Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 482/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Sądej
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie A. K.
skazanego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
zarządzonym w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 6 lutego 2014 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, w zakresie
rozstrzygnięcia w pkt 4 odnoszącym się do orzeczonej nawiązki
od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w B.
z dnia 10 kwietnia 2013 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia, którym
orzeczono od oskarżonego nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego
Nadleśnictwa (pkt 4 części dyspozytywnej tego wyroku) i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w B. do
ponownego rozpoznania,
2
2. na podstawie art. 455 w zw. z art. 536 i art. 537 § 1 k.p.k.
uchyla w pkt II tego wyroku, we wskazanej tam podstawie
wymiaru kary, przywołanie w niej art. 290 § 1 k.k.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem A. K. został uznany winnym zarzucanego mu czynu
polegającego na tym, że w okresie od 28 września do 10 października 2012 r.
dokonał czterokrotnie, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego
zamiaru, zaboru w celu przywłaszczenia drewna grabowego ze stosów w postaci
wałków o łącznej wartości 1985,66 zł z terenu lasu państwowego w określonych
obrębach, który to czyn był zakwalifikowany z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i
skazał go za to na podstawie art. 290 § 1 w zw. z art. 278 § 1 k.k. i w zw. z art. 12
k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo
zawiesił na okres próby 2 lat, orzekając, także na podstawie art. 290 § 2 k.k., od
niego na rzecz pokrzywdzonego Nadleśnictwa, nawiązkę w kwocie 3971,32 zł.
Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 18 kwietnia 2013 r. bez zaskarżania (k. 204).
W grudniu 2013 r. kasację od tego wyroku wywiódł na korzyść skazanego
Prokurator Generalny, ale jedynie w części dotyczącej orzeczenia o nawiązce,
zarzucając obrazę art. 290 § 2 k.k., polegającą na orzeczeniu wobec A. K. nawiązki
na podstawie tego przepisu, mimo że nie został on skazany za wyrąb drzewa w
lesie ani za kradzież wyrąbanego albo powalonego drzewa, jak tego wymaga ten
przepis lecz za kradzież drewna grabowego. Wywodząc w ten sposób skarżący
wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części, a więc bez wydawania orzeczenia
następczego.
Rozpoznając tę kasację Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja ta jest zasadna w oczywistym stopniu, a wniesiona na korzyść
oskarżonego, została rozpoznana na posiedzeniu, o jakim mowa w art. 535 § 5
k.p.k. Rzecz bowiem w tym, że – jak wskazuje się słusznie w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, przepis art. 290 § 2 k.k., ogranicza wyraźnie możliwość orzeczenia
nawiązki jedynie w razie skazania sprawcy za wyrąb drzewa w lesie, o którym
mowa w § 1 tego przepisu, albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego.
Nie odnosi się on tym samym do sytuacji, gdy sprawca zostaje skazany nie za
kradzież drzewa, lecz za kradzież drewna (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z
3
dnia: 3 września 2009 r., V KK 171/09, OSNKW 2010, z. 2, poz. 16, z 26
października 2011 r., IV KK 298/11, LEX nr 1027195, z 2 kwietnia 2012 r., V KK
429/11, LEX nr 1133986, czy z dnia 16 lipca 2013 r., III KK 198/13, LEX nr
1335578). Jak zaś wcześniej wskazano, skazanemu przypisano czyn polegający na
zaborze w celu przywłaszczenia drewna ze stosów w postaci określonych wałków,
a nie drzewa w wypadkach wskazanych w art. 290 § 2 k.k. Doszło zatem w tej
sprawie bez wątpienia do rażącego naruszenia prawa materialnego, które przy tym
wręcz miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Stąd oczywista zasadność tej
kasacji.
Nie oznacza to jednak, aby można było podzielić wniosek skarżącego,
domagającego się jedynie ograniczenia się Sądu Najwyższego do uchylenia
rozstrzygnięcia o wadliwie zasądzonej nawiązce, bez wydawania orzeczenia
następczego. Nie zauważa on bowiem, że w sprawie niniejszej w akcie oskarżenia
zawarty był też wniosek o zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody
pokrzywdzonemu Nadleśnictwu przez zapłatę na jego rzecz kwoty równej wartości
skradzionego drewna (k. 174v). Sąd Rejonowy uchylił się od rozpoznania tego
wniosku, a to – jak należy zakładać – dlatego, że orzekł o nawiązce w wysokości
podwójnej wartości przedmiotu przypisanego oskarżonemu przestępstwa, co
przewiduje zastosowany w tej sprawie – choć wadliwie – art. 290 § 2 k.k. Tym
samym jednak ograniczenie się jedynie do uchylenia wadliwego orzeczenia o
nawiązce godziłoby w wyrażony wyraźnie w art. 2 § 1 pkt 3 k.p.k. obowiązek
uwzględnienia w postępowaniu karnym prawnie chronionych interesów
pokrzywdzonego.
Błędne rozstrzygnięcie Sądu co do podstawy prawnej orzeczonej nawiązki,
nie może powodować, że w związku z tym pokrzywdzony ma być zmuszony do
dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z racji szkody wyrządzonej mu
przypisanym skazanemu przestępstwem na drodze procesu cywilnego. Dlatego też
Sąd Najwyższy uznał, że w ramach tej kasacji jest możliwe, po uchyleniu błędnego
rozstrzygnięcia w przedmiocie nawiązki, przekazanie sprawy Sądowi meriti w
zakresie rozpoznania wniosku pokrzywdzonego o zobowiązanie sprawcy do
naprawienia szkody wyrządzonej swym czynem, czyli orzeczenia innego środka
karnego niż zasądzona nawiązka. Obowiązek ten przy tym jest zdecydowanie
4
łagodniejszy od owej nawiązki, gdyż obejmuje jedynie wartość zagarniętego
drewna, a nie podwójną jego wysokość, jak to orzeczono w uchylonym
rozstrzygnięciu.
Niezależnie od powyższego, Sąd Najwyższy poza granicami kasacji i
podniesionymi w niej zarzutami, uznał za niezbędne skorygowanie podstawy
wymiaru kary za przestępstwo przypisane oskarżonemu. Jak wskazano wcześniej,
w podstawie tej, poza przepisem art. 278 § 1 k.k., pojawił się również art. 290 § 1
k.k., choć opis czynu w żadnej mierze nie wskazywał na jakiekolwiek znamię
wymagane przez ten ostatni przepis. Skoro zaś, stosownie art. 536 k.p.k., Sąd
Najwyższy może rozpoznać kasację w zakresie szerszym, niż wyznaczają to
jej granice i podniesione zarzuty, m.in. w wypadku określonym w art. 455
k.p.k., a więc odnośnie poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu, to
możliwe jest również, a maiori ad minus, poprawienie podstawy wymiaru
kary, gdy w określonym zakresie nie odpowiada ona jakimkolwiek
znamionom przypisanego czynu. Nie można jednak uczynić tego przez
dokonanie odpowiedniej zmiany w zaskarżonym wyroku, jako że jedynym
dopuszczalnym orzeczeniem reformatoryjnym w postępowaniu kasacyjnym
jest tylko uniewinnienie oskarżonego (art. 537 § 2 k.p.k.). Poprawienie zatem
podstawy wymiaru kary – jak i kwalifikacji prawnej czynu – jest zatem
możliwe wyłącznie przez uchylenie fragmentu rozstrzygnięcia, w którym
podano wadliwy przepis. Tak też rozstrzygnięto w sprawie niniejszej, uchylając z
podstawy wymiaru kary powołany tam przepis art. 290 § 1 k.k. Rozstrzygnięcie
takie oznacza poprawienie podstawy wymiaru kary, ale bez dokonywania
pozytywnej zmiany w tej podstawie, a więc nie godzi w wymogi art. 537 § 2 k.p.k.
Jest przy tym korzystne dla skazanego, jako że podstawą prawną wymiaru mu kary
pozostaje jedynie art. 278 § 1 k.k.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.