Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 31/13
.
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa U. G.
przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w K.
o przywrócenie do pracy i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 stycznia 2014 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w O.
z dnia 14 czerwca 2013 r.
1) oddala zażalenie,
2) oddala wniosek pełnomocnika powódki ustanowionego z
urzędu - radcy prawnego K. K. o przyznanie kosztów
postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O.
postanowieniem z dnia 14 czerwca 2013 r. odrzucił skargę powódki U. G. o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w O. z dnia 29 grudnia 2011 r.
Sąd Okręgowy stwierdził, ze została ona wprawdzie wniesiona w terminie
określonym w art. 407 § 1 k.p.c., jednak nie jest oparta na ustawowych
2
przesłankach wznowienia postępowania. Sąd drugiej instancji powołał się na treść
art. 403 § 2 k.p.c. oraz podkreślił, że w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, iż
nowymi środkami dowodowymi i okolicznościami w rozumieniu tego przepisu są
tylko takie, które z przyczyn stricte obiektywnych były nieosiągalne dla strony w
pierwotnym postępowaniu. Nie chodzi w tym przypadku o sytuację, gdy owe
okoliczności i dowody nie istniały, lecz o takie, które choć istniejące nie były stronie
znane, o których istnieniu nie miała wówczas wiedzy.
W opinii Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie nie ulega natomiast
wątpliwości, że U. G. nie powołuje się na okoliczności, które istniały w dacie
rozwiązania z nią umowy o pracę, ale na zupełnie nowe dowody w postaci: 1) tzw.
oficjalnego stanowiska Urzędu Miasta w K. w sprawie skargi pracowników na
działania pracodawcy - Dyrektor MOPS T. K., które U. G. upatrywała w decyzji
Prezydenta Miasta o zawieszeniu T. K. w pełnieniu funkcji dyrektora MOPS do dnia
31 maja 2012 r., 2) akt postępowania karnego przeciwko Dyrektorowi Miejskiego
Ośrodka Pomocy Społecznej w K. T. K., tj. akt postępowania przygotowawczego o
sygn. … 1038/11 i … 29/11 oraz akt sprawy sądowej karnej sygn. akt … 188/12, 3)
treści skargi pracowników z dnia 27.02.2012 r. na działania Dyrektora MOPS w K.
T. K., 4) protokołu kontroli nr rej …K012-Pt/12 przeprowadzonej w Miejskim
Ośrodku Pomocy Społecznej w K. w dniach 19, 21, 26, 30 marca 2012 r. i w dniu
30.04. 2012 r., 5) listu otwartego z dnia 31.05.2012 r. pracowników socjalnych
MOPS w K., oraz 6) skargi pracowników socjalnych MOPS w K., skierowanej do
Prezydenta Miasta w dniu 24 marca 2011 r.
Zdaniem Sądu Okręgowego, powódka obecnie nie dysponuje więc
dowodami na okoliczności, które istniały uprzednio i mogłyby mieć wpływ na wynik
jej sprawy zakończonej prawomocnie wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 29
grudnia 2011 r., a z których nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Niezależnie od tego Sąd Okręgowy wskazał, że powołanymi wyżej
dowodami powódka nie wykazała, że podane przez stronę pozwaną powody
rozwiązania z nią umowy o pracę były nieprawdziwe. W świetle wymienionego
postanowienia prokuratora Prokuratury Rejonowej w K. z dnia 30 maja 2011 r.,
sygn. akt … 29/11 o umorzeniu śledztwa w sprawie złożenia przez T. K. i in.
fałszywych zeznań w trakcie postępowania przygotowawczego …343/08 oraz
3
przed Sądem Rejonowym w K. w sprawie o sygn. akt … 50/08, odnośnie
sporządzenia notatki służbowej z dnia 14 kwietnia 2008 r. zawierającej opis
rozmowy przeprowadzonej z U. G. stwierdzić należało, że ostatecznie zostały
potwierdzone zarzucane powódce okoliczności odnośnie obraźliwego wyrażania się
przez nią o dyrektorze MOPS w K. T. K. i radcy prawnym w rozmowie telefonicznej
z innym pracownikiem tego ośrodka.
Nawet jeżeli - jak wynika z tych dowodów - skargi pracowników na
kierownictwo ośrodka, w tym w szczególności na Dyrektor T. K. były
udokumentowane, to jednak nie może to prowadzić do prostego przełożenia na
sytuację pracowniczą powódki i prowadzić do zakwestionowania prawomocnego
wyroku oddalającego jej powództwo. Skargi nie dotyczą bowiem osoby powódki,
chociażby z uwagi na fakt, że w momencie pisania skargi nie była ona
pracownikiem MOPS-u już od kilku lat. Ponadto powołane przez powódkę środki
dowodowe nie podważają, w ocenie Sądu Okręgowego, zasadności wskazanej jej
przez stronę pozwaną przyczyny rozwiązania umowy o pracę.
Powódka U. G. wniosła do Sądu Najwyższego zażalenie na postanowienie
Sądu Okręgowego w O. z dnia 14 czerwca 2013 r. o odrzuceniu jej skargi o
wznowienie postępowania, zarzucając temu postanowieniu naruszenie przepisów
prawa procesowego, to jest art. 227 k.p.c., poprzez błędne ustalenie stanu
faktycznego i w efekcie przyjęcie, że pisma podpisane przez pracowników
socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. z dnia 24 marca 2011 r.
do Prezydenta K. nie stanowią nowego dowodu pozwalającego na wznowienie
postępowania, albowiem udokumentowane skargi w nich zawarte nie mogą,
zdaniem Sądu, stanowić prostego przełożenia na sytuację pracowniczą powódki i
prowadzić do zakwestionowania prawomocnego wyroku oddalającego jej
powództwo.
Mając na uwadze powyższe, żaląca się wniosła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd
Okręgowy w O. oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych
Zdaniem żalącej się, Sąd Okręgowy w O. nie dość wnikliwie dokonał
rozważenia zgłoszonych we wniosku o wznowienie zakończonego prawomocnie
4
postępowania w sprawie … 104/11 materiału dowodowego i tym samym wyciągnął
błędne wnioski, określając wadliwie stan faktyczny. Zgoła odmienne winny być
bowiem ustalenia Sądu Okręgowego co do kwestii objęcia treścią pisma z dnia 24
marca 2011 r. osoby powódki. Podkreślenia wymaga fakt, że już od 2007 r., w
pismach adresowanych do Dyrektora Ośrodka, Prezydenta Miasta K.,
Przewodniczącego Rady Miasta oraz Komisji Rewizyjnej RM, żaląca się
wypowiadała się w zbieżny ze wskazanym pismem sposób, wskazując na
destrukcyjne działania podejmowane przez przełożoną wobec pracowników. Z
uwagi jednak na ówczesne osamotnienie w działaniu na rzecz Ośrodka i jego
pracowników została zwolniona dyscyplinarnie z zarzutem braku dbałości o dobre
imię i wizerunek pracodawcy wyrażające się w rzekomym przekraczaniu
dozwolonej krytyki i nielojalności. Wskazane nowe okoliczności w piśmie z dnia 24
marca 2011 r., jak i w kolejnych skargach pracowników MOPS (o czym mowa w
skardze o wznowienie), potwierdzają bezzasadność powyższych zarzutów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.
Wstępnie Sąd Najwyższy uważa za niezbędne przypomnieć, iż zgodnie z
treścią art. 399 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania, które zostało
zakończone prawomocnym wyrokiem, jedynie w wypadkach przewidzianych w
dziale VI Kodeksu postępowania cywilnego. Wynika to z faktu, iż skarga o
wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem pozwalającym na
wzruszenie prawomocnych orzeczeń sądowych (por. np. postanowienie z dnia 24
lutego 1999 r., sygn. III CKN 184/98), korzystających co do zasady z powagi rzeczy
osądzonej (art. 366 k.p.c.) i wiążących nie tylko strony postępowania i Sąd, który
wydał to orzeczenie, ale również inne Sądy oraz inne organy państwowe i organy
administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne
osoby (art. 365 § 1 k.p.c.). Dlatego skarga o wznowienie postępowania musi
podlegać szczególnym rygorom, zarówno w zakresie formy, jak i treści
(zawartości). Jak bowiem trafnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lipca
2006 r., I PK 5/06 (Wokanda 2006, nr 11, s. 33) skarga o wznowienie postępowania
5
nie jest narzędziem służącym zapewnianiu jednolitości orzeczeń, nawet w
sprawach o roszczenia oparte na jednakowych podstawach faktycznych i
prawnych. Możliwość ponownego rozpoznania prawomocnie zakończonej sprawy
na skutek skargi o wznowienie postępowania otwiera się tylko wówczas, gdy
zaistnieje jedna z ustawowych podstaw wymienionych w Kodeksie postępowania
cywilnego. Wypada więc podkreślić, iż przepisy określające warunki, w których
może nastąpić uchylenie lub zmiana prawomocnego wyroku muszą być, jako
wyjątek od wspomnianej reguły, interpretowane ściśle.
Przepis art. 403 § 2 k.p.c., który żaląca się powoływała w swojej skardze
jako ustawową podstawę wznowienia postępowania, przewiduje, że można żądać
wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego
tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub
środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których
strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Trzeba przy tym
podkreślić, że wymieniony przepis kładzie nacisk na to, iż wykrycie wymienionych w
nim okoliczności faktycznych lub środków dowodowych musi być późniejsze, co
oznacza, że musi do niego dojść po uprawomocnieniu się wyroku, a więc w
sytuacji, w której powoływanie się na nie było już niemożliwe. Wykrycie należy z
kolei rozumieć jako dowiedzenie się o istnieniu tych okoliczności lub środków
dowodowych w zakresie umożliwiającym powoływanie się na nie. Owe okoliczności
i środki dowodowe, aby zostać wykryte, muszą jednakże istnieć w sensie
obiektywnym już w czasie trwania postępowania zakończonego zaskarżonym
wyrokiem. Te same wymogi odnoszą się do wykrycia prawomocnego wyroku,
dotyczącego tego samego stosunku prawnego. Jak bowiem stwierdził Sąd
Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 21 lutego 1969 r., III PZP 63/68
(OSNC 1969, nr 12, poz. 208) środek dowodowy, który powstał po
uprawomocnieniu się wyroku, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania
przewidzianej w art. 403 § 2 k.p.c. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w
postanowieniach z dnia 13 października 2005 r., IV CZ 96/05 oraz z dnia 10 lutego
2006 r., I PZ 33/05 (OSNP 2007, nr 3-4, poz. 48), przy czym w pierwszym z
wymienionych orzeczeń Sąd Najwyższy dodał także, iż w świetle art. 403 § 2 k.p.c.
możliwość powoływania nowych faktów i dowodów jest ograniczona jedynie do tych
6
okoliczności i środków dowodowych, które istniały już w okresie trwania
zakończonego postępowania. W postanowieniu z dnia 16 maja 2008 r., III CZ 20/08
(LEX nr 420807) Sąd Najwyższy wyjaśnił natomiast, iż w przepisie art. 403 § 2
k.p.c. chodzi o późniejsze wykrycie faktów i dowodów dla strony nie tylko
nieznanych w toku poprzedniego postępowania, lecz których także nie mogła znać,
choć istniały już w toku tego postępowania, ale nie były objęte materiałem sprawy.
Dodać w tym miejscu wypada, że z końcowego zwrotu art. 403 § 2 k.p.c. wynika
nadto, że „wykrycie” odnosi się do okoliczności i dowodów w poprzednim
postępowaniu w ogóle nieujawnionych i wtedy nieujawnialnych, bo nieznanych
stronom. Strona może więc powołać się na nie jedynie wówczas, gdy nie mogła z
nich skorzystać przed rozstrzygnięciem, albowiem wymieniony przepis obejmuje
jedynie fakty nieujawnialne albo stronie nieznane i dla niej niedostępne. Fakty
natomiast ujawnialne, czyli te, które strona powinna znać, tj. miała możliwość
dostępu do nich, nie są objęte hipotezą tego przepisu (por. postanowienie Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 kwietnia 2008 r., I ACa 172/08, OSA 2009, nr
5, poz. 60 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2005 r., III CZP
134/04, LEX nr 151652). Nie można natomiast oprzeć skargi o wznowienie
postępowania na rzekomym „wykryciu” okoliczności faktycznej i środka
dowodowego znanych stronie, a pominiętych przez Sąd drugiej instancji na
podstawie art. 381 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 marca
2007 r., II UZ 3/07, OSNP 2008, nr 11-12, poz. 178).
Z tego punktu widzenia należy zgodzić się z Sądem Okręgowym, iż powódka
w skardze o wznowienie postępowania w przeważającej mierze powołała środki
dowodowe, które nie istniały w czasie trwania prawomocnie zakończonego
postępowania, tj. do dnia 29 grudnia 2011 r. Jeśli miałoby dojść do wznowienia
postępowania, musiałyby zajść okoliczności sprzed daty uprawomocnienia się
orzeczenia. W konsekwencji środki dowodowe przytoczone w skardze, powstałe po
dniu 29 grudnia 2011 r., nie podlegają ocenie z perspektywy dopuszczalności
ferowania na ich kanwie orzeczenia o wznowieniu postępowania.
Odnośnie natomiast do listu pracowników pozwanego z dnia 24 marca
2011 r., to Sąd Najwyższy podzielił stanowisko Sądu drugiej instancji, że nie mógł
on samodzielnie stanowić podstawy wznowienia postępowania. Z przepisu art. 403
7
§ 2 k.p.c. wynika, że nie chodzi tylko o ujawnienie dowolnych nowych faktów lub
dowodów, ale takich okoliczności, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy (por.
np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2009 r., IV CZ 2/09). W
przypadku zgromadzenia obszernego materiału dowodowego, nowe dowody lub
okoliczności powinny więc w sposób zasadniczy podważać zasadność i
prawidłowość wniosków wyprowadzonych z tego materiału. Tymczasem, takich
cech nie można przypisać wskazanemu pismu, gdyż w ogóle nie odnosi się ono do
relacji między powódką a dyrektorem pozwanego. Pismo to nie zawiera zatem
informacji o okolicznościach, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a przez to
nie stanowi podstawy wznowienia postępowania.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy uznał, że zaskarżone
postanowienie odpowiadało prawu, co uzasadniało oddalenie zażalenia na
podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. Wniosek o zasądzenie
kosztów postępowania na rzecz pełnomocnika z urzędu został natomiast oddalony
z uwagi na fakt, że nie zawiera on oświadczenia wymaganego przez § 16
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z
urzędu (j.t.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490).