Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 68/13
POSTANOWIENIE
Dnia 30 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi K. Ś. o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w K.
z dnia 23 maja 2012 r., w sprawie z powództwa K. Ś.
przeciwko J. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 stycznia 2014 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 12 września 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 12 września 2013 r. odrzucił skargę
powoda K. Ś. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Okręgowego w K. z dnia 23 maja 2012 r., wskazując jako podstawę art. 410
§ 1 k.p.c.
Skarżący, w zażaleniu na to postanowienie wniósł o jego uchylenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przesłanki odrzucenia skargi na posiedzeniu niejawnym wskazane zostały
w art. 410 k.p.c. Należą do nich: uchybienie terminowi, brak oparcia skargi na
ustawowej podstawie i niedopuszczalność skargi z innych przyczyn. Zaistnienie
którejś z tych okoliczności lub wszystkich łącznie powoduje odrzucenie skargi.
Powyższe przesłanki wyznaczają jednocześnie zakres wstępnej kontroli formalnej
skargi o wznowienie postępowania, dokonywanej na podstawie art. 410 k.p.c.,
która może prowadzić do jej odrzucenia w razie stwierdzenia, że przytoczone
w niej okoliczności nie mieszczą się w katalogu ustawowych podstaw wznowienia.
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 października 1999 r.
II UKN 174/99 (OSNP 2001, nr 4, poz. 133) oraz w postanowieniu z dnia
21 września 2007 r. V CZ 88/07 Lex nr 486003), jeżeli z uzasadnienia skargi
wynika, że okoliczności w niej wskazane nie wyczerpują ustawowej przesłanki
wznowienia postępowania, wymienionej w powyższych przepisach k.p.c., to
podnoszona w żądaniu podstawa prawna żądania nie zachodzi. W takim
przypadku skarga nie jest oparta na ustawowej podstawie wznowienia i podlega
odrzuceniu, stosownie do art. 410 § 1 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05, Biul. SN 2005, nr 9 postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2007 r. IV CZ 48/07, Lex nr 485887;
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia
2007 r. III UZ 13/07, Lex nr 442729).
Stosownie do art. 403 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania
w sytuacji gdy:
3
- wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo
na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym (art. 403 § 1 pkt 1
k.p.c.);
- wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa (art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c.).
- późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków
dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których
strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu (art. 403 § 2
k.p.c.).
- jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące
postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego
uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją,
ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub
zmienione zgodnie z art. 4161
k.p.c. (art. 403 § 4 k.p.c.).
Zarówno nowe okoliczności, jak i nowe środki dowodowe muszą być tego
rodzaju, aby powołanie ich mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Wskazując zatem
te okoliczności lub dowody, podać trzeba równocześnie, w jakim zakresie ich
uwzględnienie mogło zmienić podstawę orzekania, wpływając tym samym na treść
samego rozstrzygnięcia. Nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które
mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy to takie fakty, z których strona nie mogła
skorzystać w postępowaniu prawomocnie zakończonym. Wykrycie, o którym mowa
w powołanym art. 403 § 2 k.p.c., odnosi się do okoliczności i dowodów
w poprzednim postępowaniu w ogóle nie ujawnionych i wówczas nieujawnialnych,
bo nieznanych stronie i dla niej niedostępnych, (por. postanowienie SN z dnia
15 maja 1968 r., I Co 1/68, OSNCP 1969 nr 2, poz. 36, postanowienie SN z dnia
17 stycznia 2001 r., IV CKN 1515/00, niepubl., postanowienie SN z dnia
19 stycznia 2006 r., IV CZ 143/05).
W rezultacie możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 2
in fine k.p.c. jest uzależniona od łącznego zaistnienia trzech przesłanek, po
pierwsze - wykrycia po uprawomocnieniu się wyroku nowych faktów, które istniały
w toku postępowania, ale nie zostały w nim powołane, po drugie - możliwości ich
wpływu na wynik sprawy oraz po trzecie - niemożności skorzystania z nich przez
4
stronę w poprzednim postępowaniu (por. postanowienie SN z dnia 26 maja 2011 r.,
II UZ 11/11, niepubl.).
Przenosząc te rozważania na grunt niniejsze sprawy należy wskazać,
że w tym zakresie Sąd Okręgowy dokonał badania przesłanki oparcia skargi na
ustawowej podstawie wznowienia zgodnego z przyjmowanym rozumieniem art.
410 § 1 k.p.c. i doszedł do prawidłowego wniosku, że żalący się nie wskazał
w skardze okoliczności, które, spełniając wymogi z art. 403 § 2 k.p.c., mogłyby być
podstawą wznowienia postępowania.
Skarżący w przedmiotowej sprawie żądał również wznowienia postępowania
z powodu nieważności, formułując w tym zakresie dwa zarzuty: zarzut rozpoznania
skargi o wznowienie postępowania przez sąd, w którego składzie uczestniczył
sędzia wyłączony z mocy ustawy oraz zarzut równoległego prowadzenia
postępowania o to samo roszczenie w sprawach […]. Pierwszy z tych zarzutów
uzasadniony został tym, że sprawę rozpoznawał sędzia, który w tej samej sprawie
wydał uprzednio nakaz zapłaty.
W świetle jednak postanowień art. 48 § 1 pkt. 5 k.p.c. sędzia ten z tego
powodu nie był wyłączony z mocy ustawy od udziału w rozpoznaniu skargi.
Zgodnie bowiem z powszechnie przyjętą wykładnią tego przepisu, wyłączenie
od rozpoznawania sprawy w sądzie drugiej lub trzeciej instancji dotyczy jedynie
sędziego, który w instancji bezpośrednio niższej (odpowiednio pierwszej lub
drugiej) wydawał zaskarżone orzeczenie (por. postanowienie SN z dnia
15 listopada 2001 r. III CZ 99/01 niepubl.).
Od rozpoznania sprawy wyłączony jest zatem tylko ten sędzia, który wydał
„zaskarżone orzeczenie" a więc orzeczenie w instancji bezpośrednio niższej, nie
zaś sędzia, który w sprawie wydawał jakiekolwiek inne orzeczenie.
Kwestię tę jednoznacznie przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia
18 marca 2005 r. (III CZP 97/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 24), uznając, że sędzia,
który brał udział w wydaniu nakazu zapłaty, nie jest wyłączony z mocy samej
ustawy od rozpoznania zarzutów od tego nakazu (art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c.).
5
W uchwale tej wyjaśniono, że wydanie nakazu zapłaty i orzeczenia na
skutek zarzutów od tego nakazu odbywa się w postępowaniu prowadzonym
w jednej instancji, przez sąd rejonowy lub okręgowy, jako sąd pierwszej instancji
(art. 4841
§ 1 k.p.c.). Postępowanie nakazowe jest odrębnym postępowaniem
procesowym, którego cechą charakterystyczną jest, że w pierwszej instancji może
toczyć się w dwóch fazach (etapach). Pierwszą fazę, która występuje w każdym
postępowaniu nakazowym, kończy wydanie nakazu zapłaty (art. 491 k.p.c.). Jeżeli
pozwany złoży zarzuty od nakazu zapłaty (art. 493 k.p.c.), ich wniesienie nie
przenosi sprawy do instancji wyższej, ale wszczyna drugą fazę postępowania
przed tym samym sądem. Kończy ją wydanie wyroku, którym sąd w całości lub
w części utrzymuje w mocy nakaz zapłaty albo go uchyla i orzeka o żądaniu
pozwu, albo kończy ją wydanie postanowienia, którym sąd uchyla nakaz zapłaty
i pozew odrzuca lub postępowanie umarza (art. 496 k.p.c.). Postępowanie
prowadzone na skutek wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty nie jest - inaczej niż
postępowanie prowadzone przez sąd wyższej instancji na skutek środków
odwoławczych - postępowaniem mającym na celu skontrolowanie prawidłowości
wydania zaskarżonego orzeczenia. Jest to, prowadzone w sprawie po raz
pierwszy, postępowanie zmierzające do ustalenia zasadności powództwa. Należy
zauważyć, że analogiczną do sytuacji, jaka ma miejsce w postępowaniu
nakazowym w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty, jest sytuacja
występująca w razie wydania wyroku zaocznego i wniesienia od niego sprzeciwu
(art. 347 k.p.c.), a także występująca w postępowaniu upominawczym, w razie
wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty (art. 505 k.p.c.), chociaż w tym ostatnim
wypadku prawidłowe wniesienie sprzeciwu powoduje że nakaz zapłaty traci moc
i nie orzeka się o utrzymaniu go w mocy lub o jego uchyleniu. Są to wówczas
także postępowania składające się z dwóch faz, przy czym w obu fazach
prowadzone ono jest w tej samej instancji przez ten sam sąd.
Z tych względów powyższy zarzut skarżącego nie mógł zostać
uwzględniony.
Nie można natomiast odmówić słuszności zarzutowi odnoszącemu się do
okoliczności prowadzenie jednocześnie dwóch postępowań merytorycznych o to
samo roszczenie w sprawie […]. Jak trafnie wskazał żalący się, Sąd Okręgowy,
6
rozpoznając skargę o wznowienie postępowania, w ogóle nie doniósł się do tych
zarzutów, zaś akta niniejszej sprawy nie zawierają żadnej dokumentacji dotyczącej
wskazanych wyżej postępowań, co uniemożliwia dokonanie jakiejkolwiek kontroli
zasadności tego zarzutu w postępowaniu zażaleniowym.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 3941
§ 3
w związku z art. 39815
k.p.c. i art., 108 2 k.p.c.
es