniku
do aktu notarialnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję w
przedmiocie przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania składkowe Spółki z
o.o. na Spółkę Jawną. W ocenie Sądu drugiej instancji, skoro decyzja ta dotyczyła
składek za ten sam okres i w takich samych kwotach, za jakie odpowiedzialność
ponosić ma odwołujący się, to niewątpliwym jest, że wyrok w tej sprawie dotyczy
praw i obowiązków Spółki Jawnej. Tym samym Spółka Jawna odpowiadająca za
zaległości składkowe Spółki z o.o. w likwidacji na podstawie art. 112 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej jest zainteresowaną w
niniejszej sprawie w rozumieniu art. 47711
k.p.c. i stosownie do treści tego przepisu,
powinna być wezwana do udziału w postępowaniu. Zaniechanie przez Sąd
Okręgowy dopełnienia tego obowiązku powoduje, że postępowanie dotknięte jest
nieważnością na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c., którą to nieważność Sąd
Apelacyjny bierze pod rozwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c.).
W zażaleniu na wyrok Sądu Apelacyjnego organ rentowy zarzucił naruszenie
prawa procesowego, a to art. 386 § 2 w związku z art. 379 pkt 5 k.p.c., przez
przyjęcie, że osoba trzecia, na którą przeniesiono odpowiedzialność za zaległości
składkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 112
Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej na podstawie decyzji
organu rentowego wydanej już po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji
jest zainteresowaną w sprawie z odwołania od decyzji ZUS przenoszącej
odpowiedzialność za zaległości składkowe spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością na członka zarządu tej spółki na podstawie art. 116 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej, co skutkowało przyjęciem, że
w sprawie zachodzi nieważność postępowania.
6
Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości oraz o zasądzenie od odwołującego się kosztów postępowania
zażaleniowego.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że nie można przyjąć, aby prawa i
obowiązki Zakładu Produkcyjno-Usługowego „P.” N., R., S. P. - Spółka Jawna z
siedzibą w M. zależały od rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż podstawa
przeniesienia odpowiedzialności na ten podmiot za zaległości składkowe Spółki z
o.o. jest inna niż podstawa przeniesienia odpowiedzialności za te zobowiązania na
odwołującego się i stanowi ją art. 112 Ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność obu
podmiotów jest zatem od siebie niezależna, oparta na zupełnie innych
przesłankach i ma inny zakres. Każdy z nich odpowiada za zobowiązania
składkowe odrębnie, solidarnie jedynie ze Spółką z o.o., a przepisy Ordynacji
podatkowej nie regulują wzajemnych stosunków między poszczególnymi osobami
trzecimi, na które organ rentowy może przenieść odpowiedzialność za należności
składkowe. W rezultacie dopiero spłata należności przez odwołującego się bądź jej
brak - a nie samo stwierdzenie przesłanek pozwalających na przeniesienie
odpowiedzialności za należności składkowe na członka zarządu Spółki z o.o., o co
toczy się niniejsze postępowanie - może mieć wpływ na prawa lub obowiązki
Zakładu Produkcyjno - Usługowego „P.” Nie jest też zgodne ze stanem faktycznym
stwierdzenie, że zaskarżona decyzja dotyczy tych samych składek co decyzja
dotycząca przeniesienia odpowiedzialności na nabywcę przedsiębiorstwa.
Zaskarżona decyzja dotyczy bowiem wszystkich zaległości składkowych tylko za
okresy, w których odwołujący się był prezesem zarządu Spółki z o.o., natomiast
decyzja wydana w stosunku do Spółki Jawnej obejmuje wszystkie zaległe składki
wymagalne na dzień zbycia części przedsiębiorstwa, jednakże z pominięciem
składek finansowanych przez ubezpieczonego oraz składek na ubezpieczenie
zdrowotne, gdyż odpowiedzialność za te składki nie obciąża nabywcy
zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Nadto decyzja w przedmiocie
przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki na nabywcę została
wydana w dniu 8 września 2011 r., a więc już po wydaniu wyroku przez Sąd
pierwszej instancji.
7
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest usprawiedliwione.
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., obowiązującym od dnia 3 maja 2012 r. na
podstawie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381),
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przysługuje zażalenie do Sądu
Najwyższego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zażalenie na
orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji ma służyć skontrolowaniu, czy
orzeczenie to prawidłowo zostało oparte na jednej z przesłanek wymienionych w
art. 386 § 2 i 4 k.p.c., tj. czy powołana przez sąd przyczyna uchylenia odpowiada
podstawie ustawowej. Poza zakresem kontroli pozostaje natomiast merytoryczna
treść orzeczenia (por. postanowienia: z dnia 22 października 2012 r., I PZ 18/12,
niepublikowane; z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12; niepublikowane).
Jednakże w przypadku, gdy przyczyną uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji
jest nieważność postępowania, kontrola Sądu Najwyższego nie może być
prawidłowa i skuteczna bez zbadania prawidłowości dokonanej przez sąd drugiej
instancji oceny przesłanki leżącej u podłoża zaskarżonego zażaleniem orzeczenia
kasatoryjnego. Z tego względu w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia
na orzeczenie o uchyleniu wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do
ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje
kontroli prawidłowość stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej
instancji (art. 3941
§ 11
k.p.c.). Kontrola ta, dotycząc przesłanki formalnej,
zachowuje swój czysto procesowy charakter i nie wkracza w merytoryczne
kompetencje sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację (por. postanowienie z
dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, niepublikowane).
Zgodnie z art. 386 § 2 k.p.c., w razie stwierdzenia nieważności postępowania
sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie
dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania. Jeżeli zatem sąd drugiej instancji stwierdzi takie wady
orzeczenia lub postępowania przed sądem pierwszej instancji, których nie może
8
sam usunąć, jest zobligowany do uchylenia zaskarżonego wyroku i - jeżeli nie ma
podstawy do odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania - przekazania sprawy
sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zniesienia
postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością. Dotyczy to, między innymi,
uchylenia wyroku po stwierdzeniu przyczyny nieważności określonej w art. 379 pkt
5 k.p.c., a więc z powodu pozbawienia strony możności obrony jej praw.
Stosownie do art. 47711
§ 1 k.p.c., stroną postępowania w sprawie z zakresu
ubezpieczeń społecznych jest zainteresowany. Z § 2 tego artykułu wynika, że
zainteresowanym jest ten, kto nie był adresatem decyzji, ale jego prawa i obowiązki
zależą od rozstrzygnięcia sprawy i z tego względu sąd wzywa go do udziału w
postępowaniu z urzędu lub na wniosek. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że niewezwanie przez sąd zainteresowanego do udziału w sprawie
powoduje nieważność postępowania określoną w art. 379 pkt 5 k.p.c. (por. np.
wyrok z dnia 3 października 1996 r., II URN 36/96, OSNAPiUS 1997 nr 9, poz. 156;
uchwałę z dnia 29 lipca 1998 r., III ZP 20/98, OSNAPiUS 1998 nr 23, poz. 690;
wyrok z dnia 15 lipca 1999 r., II UKN 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 22, poz. 826;
wyrok z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 128/00, OSNAPiUS 2002 nr 15, poz. 368;
OSP 2003 nr 3, poz. 30). W każdym zatem przypadku niezbędne jest prawidłowe
ustalenie kręgu podmiotów będących stronami w konkretnym procesie, gdyż
niewezwanie któregokolwiek z nich - w tym także zainteresowanego - do udziału w
sprawie, powoduje pozbawienie strony możności obrony jej praw.
Podstawy prawne przeniesienia odpowiedzialności za zaległości składkowe
Spółki z o.o. na członka jej zarządu oraz na nabywcę przedsiębiorstwa (jego
zorganizowanej części) tej spółki nie są tożsame.
Przesłanki orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości
składkowe spółki z o.o. zawiera art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z
art. 31 i 32 ustawy systemowej, zgodnie z którym za zaległości składkowe spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem
członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub
w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie
zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie
zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie
9
wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego
ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy, bądź nie
wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości
składkowych spółki w znacznej części. W myśl § 2 art. 116 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej, odpowiedzialność członków zarządu,
określona w § 1, obejmuje zaległości składkowe z tytułu zobowiązań, których termin
płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.
Jeżeli więc spełnią się przesłanki pozytywne wskazane w § 1 art. 116 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej, a członek zarządu nie
wykaże, że zachodzi którakolwiek przesłanka uwalniająca go od tej
odpowiedzialności, wówczas organ ubezpieczeń społecznych jest uprawniony do
orzeczenia o odpowiedzialności tej osoby trzeciej za zobowiązania spółki.
Z kolei w myśl art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32
ustawy systemowej, nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części
przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z płatnikiem (w tym
wypadku spółką z o.o.) za powstałe do dnia nabycia zaległości składkowe związane
z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej
staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach.
Z powyższego wynika, że każdy z wymienionych powyżej podmiotów
odpowiada za zobowiązania składkowe spółki z o.o. odrębnie, solidarnie jedynie ze
spółką. Obowiązujące przepisy nie przewidują istnienia żadnej więzi pomiędzy
różnymi osobami trzecimi, mogącymi ponosić odpowiedzialność za zaległości
składkowe tej samej Spółki z o.o. Wynikająca z art. 112 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej odpowiedzialność nabywcy
przedsiębiorstwa ma charakter całkowicie niezależny od odpowiedzialności
przewidzianej w art. 116 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy
systemowej. Innymi słowy, odpowiedzialność członka zarządu za zaległości
składkowe spółki może być orzeczona, gdy ziszczą się warunki przewidziane w
art. 116 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej i dla
zaistnienia tej odpowiedzialności bez znaczenia pozostaje fakt, że również inne
osoby przy spełnieniu się przesłanek z art. 112 Ordynacji podatkowej w związku z
art. 31 i 32 ustawy systemowej mogłyby być odpowiedzialne solidarnie ze Spółką
10
z o.o. za jej zaległości składkowe. I odwrotnie, ustalenie istnienia przesłanek
przeniesienia odpowiedzialności za zaległości składkowe Spółki z o.o. na nabywcę
jej przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej części) na podstawie art. 112 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej nie ma żadnego wpływu na
uregulowane w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy
systemowej przesłanki i zakres odpowiedzialności członka zarządu tej spółki za jej
zaległości składkowe. Tym bardziej, że jak trafnie podniósł żalący się, zakres
odpowiedzialności tych podmiotów za zaległości składkowe Spółki z o.o. jest różny.
O ile bowiem członek zarządu odpowiada za wszystkie zaległości z tytułu składek,
które powstały w okresie jego kadencji, o tyle odpowiedzialność nabywcy
przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej części) dotyczy zaległości składkowych
powstałych do dnia nabycia tego przedsiębiorstwa, związanych z prowadzoną
działalnością gospodarczą, a zakres tej odpowiedzialności jest ograniczony do
składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez płatnika oraz na
Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (por.
uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2008 r., I UZP 3/08, OSNP 2009 nr 3
– 4, poz. 48) oraz do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej
części (por. art. 112 § 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy
systemowej). Inne są także możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności za
zaległości składkowe Spółki z o.o. przez każdą z tych osób trzecich, bo w
przypadku członka jej zarządu jest to wykazanie okoliczności przewidzianych w
art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy systemowej
(zgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub
wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości, albo brak
zawinienia w podjęciu takich czynności, a także wskazanie mienia, z którego
egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części), a w
odniesieniu do nabywcy przedsiębiorstwa – wykazanie, że nie wiedział o
zaległościach składkowych spółki, choć zachował w tym zakresie należytą
staranność (art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy
systemowej).
Biorąc pod uwagę powyższe, nie ma podstaw do stwierdzenia, że
rozstrzygnięcie odnośnie do przesłanek odpowiedzialności członka zarządu Spółki
11
z o.o. za jej zaległości składkowe może mieć jakikolwiek wpływ na możliwość
przeniesienia odpowiedzialności za zaległości składkowe spółki na nabywcę jej
przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej części). Tym samym nie można uznać,
ażeby prawa czy też obowiązki nabywcy przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej
części), czyli w niniejszej sprawie Spółki Jawnej, w fazie orzekania o
odpowiedzialności osób trzecich za zaległości składkowe Spółki z o.o. zależały od
rozstrzygnięcia o ponoszeniu takiej odpowiedzialności przez członka zarządu tej
Spółki, wobec czego nie ma podstaw do stwierdzenia, że Spółka Jawna jest
zainteresowaną w niniejszej sprawie w rozumieniu art. 47711
§ 2 k.p.c. Taka
zależność może wystąpić dopiero po rozstrzygnięciu istnienia przesłanek do
obciążenia odpowiedzialnością za zaległości składkowe Spółki z o.o. obu tych
podmiotów, czyli już w fazie postępowania egzekucyjnego, w takim zakresie, w
jakim odpowiedzialność ta będzie się pokrywała, bowiem spłata takich zaległości
przez jedną z osób spowoduje wygaśnięcie zobowiązania w tej części (por. art. 59
§ 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej), co niewątpliwie będzie miało znaczenie dla
drugiego odpowiedzialnego za te same należności.
Skoro zaś Spółka Jawna nie miała statusu zainteresowanego w tej sprawie,
to brak jest przesłanek do przyjęcia, że niewezwanie do udziału w postępowaniu
pozbawiło ją możności obrony swych praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c.
Stwierdzenie przez Sąd Apelacyjny nieważności postępowania przed Sądem
Okręgowym z tej przyczyny było zatem nieuprawnione i naruszało art. 386 § 2 w
związku z art. 379 pkt 5 k.p.c., co słusznie zarzucił żalący się.
Z tych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 3941
§ 3
k.p.c. w związku z art. 39815
§ 1 k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. i w związku z art. 108 § 2 k.p.c.).