Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 38/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa P. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej
z udziałem zainteresowanej E. Spółki Akcyjnej w W.
o zmianę umowy,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 27 stycznia 2014 r.,
na skutek skarg kasacyjnych strony pozwanej i strony zainteresowanej od wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 października 2012 r.,
1. odmawia przyjęcia obu skarg kasacyjnych do rozpoznania,
2. oddala wnioski powoda o zasądzenie kosztów
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 22 października 2012 r., zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w W. z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie z powództwa P. Sp. z o.o.
(powód) przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej (Prezes Urzędu)
z udziałem E. S.A. z/s w W. (zainteresowany) w całości w ten sposób, że uchylił
decyzję Prezesa Urzędu z dnia 23 lutego 2009 r. i zasądził na rzecz powoda koszty
postępowania.
2
Decyzją z dnia 23 lutego 2009 r. Prezes Urzędu zmienił postanowienia
umowy zawartej między powodem a zainteresowanym, nadając odpowiednie
brzmienie postanowieniom dotyczącym opłat wnoszonych przez zainteresowanego
na rzecz powoda za minutę połączenia przychodzącego z sieci powoda i
zakańczanego w sieci ruchomej powoda. W decyzji tej Prezes Urzędu określił
stawki opłat za zakańczanie połączeń do dnia 30 czerwca 2009 r. oraz od dnia 1
lipca 2009 r. W uzasadnieniu decyzji Prezes Urzędu wskazał, że została ona
wydana ponieważ strony umowy nie zawarły umowy zmieniającej jej treść w
terminie wyznaczonym przez Prezesa Urzędu postanowieniem z dnia 13 stycznia
2009 r. Prezes Urzędu miał na uwadze, że decyzją z dnia 19 lipca 2006 r. powód
został uznany za przedsiębiorcę posiadającego znaczącą pozycję rynkową oraz
nałożono na niego obowiązek ustalania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego
w oparciu o ponoszone koszty jej świadczenia. Decyzją z dnia 30 września 2008 r.
(decyzja MTR 2008) Prezes Urzędu nałożył na powoda obowiązek dostosowania
stawki z tytułu zakańczania połączeń do poziomu 0,1677 zł/min zgodnie z
harmonogramem. Stosownie do treści tego harmonogramu w okresie od 1 stycznia
2009 r. do 30 czerwca 2009 r. opłata winna wynosić 0,2162 zł/min, a w okresie od 1
lipca 2009 r. 0,1677 zł/min. Decyzji tej został nadany rygor natychmiastowej
wykonalności. Ponieważ powód i zainteresowany nie doszli do porozumienia co do
wprowadzenia stawek określonych w decyzji MTR 2008, Prezes Urzędu uznał za
uzasadnioną zmianę umowy stron w zakresie stawek MTR stosownie do
postanowień decyzji MTR 2008. Zaskarżona w niniejszej sprawie decyzji zapewnia
zatem realizację obowiązków ciążących na powodzie na podstawie decyzji MTR
2008.
Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że
zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o ustalenie, że powód nie wykonuje
obowiązku nałożonego decyzją MTR 2008. Zaskarżona decyzja wymuszała na
powodzie wykonanie tego obowiązku poprzez zmianę umowy w sposób z niej
wynikający. Zaskarżona decyzja została więc wydana na podstawie decyzji MTR
2008 i wprowadzała stawki w niej określone do stosunku umownego łączącego
powoda z zainteresowanym. Decyzja MTR 2008 miała charakter generalny. Sąd
drugiej instancji wskazał także, że wyrokiem z dnia 23 marca 2011 r., … 119/08
3
Sąd Okręgowy w W. uchylił decyzję MTR 2008, a apelacja od tego wyroku została
oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 30 stycznia 2012 r., … 1004/11.
Wyrok eliminujący z obrotu decyzję MTR 2008 jest zatem prawomocny. W
konsekwencji należało przyjąć, że skoro zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja
została oparta na decyzji MTR 2008, która następnie została uchylona przez sąd
powszechny w postępowaniu odwoławczym, to zaskarżona decyzja jako oparta na
decyzji uchylonej również podlega uchyleniu. Nie ma znaczenia, że w dacie
wydania decyzji zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzja MTR 2008 była
wykonalne i nie została jeszcze uchylona, ponieważ zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c.
sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia
rozprawy. Chybione jest także stanowisko, zgodnie z którym prawomocne
uchylenie decyzji MTR 2008 ma tylko ten skutek, że Prezes Urzędu nie może
uwzględniać decyzji MTR 2008 po jej uchyleniu.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., art. 233 §
1 k.p.c. oraz art. 16 k.p.a., art. 110 k.p.a. oraz art. 145 § 1 pkt 8 k.p.a., art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 47964
§ 1 i 2 k.p.c.
Wnosząc o przyjęcie skargi do rozpoznania Prezes Urzędu podnosi, że w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne polegające na potrzebie wyjaśnienia, czy
wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnej wydanej przez Prezesa
UKE na skutek prawomocnego wyroku sądu następuje ze skutkiem ex tunc, czy też
ze skutkiem ex nunc oraz istotne zagadnienie prawne polegające na potrzebie
wyjaśnienia, czy wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji administracyjnej
(decyzja I) skutkuje równocześnie koniecznością uchylenia przez Sąd decyzji
(decyzja II) wydanej w oparciu o decyzję I, która w momencie wydawania decyzji II
pozostała w obrocie prawnym i była wykonalna. Ponadto Prezes Urzędu podnosi,
że zachodzi potrzeba wykładni art. 316 § 1 k.p.c. jako przepisu budzącego
poważne wątpliwości lub wywołującego rozbieżności w orzecznictwie sądów
polegające na potrzebie wyjaśnienia, czy w sprawach z odwołań od decyzji
Prezesa Urzędu sąd za podstawę orzekania powinien uznać stan faktyczny i
prawny z chwili orzekania, czy też z chwili wydania skarżonej decyzji.
4
Zainteresowany zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 28 ust. 1 pkt 2 Prawa
telekomunikacyjnego oraz art. 17 Prawa telekomunikacyjnego. Wnosząc o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania zainteresowany wskazał na potrzebę
rozstrzygnięcia istotnego zagadnienia prawnego: czy uchylenie przez sąd
powszechny w trybie art. 47964
§ 2 k.p.c. decyzji administracyjnej statuującej
obowiązek nałożony na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego w rozumieniu art. 28
ust. 1 pkt 2 Prawa telekomunikacyjnego następuje ze skutkiem ex tunc, wskutek
czego należy uznać, że taki obowiązek regulacyjny nigdy nie był na przedsiębiorcę
nałożony? W konsekwencji rodzi się pytanie, czy uchylenie decyzji administracyjnej
we wskazanym trybie następuje zawsze ze skutkiem ex tunc, czy też sąd
rozstrzygający sprawę władny jest określać – w zależności od rodzaju ustalonego
naruszenia – skutek z jakim następuje uchylenie decyzji, tj. wskazać, iż w danym
przypadku następuje ono ze skutkiem ex nunc, a w innym ze skutkiem ex tunc?
Powód w piśmie procesowym z 27 listopada 2013 r. wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej zainteresowanego do
rozpoznania oraz zwrot kosztów postępowania kasacyjnego według norm
przepisanych. W piśmie procesowym z 4 listopada 2013 r. powód wniósł zaś o
wydanie postanowienia o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej
Prezesa Urzędu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Sąd Najwyższy miał już okazję wielokrotnie wyjaśniać, także w sprawach z
zakresu regulacji komunikacji elektronicznej, że z uwagi na szczególny charakter
skargi kasacyjnej jako środka zaskarżenia służącego przede wszystkim realizacji
interesu publicznego w działaniu wymiaru sprawiedliwości, istnieją pewne wymogi
formalne, których spełnienie jest konieczne do uznania skargi za kwalifikującą się
do przyjęcia do merytorycznego rozpoznania.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego konsekwentnie zwraca się uwagę, że w
przypadku powołania się przez skarżącego na potrzebę rozstrzygnięcia istotnego
zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. jednym z
5
podstawowych wymogów jest sformułowanie takiego zagadnienia w oparciu o
konkretny przepis (przepisy) prawa, będącego źródłem danego problemu prawnego
(por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 9 sierpnia 2012 r., III SK 4/12; z
dnia 20 marca 2013 r., III SK 33/12; z dnia 20 marca 2013 r., III SK 37/12). Nie jest
rolą Sądu Najwyższego doszukiwanie się podstawy prawnej dla zagadnienia
prawnego skargi kasacyjnej, ani rozważanie możliwości rozwiązania takiego
problemu nawet w ramach powołanych przez skarżącego podstaw skarg
kasacyjnej. Dwa pierwsze zagadnienia prawne skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu
nie zawierają zaś w swej treści żadnego przepisu prawa, a poszukiwanie dla nich
podstawy prawnej w art. 233 § 1 k.p.c., niezależnie od braku takiej możliwości z
uwagi na charakter skargi kasacyjnej, jest z góry skazane na niepowodzenie.
Odnosząc się z kolei do potrzeby wykładni art. 316 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy
stwierdza, że Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku uwzględnił dotychczasowe
stanowisko Sądu Najwyższego w zakresie stosowania tego przepisu w sprawach z
zakresu regulacji komunikacji elektronicznej. Prezes Urzędu nie przywołał w
uzasadnieniu wniosku jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych dotyczących tego
przepisu ani rozbieżności w jego wykładni w orzecznictwie sądowym, a tylko
wątpliwości lub rozbieżności interpretacyjne brane są pod uwagę przy tej
przesłance przedsądu, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2012 r., III SK 17/12 i
powołane tam orzecznictwo).
Ponadto, jak wyjaśniono w uzasadnieniu postanowienia III SK 8/13,
odwołanie przedsiębiorcy od decyzji Prezesa Urzędu inicjuje postępowanie sądowe
dotyczące legalności i zasadności wydanej przez Prezesa Urzędu decyzji.
Podstawę decyzji stanowią określone ustalenia faktyczne oraz stan prawny, w
ramach którego Prezesowi Urzędu przysługują określone kompetencje, co ma
znaczenie dla wyznaczenia stanu faktycznego i prawnego danej sprawy i w
konsekwencji może rzutować na stosowanie art. 316 § 1 k.p.c. Ponieważ jednak
zastosowanie tego przepisu nie zostało wyłączone w sprawach z zakresu regulacji
komunikacji elektronicznej, w orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczono już
możliwość uwzględniania w toku postępowania odwoławczego skutków
rozstrzygnięć administracyjnych lub sądowych, jakie zapadają po wydaniu decyzji
6
zaskarżonej odwołaniem. Uchylenie w toku postępowania sądowego
(nieostatecznej lecz wykonalnej) decyzji Prezesa Urzędu, na podstawie której
kształtowane są obowiązki przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w kolejnych
decyzjach, uzasadnia zaś przyjęte przez Sąd drugiej instancji założenie, zgodnie z
którym odpadła podstawowa przesłanka wydania decyzji zaskarżonej w niniejszej
sprawie. Gdyby decyzja ta nie miała jedynie wykonawczego charakteru, zaś Prezes
Urzędu odpowiednimi środkami uzasadniłby w toku postępowania sądowego, że
istniały faktyczne podstawy jej wydania (np. spór negocjacyjny między
przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi) i nadania jej określonej treści
(ukształtowanie stawek za zakańczanie połączeń w określonej wysokości),
wówczas powyższe założenie Sądu drugiej instancji mogłoby okazać się wadliwe.
W odniesieniu do skargi kasacyjnej zainteresowanego Sąd Najwyższy
stwierdza, że nie kwalifikowała się ona do przyjęcia celem merytorycznego
rozpoznania, ponieważ powołany w treści zagadnienia prawnego art. 47964
§ 2
k.p.c. nie stanowi procesowej podstawy skargi kasacyjnej zainteresowanego. W
przypadku przyjęcia skargi do rozpoznania Sąd Najwyższy, będąc związany
podstawami skargi, nie mógłby rozwiązać zagadnienia prawnego dotyczącego tego
przepisu. Skoro powołany w zagadnieniu prawnym oraz podstawach skargi art. 28
Prawa telekomunikacyjnego nie normuje kwestii związanych z uchylaniem decyzji
Prezesa Urzędu i skutkami takiego uchylenia, brak podstaw do uznania
przedstawionego przez zainteresowanego problemu prawnego za istotne
zagadnienie prawne sprawy.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c.
orzekł jak w punkcie 1 sentencji postanowienia.
Odnosząc się natomiast do sformułowanych w pismach procesowych
pełnomocnika powoda z dnia 27 listopada 2013 r. i z dnia 27 grudnia 2013 r.
wniosków o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, Sąd Najwyższy
stwierdza, iż zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, sformułowanym
między innymi w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1998 r.,
III CKN 805/98 (OSNC 1999 nr 4, poz. 79), za złożenie odpowiedzi na skargę
kasacyjną adwokatowi lub radcy prawnemu przysługuje wynagrodzenie jak za
sporządzenie i wniesienie skargi. Stosownie do art. 3987
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c.
7
strona przeciwna może jednak wnieść do sądu drugiej instancji odpowiedź na
skargę kasacyjną w terminie dwutygodniowym od doręczenia jej skargi. Nie stanowi
zatem odpowiedzi na skargę nawet nazwane tak pismo procesowe, wniesione po
upływie ustawowego terminu do dokonania tej czynności (por. wyroki Sądu
Najwyższego z: dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1071/00, OSNC 2003 nr 9, poz. 120,
z dnia 14 marca 2003 r., V CKN 1733/00, LEX nr 80249, czy z dnia 7 maja 2003 r.,
IV CKN 113/01, LEX nr 141392). W konsekwencji, nie wywołuje ono skutków w
zakresie zawartego w nim wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym, obejmujących sporządzenie i wniesienie odpowiedzi
na skargę kasacyjną (art. 167 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.). Ze wskazanych przyczyn nie mogą więc być uwzględnione wnioski powoda
o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, zawarte w wymienionych wyżej
pismach procesowych, skoro pisma te zostały bez wątpienia sporządzone i
wniesione po upływie terminu do wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.
Dlatego też Sąd Najwyższy orzekł jak w punkcie 2 sentencji postanowienia.