Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 48/07
POSTANOWIENIE
Dnia 26 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
ze skargi Z. J. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 marca 2006 r., w sprawie z powództwa T. S.
przeciwko Z. J.
o ustalenie nieważności czynności prawnych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 września 2007 r.,
zażalenia pozwanego
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 18 stycznia 2007 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
W dniu 5 października 2006 r. pozwany Z. J. wniósł skargę o wznowienie
postępowania w sprawie z powództwa T. S. o ustalenie nieważności czynności
prawnej, zakończonej prawomocnym wyrokiem uwzględniającym częściowo
powództwo na podstawie art. 58 § 2 k.c. w wyniku uznania czynności prawnej stron
za niezgodną z zasadami współżycia społecznego ze względu na brak
ekwiwalentności świadczeń i zastrzeżenie na rzecz pozwanego wygórowanych
odsetek, co doprowadziło do wyzysku powódki, w rozumieniu art. 388 k.c., jednak
upływ terminu wskazanego w tym przepisie nie pozwolił na uwzględnienie
powództwa na jego podstawie, skutkując zastosowaniem przez Sądy art. 58 § 2
k.c.
Jako podstawę skargi o wznowienie postępowania pozwany powołał art. 403
§ 2 k.p.c. wskazując, że w czerwcu 2006 r. wykrył nowe okoliczności faktyczne
i dowody: informację o skazaniu powódki za przestępstwo oszustwa z art. 286 § 1
k.k. w związku z wcześniejszym rozporządzeniem sporną nieruchomością
w sposób sprzeczny z prawem oraz dwóch świadków, którzy w dniach 10 czerwca
i 21 czerwca 2006 r. złożyli oświadczenia, z których wynika, że powódka próbowała
ich oszukać, proponując im sprzedaż nieruchomości, uprzednio zbytej innym
osobom. W ocenie pozwanego wykryte okoliczności faktyczne i dowody mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, której dotyczy skarga o wznowienie postępowania,
skoro wynika z nich, że powódka nie jest osobą nieporadną i sama postępuje
sprzecznie z zasadami współżycia społecznego, a pozwany jest kolejną oszukana
przez nią osobą, co ma znaczenie dla oceny zakwestionowanych przez nią umów
z punktu widzenia ich zgodności z zasadami współżycia społecznego. Do skargi
dołączono oświadczenia dwóch osób datowane 10 i 21 września 2006 r., na które
powołał się w skardze pozwany.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 18 stycznia 2007 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę na podstawie art. 410 k.c. z powodu wniesienia jej po terminie, a
także dlatego, że wykryte i zgłoszone dowody nie mogłyby mieć wpływu na wynik
sprawy.
3
Sąd stwierdził, że w uzasadnieniu skargi pozwany trzykrotnie wskazał, że
o nowych okolicznościach i dowodach, stanowiących podstawę skargi, dowiedział
się w czerwcu 2006 r., a więc daty tej nie można traktować jako omyłki, choć
załączone do skargi oświadczenia świadków noszą daty z września 2006 r. Z uwagi
na to, że skarga wniesiona została w dniu 5 października 2006 r., należy uznać, że
wniesiono ją po upływie przewidzianego w art. 407 § 1 k.p.c. trzymiesięcznego
terminu od chwili, gdy strona dowiedziała się o podstawie wznowienia. Niezależnie
od tego wykryte i zgłoszone dowody mają świadczyć jedynie o nierzetelności
powódki w różnych sytuacjach życiowych i nie pozostają w żadnym konkretnym
odniesieniu do stosunków prawnych łączących strony oraz faktów przez nie
dowodzonych i ocenionych przez Sąd w sprawie, a zatem nie miałyby wpływu na jej
wynik, co prowadzi do wniosku, że nie istnieje wskazana przez stronę podstawa
wznowienia postępowania.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący zarzucił sprzeczność
ustaleń Sądu z materiałem dowodowym przez uznanie, że pozwany dowiedział się
o podstawach wznowienia w czerwcu 2006 r., podczas gdy ze złożonych przezeń
dowodów w postaci oświadczeń świadków wynika, że miało to miejsce we wrześniu
2006 r., zaś treść uzasadnienia skargi stanowi w tym zakresie oczywistą omyłkę,
a także naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. przez uznanie, że zgłoszone nowe fakty
i dowody nie miałyby wpływu na wynik sprawy. Wnosił o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Zgodnie z art. 410 k.p.c. Sąd na posiedzeniu niejawnym bada skargę
o wznowienie postępowania w zakresie zachowania terminu do jej wniesienia,
dopuszczalności i oparcia na ustawowej podstawie. Badanie to nie może
ograniczać się jedynie do oceny twierdzeń zawartych w skardze i jej uzasadnieniu,
lecz powinno także uwzględniać powołane w niej dowody załączone do skargi.
Jeżeli zachodzą wątpliwości czy skarżący wykazał zachowanie terminu,
dopuszczalność skargi i jej oparcie na ustawowych podstawach, w szczególności
jeżeli twierdzenia w niej zawarte są sprzeczne z załączonymi dowodami lub nie
4
zostały nimi potwierdzone Sąd, zgodnie z art. 410 § 2 k.p.c., ma obowiązek
wątpliwości te wyjaśnić wzywając skarżącego do uprawdopodobnienia wskazanych
w skardze okoliczności. Dopiero gdy wyjaśnienie to nie doprowadzi do usunięcia
wątpliwości co do uprawdopodobnienia zachowania terminu do wniesienia skargi,
jej dopuszczalności lub oparcia na ustawowej podstawie, Sąd skargę odrzuca.
W rozpoznawanej sprawie odrzucenie skargi nastąpiło z naruszeniem
wskazanego wyżej przepisu. Skoro bowiem twierdzenia skargi co do terminu,
w jakim skarżący dowiedział się o podstawie wznowienia – nowych faktach
i dowodach – były oczywiście niezgodne z załączonymi do skargi dowodami w tym
przedmiocie, na które skarżący powoływał się dla wykazania zachowania terminu
do wniesienia skargi, konieczne było zastosowania art. 410 § 2 k.p.c. i wezwania
skarżącego do wyjaśnienia tej sprzeczności, a w konsekwencji
uprawdopodobnienia zachowania terminu do wniesienia skargi. Było to tym bardziej
konieczne, że zachodziła uzasadniona podstawa do przypuszczenia, że wskazane
w skardze terminy dowiedzenia się o podstawie wznowienia, wynikały ze zwykłej
omyłki pisarskiej, na co zwrócił uwagę także Sąd Apelacyjny. W tej sytuacji
odrzucenie skargi z powodu niezachowania terminu, bez wyjaśnienia wskazanych
wątpliwości, stanowi naruszenie art. 410 w zw. z art. 407 k.p.c.
Trafnie także skarżący zarzuca naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. przez uznanie,
że powołane w skardze nowe okoliczności faktyczne i dowody nie mogłyby mieć
wpływu na wynik sprawy objętej skargą. Na wstępnym etapie badania skargi,
przewidzianym w art. 410 k.p.c., Sąd nie ocenia zasadności skargi ani trafności
powołanej w niej podstawy, a jedynie to, czy zachowane zostały warunki
umożliwiające jej rozpoznanie, w tym to, czy skarżący trafnie powołał podstawę
wznowienia postępowania. W oparciu o zawarte w skardze twierdzenia Sąd
dokonuje oceny wskazanych przez skarżącego podstaw wznowienia pod kątem ich
ustawowej dopuszczalności, a wiec tego, czy są to podstawy wymienione w art.
401, 4011
i art. 403 k.p.c. (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego
z dnia 14 stycznia 1999 r. II UKN 417/98, OSNAPiUS z 2000 r., nr 6, poz. 254 oraz
z dnia 5 października 2005 r. II CZ 85/05, nie publ.).
5
Jeżeli podstawę skargi stanowi art. 403 § 2 k.p.c. Sąd bada, czy istotnie
chodzi o fakty i dowody wykryte przez stronę w czasie, gdy niemożliwe już było
powołanie ich w sprawie objętej skargą oraz czy skarżący uprawdopodobnił, że są
to fakty i dowody, których powołanie w tamtej sprawie mogłoby mieć wpływ na jej
wynik. Nie chodzi zatem o ocenę, czy skarżący udowodnił rzeczywistą możliwość
wpływu nowych faktów i dowodów na wynik sprawy, ale jedynie o ocenę, czy
uprawdopodobnił tę przesłankę.
W rozpoznawanej sprawie skarżący wywiódł dlaczego uważa, że wskazane
przez niego nowe fakty i dowody mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy i nie można
odmówić słuszności zarzutom zażalenia, iż powołane argumenty w tym
przedmiocie pozwalają na stwierdzenie uprawdopodobnienia ustawowej podstawy
wznowienia. Trafnie bowiem pozwany wskazuje, że w sytuacji, gdy powództwo
zostało uwzględnione na podstawie art. 58 § 2 k.c. z powodu wyzyskania przez
pozwanego przymusowego położenia powódki i zawarcia umowy naruszającej na
jej szkodę zasadę ekwiwalentności świadczeń, a w konsekwencji zasady
współżycia społecznego, na taką ocenę umowy stron mogłoby mieć wpływ
wykazanie, że powódka nie była osobą nieporadną, zawierała z innymi osobami
umowy sprzeczne z prawem i nieuczciwe, za co została skazana, a więc jej
postępowanie także w transakcjach z pozwanym mogło wskazywać na inny zamiar,
niż przyjęły Sądy, a w konsekwencji prowadzić do innej oceny na gruncie art. 58 § 2
k.c. zawartych umów. Pozwala to uznać, na etapie wstępnego badania skargi, że
oparta ona została na wskazanej ustawowej podstawie. Odrzucenie jej na
podstawie art. 410 § 1 k.p.c. z powodu nieistnienia ustawowej podstawy
wznowienia określonej w art. 403 § 2 k.p.c. nie było zatem uzasadnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie (art. 39816
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
kg